O szacunek dla miejsc kultu religijnego

12 kwietnia abp Diarmuid Martin, stały obserwator Stolicy Apostolskiej przy genewskim Biurze ONZ, zabrał głos w debacie na temat wolności religijnej podczas 58. Sesji Komisji Praw Człowieka Organizacji Narodów Zjednoczonych, trwającej w Genewie od 18 marca do 26 kwietnia. Poniżej zamieszczamy tekst jego wystąpienia.

Panie Przewodniczący,

Prawo do wolności religijnej — zagwarantowane w art. 18 Powszechnej Deklaracji Praw Człowieka — zawsze było uważane za jedno z podstawowych praw człowieka; dotyczy ono bowiem najgłębszych aspektów ludzkiego życia i poszukiwania prawdy. Pogwałcenie prawa do wolności religijnej oznacza pogwałcenie jednego z najświętszych sanktuariów godności osoby ludzkiej.

Delegacja Stolicy Apostolskiej pragnie zwrócić uwagę na dwie kwestie dotyczące urzeczywistniania prawa do wolności religijnej w pluralistycznych społeczeństwach demokratycznych.

1. Poszanowanie wolności religijnej oznacza dzisiaj postrzeganie inicjatyw i działań ludzi wierzących jako istotnych elementów budowania trwałego pokoju. Religie, podejmując współpracę w duchu wzajemnego szacunku, mogą znacznie przyczynić się do umocnienia pokojowego współistnienia narodów. Przywódcy religijni, zaproszeni przez Papieża Jana Pawła II do Asyżu 24 stycznia, zobowiązali się przestrzegać «Dekalogu na rzecz pokoju», odrzucając terroryzm i potępiając «wszelkie użycie przemocy i wojny w imię Boga czy religii» ¹.

Podczas Międzynarodowej Konferencji Konsultacyjnej nt. «Oświata a wolność religii i wyznania», zorganizowanej w listopadzie ubiegłego roku w Madrycie z inicjatywy specjalnego relatora, mówiono o tym, jak należy zabiegać o poszanowanie wolności religijnej i w jaki sposób religia może się rozwijać w obrębie pluralistycznych reżimów demokratycznych.

Samo określenie «pluralistyczny» sugeruje, że ludzie wierzący powinni być uznawani — razem z innymi obywatelami — za aktywnych członków danego społeczeństwa. Oznacza to, że wiara bądź przynależność do grupy religijnej nie może być przeszkodą w zajmowaniu stanowisk publicznych. Oznacza to również, że treści antyreligijne muszą zostać usunięte z programu szkolnego oraz z dokumentów oficjalnych.

2. Problem mniejszości religijnych — zwłaszcza tam, gdzie dominuje jedna tradycja religijna — jest różnie interpretowany przez ustawodawstwo poszczególnych krajów. Faktem jest, że istnieje 48 państw, które przyznają jednej religii specjalny status: jest ona religią państwową, oficjalną lub tradycyjną, bądź też wyznawaną przez większość obywateli. Stanowisko Stolicy Apostolskiej odnośnie do takich sytuacji zostało wyrażone przez Sobór Watykański II, który potwierdził — w pełnej zgodności z koncepcją praw człowieka — że «jeżeli zważywszy na szczególne sytuacje narodów, zostaje przyznana jednej wspólnocie religijnej wyjątkowa pozycja cywilna w pewnym ustroju społeczeństwa, konieczne jest, aby jednocześnie było uznawane i respektowane prawo wszystkich obywateli i wspólnot religijnych do wolności w dziedzinie religijnej» ². Prawo to musi oczywiście obejmować również osoby przebywające czasowo w innym kraju i nie będące jego obywatelami, zaś wykonywana przez nie praca winna być postrzegana jako wkład w dobro całego społeczeństwa.

Stolica Apostolska chętnie nawiązuje dialog z władzami poszczególnych państw, dążąc do tego, by wszyscy ludzie mogli cieszyć się nieograniczoną wolnością religijną. Otwarty i szczery dialog przyczyni się do wyjaśnienia wielu nieporozumień. Wszyscy ludzie mogą wspólnie poszukiwać sposobów zagwarantowania mieszkańcom każdego kraju, którzy szanują lokalne kultury i tradycje, możliwości swobodnego wyznawania swojej wiary, a zarazem prawa do «nawiązywania i utrzymywania kontaktów dotyczących wiary i religii z osobami i wspólnotami na poziomie narodowym i międzynarodowym» ³.

Na zakończenie pragnę zająć się zagadnieniem o szczególnym znaczeniu w tym momencie dziejów świata — a mianowicie kwestią poszanowania miejsc świętych i miejsc kultu podczas konfliktu zbrojnego. Pierwszy Protokół Dodatkowy do Konwencji Genewskich (art. 53), jak również uchwalona w 1954 r. Konwencja Haska w sprawie ochrony dziedzictwa kulturowego w razie konfliktu zbrojnego zawierają specjalne normy dotyczące ochrony «zabytków historycznych, dzieł sztuki oraz miejsc kultu, które stanowią kulturowe i duchowe dziedzictwo narodów». Stolica Apostolska przypomina z naciskiem, że normy te winny być respektowane podczas wszystkich konfliktów i przez wszystkie strony biorące w nich udział. Miejsca święte w Jerozolimie i w Ziemi Świętej mają szczególne znaczenie dla trzech tradycji monoteistycznych, a także dla całej ludzkości. Brak poszanowania owych miejsc, czy też niewłaściwe ich wykorzystywanie stanowi pogwałcenie norm międzynarodowych, jak również umów bilateralnych.

Jakiekolwiek długofalowe rozwiązanie kryzysu na Bliskim Wschodzie musi uwzględniać kwestię szacunku dla miejsc kultu religijnego oraz możliwość nieskrępowanego dostępu do owych miejsc, które każda tradycja religijna uważa za święte. Sprawa ta również należy do sfery wolności religijnej. Stanowi warunek konieczny do stworzenia klimatu dialogu między religiami na Bliskim Wschodzie, w służbie pokoju.

opr. mg/mg