Instrukcja o Mszach dla grup specjalnych

(AAS 6l/1969/806-811)

Jednym z głównych celów duszpasterskiego działania Kościoła jest wychowanie wiernych do coraz ściślejszej wspólnoty kościelnej tak, aby każdy wierny, zwłaszcza przez udział w liturgii, gorliwie jednoczył się z braćmi we wspólnocie Kościoła, zarówno powszechnego jak i lokalnego.

Zgromadzenie liturgiczne, któremu przewodniczy ten, kto ma władzę zwoływania ludu Bożego, kierowania nim, nauczania i uświęcania, jest znakiem oraz narzędziem jedności całego rodzaju ludzkiego, a na pierwszym miejscu Kościoła z Chrystusem 1.

Dokonuje się to i wyraża w sposób rzeczywisty we wspólnym sprawowaniu Eucharystii, zwłaszcza w niedziele i święta, tak pod przewodnictwem biskupa jak i we wspólnocie parafialnej, której duszpasterz zastępuje biskupa 2.

Troska duszpasterska obejmuje również grupy specjalne, nie dla podtrzymywania pewnego rozdziału czy tworzenia "małych kościołów" lub ustanawiania przywilejów, lecz aby zaspokoić szczególne potrzeby wiernych i pogłębić życie chrześcijańskie, zgodnie z potrzebami i formacją osób tworzących daną grupę. Wykorzystuje się wszystkie dobrodziejstwa, jakie wypływają z tego szczególnego związku duchowego lub apostolskiego oraz z dążności do wzajemnego budowania się.

Praktyka duszpasterska wskazuje w sposób wystarczający, jak skuteczną pomocą dla tych grup mogą stać się specjalne nabożeństwa. Jeżeli bowiem są urządzane w sposób właściwy i roztropny, nie przynoszą szkody jedności parafialnej, lecz wspomagają działalność misyjną parafii, ponieważ mogą bardziej bezpośrednio dosięgnąć niektórych wiernych, innym zaś zapewnić głębszą formację.

Ponadto żywotność takich zespołów czerpie energię stąd, że na tzw. zebraniach modlitewnych łączy się wspólną medytację nad chrześcijańską prawdą ze wspólnym wysiłkiem wewnętrznym, by dostosować do niej własny styl życia, co osiąga się przez zastosowanie sposobów i formuł bardziej odpowiadających danemu zespołowi, zwłaszcza przez czytanie Słowa Bożego i rozmyślanie; często także przez sprawowanie Eucharystii, która jakby dopełnia takie spotkania i staje się ich ukoronowaniem.

Obecnie wyraża się wielkie pragnienie, by na tego rodzaju zebraniach uczestniczyć w Eucharystii. Z tego powodu wydało się rzeczą pożyteczną podać pewne zasady dotyczące sposobu sprawowania Eucharystii, ażeby odbywała się ona w sposób uporządkowany, dokładnie i z powagą, przynosząc korzyść duchową uczestnikom, z poszanowaniem właściwej natury kultu religijnego.

1. Należy dokładnie rozważyć, uwzględniając wszystkie okoliczności, czy w poszczególnych wypadkach sprawowanie Eucharystii jest rzeczą pożyteczną z punktu widzenia duszpasterskiego, czy też raczej jest wskazane urządzenie innego nabożeństwa o charakterze religijnym.

2. Do grup specjalnych, dla dobra których można sprawować Eucharystię, wypada zaliczyć następujące:

a) Spotkania w celu odprawienia ćwiczeń duchowych, jednodniowe lub kilkudniowe spotkania dla rozważania tematów religijnych lub duszpasterskich, zebrania apostolstwa świeckich, ewentualnie innych tego rodzaju stowarzyszeń.

b) Spotkania pewnej grupy parafian, podejmowane w celach duszpasterskich.

c) Zebrania wiernych mieszkających daleko od kościoła parafialnego, odbywane w określonych terminach z troską o własną religijną formację.

d) Spotkania wiernych jednego stanu, którzy zbierają się, aby otrzymać pouczenie lub formację religijną bardziej do nich dostosowaną.

e) Spotkania rodzinne przy chorych lub starszych osobach, które nie wychodzą z domu i dlatego nigdy nie mogą uczestniczyć we Mszy św. w kościele. W takich wypadkach dołączają się krewni i inni opiekujący się danymi osobami.

f) Zebrania rodzinne z okazji modłów przy zmarłym lub z innej okazji o charakterze religijnym.

3. Sprawowanie Eucharystii dla grup specjalnych z zasady powinno się odbywać w miejscu świętym.

4. Władza zezwalania za sprawowanie Eucharystii dla grup specjalnych poza miejscem świętym jest zarezerwowana ordynariuszowi miejsca, ewentualnie ordynariuszowi zakonnemu gdy chodzi o podległe mu domy. Powinni oni jednak udzielać tego zezwolenia, zwłaszcza gdy chodzi o odprawianie w domach prywatnych lub w instytucjach tylko wtedy, gdy miejsce jest odpowiednie i godne 3, zawsze z wykluczeniem sypialni 4 *). Jednak i na to trzeba zwrócić uwagę, by domaganie się bardziej obszernego i godniejszego pomieszczenia nie prowadziło do wyróżniania pewnych rodzin przed innymi. W ten sposób mogłyby odżywać w nowej formie przywileje, potępione w Konstytucji o liturgii 5.
*) Uwaga tłumacza: KPK, kan. 932§1 mówi tylko o "odpowiednim miejscu", "in loco honesto". Wykluczenie sypialni nie zawsze jest możliwe przy Mszach odprawianych u chorych.

5. Należy mieć na uwadze podstawowe zasady zawarte w instrukcji "Eucharisticum Mysterium" 6, a zwłaszcza następujące:

a) Ofiara eucharystyczna i święta Uczta w ten sposób tworzą jedno misterium, że są wzajemnie złączone bardzo ścisłym węzłem teologicznym i sakramentalnym.

b) Żadnej Mszy św. nie można uważać w sposób ekskluzywny za czynność własną zebrania partykularnego, lecz trzeba ją uważać za czynność Kościoła, w której kapłan wypełniając swoją funkcję przewodniczy całej akcji liturgicznej jako sługa Kościoła.

c) O wszystko należy zatroszczyć się w ten sposób, by odpowiednio przygotowane miejsce, wygląd osób i rzeczy, wyrażały najwyższy kult, który należy się prawdziwemu Bogu, czczonemu w Najśw. Sakramencie Eucharystii.

6. Aby lepiej dostosować odprawianie Eucharystii do okoliczności, rzeczy i osób, należy odpowiednio ułożyć poszczególne części z uwzględnieniem ogólnych norm i następujących zasad:

a) Jak najbardziej trzeba się zatroszczyć o czynne uczestnictwo wiernych, uwzględniając szczególne okoliczności, w których dokonuje się odprawianie Eucharystii oraz sposc5h łatwiejszego osiągania tego celu.

b) Stosownie do rodzaju danej grupy odprawianie może poprzedzić chwila medytacji tekstów Pisma św. lub jakieś pouczenie duchowe.

c) Oprócz pouczenia wstępnego, celebrans może krótko wprowadzić do Liturgii słowa przed rozpoczęciem czytań i do Liturgii eucharystycznej przed prefacją. Może także powiedzieć kilka słów przed rozesłaniem wiernych. Nic powinien jednak tego czynić w czasie Modlitwy Eucharystycznej.

d) Zachowując w mocy przepis zawarty w zamieszczonych poniżej punktach f) i h), z wyjątkiem tego, co wykonuje komentator, wierni powinni się powstrzymać w czasie sprawowania Eucharystii od rozważań, pouczeń i podobnych czynności.

e) Mając na uwadze szczególne okoliczności, można w Liturgii słowa dobrać teksty bardziej odpowiadające szczególnemu charakterowi Mszy, byleby zostały wzięte z tekstów zatwierdzonego lekcjonarza.

f) Czytania poprzedzające Ewangelię może odczytać ktoś z uczestników (mężczyzna lub kobieta), natomiast Ewangelię powinien głosić tylko kapłan lub diakon, gdy jest do dyspozycji.

g) W homilii kapłan powinien nawiązać do tego specjalnego charakteru Mszy i naświetlić powiązania zachodzące między zebraną tam grupą a Kościołem lokalnym i powszechnym.

h) Modlitwę wiernych można dostosować do szczególnych okoliczności, zachowując zawsze jej religijny charakter. Należy jednak zwrócić uwagę na to, by nie pominąć całkowicie intencji ogólnych za Kościół, za świat, za braci znajdujących się w potrzebie oraz za otaczających ołtarz. Jest rzeczą dozwoloną, by obecni dołączyli jakąś specjalną intencję uprzednio należycie przygotowaną.

7. Bardziej doskonałe i pełniejsze uczestnictwo we Mszy św. dokonuje się przez przyjęcie sakramentalnej Komunii św.
Gdy idzie o sposób rozdzielania Komunii św., trzeba stosować praktykę prawnie obowiązującą w poszczególnych diecezjach. Co zaś dotyczy Komunii św. pod dwiema postaciami, należy zachować przepisy ustalone w Ogólnym wprowadzeniu do Mszału Rzymskiego 7. Nie zezwala się jednak na tę formę Komunii św. w Mszach odprawianych w domu, chyba że chodzi o udzielenie wiatyku 8.

8. Dla ożywienia uczestnictwa wiernych, zwłaszcza w pewnych okolicznościach, może się okazać pożytecznym także śpiew sakralny, ponieważ potęguje jednomyślność. Jednakże i w tej dziedzinie trzeba mieć na uwadze przepisy dotyczące śpiewu i muzyki w czynnościach sakralnych i usuwać to wszystko, co nie odpowiada świętości obrzędu i nie podtrzymuje pobożności wiernych.

9. Ponadto trzeba czuwać, aby do Mszy odprawianych w kościele dla wszystkich wiernych nie wprowadzać tych przystosowań, na które się zezwala jedynie w omawianych tutaj wypadkach.

10. Wstępne warunki wymagane do sprawowania Eucharystii dla tych grup specjalnych poza miejscem świętym, zwłaszcza w domach prywatnych, są następujące:

a) Zezwolenia, o których mowa w numerze 4 nie powinno się udzielać na niedziele i święta nakazane, z wyjątkiem wypadków szczególnych. Chodzi o to, aby liturgicznego zgromadzenia parafialnego nie pozbawiać posługi kapłańskiej i uczestnictwa wiernych pogłębiającego życie i jedność wspólnoty.

b) Jeżeli kapłanem odprawiającym nie jest sam proboszcz, zawsze powinien powiadomić proboszcza. Natomiast proboszcz ma obowiązek przesłać biskupowi relację o odbytych Mszach dla grup specjalnych.

c) Należy zachować przepisy dotyczące postu eucharystycznego w ten sposób, by Mszy św. nie poprzedzał bezpośrednio jakiś posiłek lub uczta. Jeżeli zaś mają one miejsce po Mszy św., trzeba w miarę możności zatroszczyć się o to, by nie używano tego samego stołu, na którym sprawowano Eucharystię.

d) Do Eucharystii należy przygotować chleb przaśny, bo tylko takiego można używać w Kościele łacińskim. Powinien mieć taką formę, jakiej zgodnie ze zwyczajem używa się także w innych Mszach świętych.
e) Porą odprawiania nie powinna być późna noc.

f) Gdy chodzi o zgromadzenia rodzinne, to nie należy wykluczać tych, którzy z uzasadnionych przyczyn pragną uczestniczyć we Mszy świętej.

11. Wreszcie dla pewniejszego osiągnięcia zamierzonego celu tych Mszy oraz by uzyskać pełniejsze owoce duchowe, trzeba zarówno w przygotowaniu jak i samym odprawianiu zatroszczyć się o zachowanie godności całej czynności świętej. Należy też wybrać bardziej odpowiednią formę i poszczególne elementy, z zachowaniem przepisów liturgicznych. Stąd:

a) Teksty obowiązujące we Mszy św. mogą być dobierane z mszału lub z zatwierdzonych dodatków. Jako samowolę trzeba potępić wszelką zmianę, zachowując wszakże w mocy przepis zawarty w numerze 6, e).

b) Wyposażenie ołtarza, naczynia święte i szaty powinny odpowiadać obecnym przepisom liturgicznym co do liczby, formy i jakości 9.

c) Gdy idzie o gesty celebransa i ceremonie, jak również o ubiór uczestników, to obowiązują te same przepisy co i przy zwykłym odprawianiu Mszy św.
Zachęca się duszpasterzy, aby głębiej rozważyli pożytek duchowy płynący z tak odprawianych Mszy dla formacji dusz. Tylko wtedy są one owocne, jeżeli prowadzą uczestników do pełniejszego zrozumienia chrześcijańskiego misterium, do rozwoju kultu Bożego i do włączenia apostolatu i bratniej miłości.
Chociaż obecnie nie brak takich, którzy odnowę upatrują w nowinkach, czasem niezdrowych, ale sensacyjnych i w nowych dowolnych formach odprawiania liturgii, które wymyślają, to jednak kapłani, zarówno diecezjalni jak i zakonni, rzeczywiście zatroskani o dobro wiernych, powinni zdawać sobie sprawę z tego, że droga trwałego i uświęcającego duszpasterstwa polega na stałej i wielkodusznej wierności względem woli Kościoła wyrażonej w Jego nakazach, normach i strukturach.

Co zaś oddala od wspomnianej zasady, to chociażby wabiło pozorami, wprowadza zamieszanie w umysłach wiernych, pozbawia posługę kapłańską namaszczenia i czyni ją bezowocną.

Powyższa Instrukcja sporządzona z polecenia Papieża przez Kongregację Kultu Bożego i przez samego Papieża zatwierdzona, będzie na przyszłość regulowała sprawę odprawiania Mszy św. dla grup specjalnych.

Wydano w Watykanie, dnia 15 maja 1969 r., w uroczystość Wniebowstąpienia Pańskiego.

BENNO Kard. GUT
Prefekt
H. BUGNINI
Sekretarz

Tłumaczenia powyższej Instrukcji na język polski dokonała Komisja Episkopatu Polski do spraw Liturgii i Duszpasterstwa Liturgicznego.

+ Biskup TADEUSZ RYBAK
Przewodniczący Komisji

(za "Wiadomości Diecezjalne" (Katowice) 56 (1988) 95-99)

Przypisy:

1 KK nr 1; KL nr 83.

2 2. KK nr 26 i 28; KL nr 41-42; Instrukcja "Eucharisticum Mysterium", nr 26-27.

3 Por. OWMR nr 253.

4 Por. Motu proprio "Pastorale munus", nr 7; Reskrypt papieski "Cum admotae" 6 listopada 1964, nr 4.

5 KL nr 32.

6 Instrukcja "Eucharisticum Mysterium", nr 3.

7 OWMR nr 240-234.

8 Por. Instrukcja "Eucharisticum Mysterium", nr 32, 6 i 41.

9 Por. OWMR nr 268-270; 290-296; 297-310.

opr. mg/mg