Normy duszpasterskie dotyczące udzielania sakramentalnego rozgrzeszenia ogólnego

NORMY DUSZPASTERSKIE DOTYCZĄCE UDZIELANIA SAKRAMENTALNEGO ROZGRZESZENIA OGÓLNEGO
Sacramentum Paenitentiae⁽¹⁾

Chrystus Pan ustanowił Sakrament Pokuty, by wierni, którzy popełnili grzechy, otrzymali od miłosierdzia Bożego przebaczenie wyrządzonej Bogu zniewagi oraz dostąpili pojednania z Kościołem (por. Konst. Lumen gentium, 11). Uczynił to wtedy, gdy Apostołom i ich prawowitym następcom udzielił władzy odpuszczania i zatrzymwania grzechów (por. J 20, 22n).

Sobór Trydencki naucza, że do pełnego i doskonałego odpuszczenia grzechów wymagane są u penitenta jako elementy składowe sakramentu trzy akty: żal, wyznanie grzechów i zadośćuczynienie; że rozgrzeszenie kapłana stanowi akt sądowniczy, oraz że na podstawie przykazania Bożego jest konieczne wyznanie kapłanowi wszystkich i poszczególnych grzechów wraz z okolicznościami zmieniającymi ich rodzaj, jakie pamięta się po dokładnym rachunku sumienia (por. Sess. XIV, Canones de Sacramento Paenitantiae 4, 6-9: DS 1704, 1706-1709).

Wielu Ordynariuszy miejsca, zaniepokojonych z jednej strony trudnościami, jakie napotykają ich wierni w przystępowaniu do spowiedzi indywidualnej z powodu braku księży na niektórych terenach, a z drugiej strony błędnymi opiniami dotyczącymi nauki o Sakramencie Pokuty, jak również pojawiającymi się dążeniami i praktyką nieprawidłowego udzielania rozgrzeszenia sakramentalnego równocześnie wielu osobom, wyznającym grzechy tylko w sposób ogólny, zwróciło się do Stolicy Apostolskiej, by zgodnie z prawdziwą naturą Sakramentu Pokuty przypomniała ludowi chrześcijańskiemu konieczne warunki dotyczące prawidłowego korzystania z tego Sakramentu oraz ogłosiła w tej sytuacji odpowiednie normy.

Święta Kongregacja Nauki Wiary, rozważywszy pilnie wszystkie problemy, uwzględniając Instrukcję Świętej Penitencjarii Apostolskiej z 25 marca 1944 r., wyjaśnia:

I

Należy ściśle zachowywać nauczanie Soboru Trydenckiego i wiernie stosować je w praktyce. Należy więc potępić wprowadzony w niektórych miejscach zwyczaj, według którego przyjmuje się, że można zadośćuczynić nakazowi sakramentalnego wyznawania grzechów śmiertelnych dla otrzymania rozgrzeszenia przez samo ogólne lub dokonane wspólnie wyznanie (grzechów). Oprócz przykazania Bożego zadeklarowanego na Soborze Trydenckim, wymaga tego bardzo wielkie dobro duchowe, które - jak potwierdza doświadczenie wieków - wynika ze spowiedzi indywidualnej, jeśli jest prawidłowo odbywana i administrowana. Indywidualne i pełne wyznanie grzechów oraz rozgrzeszenie pozostaje jedynym zwyczajnym środkiem, dzięki któremu wierni pojednują się z Bogiem i Kościołem, chyba że niemożliwość fizyczna lub moralna zwalnia z takiej spowiedzi.

II

Rzeczywiście może zaistnieć - z powodu pojawiających się niekiedy szczególnych okoliczności - taka sytuacja, że wolno a nawet należy udzielić rozgrzeszenia w sposób ogólny grupie penitentów bez wcześniejszego indywidualnego wyznania grzechów.

Może to mieć miejsce przede wszystkim wtedy, gdy grozi niebezpieczeństwo śmierci, a brak czasu nie pozwala kapłanowi lub kapłanom, chociaż byliby obecni, wysłuchać wyznania grzechów poszczególnych penitentów. W takim wypadku każdy kapłan ma władzę udzielenia rozgrzeszania ogólnego równocześnie wielu penitentom, zwracając się, jeśli czas na to pozwala, z bardzo krótkim wezwaniem, by każdy wzbudził aktu żalu.

III

Poza przypadkiem niebezpieczeństwa śmierci, wolno sakramentalnie rozgrzeszyć równocześnie wielu wiernych, którzy wyznali grzechy w sposób ogólny, o ile zostali odpowiednio wezwani do pokuty, w wypadku poważnej konieczności, a mianowicie wtedy, gdy uwzględniwszy liczbę penitentów, brakuje spowiedników, którzy mogliby wysłuchać wyznania grzechów poszczególnych osób w odpowiednim czasie, a więc chodzi o sytuację, w której penitenci - bez własnej winy - byliby pozbawieni przez dłuższy czas łaski sakramentalnej lub Komunii Świętej. Ma to miejsce przede wszystkim w krajach misyjnych, a także w innych miejscach lub w odniesieniu do pewnych grup osób, gdyby zachodziła taka konieczność.

Nie wolno jednak tego stosować, jeśli spowiednicy mogliby być do dyspozycji, jedynie z powodu dużego napływu penitentów, co może na przykład mieć miejsce z racji wielkiej uroczystości lub pielgrzymki (Por. Zdanie 59, z potępionych przez papieża Innocentego [2 marca 1679]: DS 2159).

IV

Ordynariusze miejsca oraz, o ile ich dotyczy, kapłani są obowiązani w sumieniu troszczyć się, by nie brakowało spowiedników z tego powodu, że niektórzy kapłani zaniedbują tę ważną posługę (Por. Dekr. Presbyterorum ordinis, 5, 13; Dekr. Christus Dominus, 30), zajmując się w tym samym sprawami doczesnymi lub innymi nie tak koniecznymi posługami, przede wszystkim wtedy, gdy mogą je wypełniać diakoni lub odpowiednio przygotowani świeccy.

V

Decyzja, czy zachodzą warunki, o których wyżej mowa (III), a więc i rozstrzygnięcie, kiedy wolno udzielić rozgrzeszenia ogólnego, jest zarezerwowana Ordynariuszowi miejsca, po porozumieniu się z Konferencją Episkopatu.

Ponadto, jeśli poza wypadkami określonymi przez Ordynariusza miejsca, zaistnieje jakaś poważna konieczność udzielenia sakramentalnego rozgrzeszenia ogólnego, wtedy kapłan jest obowiązany, jeśli jest to możliwe, zwrócić się do Ordynariusza miejsca, by mógł prawidłowo udzielić rozgrzeszenia; w przeciwnym wypadku należy jak najszybciej poinformować Ordynariusza o zaistniałej konieczności i udzieleniu rozgrzeszenia.

VI

Wierni tylko wtedy mogą korzystać z sakramentalnego rozgrzeszenia ogólnego, jeśli są odpowiednio przygotowani, a więc gdy każdy żałuje za swoje grzechy, postanowił poprawę oraz pragnie naprawić zgorszenia lub ewentualnie wyrównać wyrządzone szkody, zamierzając ponadto w odpowiednim czasie wyznać indywidualnie grzechy ciężkie, czego aktualnie nie może uczynić. Kapłani powinni dokładnie pouczyć wiernych na temat powyższych dyspozycji i warunków, które są wymagane do ważności Sakramentu.

VII

Ci, którym zostały odpuszczone grzechy ciężkie przez rozgrzeszenie ogólne, są zobowiązani do indywidualngo wyznania tych grzechów przed otrzymaniem nowego rozgrzeszenia ogólnego, o ile nie zachodzi słuszna przeszkoda. Są natomiast bezwzględnie zobowiązani - chyba, że zachodzi niemożliwość moralna - w ciągu roku przystąpić do spowiedzi. Obowiązuje ich również przykazanie, na podstawie którego każdy wierny ma wyznać osobiście kapłanowi, przynajmniej raz w roku, wszystkie swoje grzechy - oczywiście ciężkie - których dotychczas jeszcze pojedynczo nie wyznał (Por. SOB. LATER. c. 21, oraz SOB. TRYD., Doctrina de Sacramento Paenitentiae, c. 5 i can. 7-8: DS 812; 1679-1683, 1707-1708; por. także Zdanie 11 potępione przez Świętą Kongregację Świętego Oficjum w Dekrecie z 24 września 1665: DS 2031).

VIII

Kapłani powinni pouczać wiernych, że nie wolno tym, których sumienie obciąża grzech śmiertelny, a mają możliwość odbycia spowiedzi, specjalnie lub z zaniedbania, uchylać się od obowiązku spowiedzi indywidualnej, czekając na okazję rozgrzeszenia ogólnego (por. Instrukcja Świętej Penitencjarii Apostolskiej z 25 marca 1944 r.).

IX

W celu ułatwienia wiernym wypełnienia obowiązku spowiedzi indywidualnej, należy zatroszczyć się, by spowiednicy byli w świątyniach w dniach i w godzinach dogodnych dla wiernych.

Tam, gdzie wierni są rozproszeni i mieszkają w odległych miejscowościach, do których rzadko w ciągu roku może dotrzeć kapłan, trzeba wszystko zorganizować w taki sposób, by kapłan, o ile to możliwe, w czasie swojego pobytu za każdym razem wysłuchał spowiedzi indywidualnej pewnej grupy wiernych, udzielając pozostałym penitentom - w sytuacjach, o których była wyżej mowa (por. III) - rozgrzeszenia ogólnego, w taki sposób, by wszyscy wierni przynajmniej raz w roku mogli wyspowiadać się indywidualnie.

X

Należy pouczać wiernych, że nabożeństwa liturgiczne i wspólnotowe obrzędy pokuty są bardzo pożyteczne dla owocniejszego wyznania grzechów i poprawy życia. Należy jednak wystrzegać się, by takie nabożeństwa lub obrzędy nie były utożsamiane ze spowiedzią sakramentalną i rozgrzeszeniem.

Jeśli w czasie wspomnianego nabożeństwa penitenci spowiadają się indywidualnie, każdy z nich powinien otrzymać rozgrzeszenie indywidualne od swojego spowiednika. W przypadku rozgrzeszenia sakramentalnego udzielanego jednocześnie pewnej grupie osób należy zawsze zachować specjalny obrzęd, określony przez Kongregację ds. Kultu Bożego. Do chwili ogłoszenia takiego obrzędu należy jednak stosować przepisane obecnie słowa rozgrzeszenia sakramentalnego, wypowiadane w liczbie mnogiej. Sprawowanie tego obrzędu musi być całkowicie oddzielone od celebracji Mszy świętej.

XI

Kto powoduje zgorszenie wiernych, gdy szczerze żałuje i poważnie zamierza usunąć zgorszenie, może otrzymać rozgrzeszenie sakramentalne razem z innymi. Dopóty nie powinien jednak przystępować do Komunii Świętej, dopóki, zdaniem spowiednika, do którego powinien udać się wcześniej osobiście, nie usunie zgorszenia.

Jeśli chodzi o rozgrzeszenie z cenzur zarezerwowanych, należy zachować normy obowiązującego prawa, uwzględniając czas na odwołanie się do najbliższej spowiedzi indywidualnej.

XII

Kapłani nie powinni odradzać wiernym spowiedzi częstej lub "z pobożności". Przeciwnie, powinni podkreślać obfite jej owoce dla życia chrześcijańskiego (por. PIUS XII, Encykl. Mystici Corporis: AAS 35 [1943] 235) i zawsze okazywać gotowość wysłuchania spowiedzi, ilekroć wierni rozumnie o to proszą. Należy absolutnie odrzucić, by spowiedź indywidualna była zarezerwowana wyłącznie dla grzechów ciężkich; pozbawiłoby to wiernych najlepszego owocu spowiedzi i prowadziłoby do zniesławienia tych, którzy przystępują indywidualnie do tego sakramentu.

XIII

Udzielenie sakramentalnego rozgrzeszenia ogólnego bez zachowania przedstawionych wyżej norm należy uznać za bardzo poważne nadużycie. Wszyscy duszpasterze powinni bezwzględnie powstrzymać się od niego, świadomi odpowiedzialności moralnej za dobro dusz i godność Sakramentu Pokuty.

Ojciec Święty Paweł VI, w czasie audiencji udzielonej niżej podpisanemu Kardynałowi Prefektowi Świętej Kongregacji Nauki Wiary, w dniu 16 czerwca 1972 r., w sposób specjalny zatwierdził niniejsze Normy i polecił je promulgować.

Rzym, w siedzibie Świętej Kongregacji Nauki Wiary, 16 czerwca 1972 r.

FRANJO Kard. ŠEPER
Prefekt

+ PAUL PHILIPPE
Sekretarz

1. AAS 64 (1972) 510-514.

opr. mg/jw