Wartości kapłańskie. Wstęp

Ks. Janusz Mastalski

Wartości kapłańskie

„Człowiek dlatego bywa odpowiedzialny za swe czyny i dlatego przeżywa odpowiedzialność, ponieważ posiada zdolność odpowiadania wolą na wartość”
(Karol Wojtyła, Osoba i czyn)

Wartości w życiu osób duchownych stanowią fundament realizacji ich powołania, bowiem opierają się na nich ich codzienne wybory. Aby życie – szczególnie kapłańskie – miało sens i smak, musi obfitować w idee, dla których warto poświęcić swój czas i zdrowie. Dlatego trzeba ciągle na nowo odkrywać i umacniać te wartości, które umożliwiają dostrzeganie znaczenia ofiary, wysiłku, wyrzeczeń itp. Niniejsza książka jest próbą diagnozy zachowań współczesnych kapłanów pod tym względem. Opisuje siedem wartości, bez których realizacji kapłaństwo staje się pustą formą. Są to: prawda, wiara, powołanie, czystość, miłość, uczciwość i drugi człowiek. Autor jednak nie ogranicza się wyłącznie do opisu wartości i ich znaczenia, ale proponuje także metody i środki zaradcze, które pozwolą uchronić się przed negatywnymi skutkami zaniedbania troski o nie.

„Książka ks. Mastalskiego winna się znaleźć w każdej kapłańskiej bibliotece, stanowiąc doskonałą pomoc zarówno w życiu duchowym, jak i w duszpasterstwie. Sięgnąć do niej powinni nie tylko sami kapłani, ale także wszyscy, którym na sercu leży dobro Kościoła. Jest to bowiem zarazem solidnie naukowo osadzona próba diagnozy realizacji wartości w życiu księży, jak i swoiste kompendium duchowości kapłańskiej, a nawet przebogate źródło refleksji do medytacji oraz przykładów do katechezy i homilii. W kolejnych rozdziałach zostały tu omówione takie wartości, jak prawda, wiara, powołanie, czystość, miłość, uczciwość i drugi człowiek. Autor nie zatrzymuje się jedynie na faktach z życia kapłańskiego, ale stara się dotrzeć do pragnień i motywacji, by następnie zaproponować konkretne kroki wewnętrznej terapii i solidny program życia duchowego. W centrum jego uwagi odnajdujemy zasadę chrystocentryzmu i postawę miłości, która winna przenikać słuchanie słowa Bożego, ascezę, życie modlitewne i sakramentalne oraz kierownictwo duchowe”. Ks. prof. dr hab. Wojciech Zyzak

Wstęp

Żyjemy w czasach, w których ludzie coraz częściej zadają pytanie o sens życia, o cierpienie, o przemijanie. Z drugiej strony, można zaobserwować nowe „liberalne narodzenie”, polegające na zerwaniu z ewangelicznymi zasadami, i kreowanie rzeczywistości na podstawie nowoczesnego „dekalogu”. Dokonywanie wyborów życiowych nie jest rzeczą łatwą, bowiem we wnętrzu każdego istnieją głębie, których do końca nie rozumiemy. To one często sprawiają, że taka lub inna decyzja jest odkładana i w konsekwencji zwlekanie z dokonaniem konkretnego wyboru niesie ze sobą poważne skutki.

Wybór jest osobistym zmierzeniem się z możliwością, z pewną alternatywą. Z jednej strony zakłada on wiedzę, czy może lepiej: mądrość. Jest ona powiększana nie tylko poprzez studiowanie (np. wartościowych książek), ale również poprzez doświadczenie życiowe. Jednak wybór dokonuje się przede wszystkim w oparciu o wartości. Władysław Stróżewski napisał, że „w życiu codziennym, w naszym zachowaniu się i w naszej wielorakiej działalności, nader często, choć może czasem nawet bezwiednie, odwołujemy się do wartości. Uznajemy rzeczy jedne i odrzucamy inne dlatego, że posiadają taką, a nie inną wartość. (…) Podejmujemy w imię określonych wartości takie czy inne decyzje życiowe. (…) Dążymy do odkrywania i stwarzania wartości nowych” ¹.

Biorąc pod uwagę powyższe przesłanki, po ukazaniu się dwóch książek skierowanych do współczesnego kapłana: o pokusach² i lękach³ , przyszła pora na pochylenie się nad problematyką wartości w życiu osób duchownych. Stanowią one fundament realizacji powołania.

Chodi o ciągłe odkrywanie prawdy dotyczącej aksjologicznego wymiaru kapłańskiej posługi. Każdy kapłan powinien pamiętać o tym, że „prawda nie sprowadza się do sprawdzania, lecz jest pierwotnym, nieuprzedzonym ujmowaniem rzeczy. Jedynym warunkiem, jaki musi być spełniony przez podmiot, jest jego otwartość. A jedynym a priori, jakie nami rządzi, jest postulat dotarcia do prawdy o rzeczy, dążenie, by pozwolić się jej odsłonić samej w sobie – taką, jaka jest. Prawda, którą tą drogą osiągniemy, będzie mogła stać się podstawą wszelkich innych prawd” ⁴. Tylko wtedy kapłan ma możliwość realizowania celów życiowych. A trzeba pamiętać, że egzystencja pozbawiona celu jest wegetacją, która nie cieszy, a wręcz przeciwnie, załamuje.

Zatem jeśli życie ma mieć sens, trzeba ciągle odkrywać wartości, które umożliwiają codzienne dostrzeganie znaczenia ofiary, wysiłku, wyrzeczeń itp. Życie, aby miało smak, musi obfitować w idee, dla których warto poświęcić swój czas i zdrowie. Niestety, o ten sens trzeba walczyć codziennie. Największym jego wrogiem jest zniechęcenie. Refleksja typu: „nie mam już siły; nie mam już chęci; jestem zmęczony; nie mam szans…”, generuje zwątpienie we własne możliwości. Świat staje się polem bitwy, na którym jest się skazanym na porażkę. W konsekwencji coraz bardziej traci się poczucie sensu życia.

Warto więc przyglądnąć się własnej hierarchii wartości. Trzeba ją codziennie weryfikować, sprawdzając, czy nie zniekształca ona rzeczywistości, którą się kreuje! Zaspokajanie pragnienia sensu życia jest więc drogą kierowaną przez akceptowane idee, które niosą możliwość realizacji siebie. Nie ma wątpliwości, że „wartości nie sposób bowiem oddzielić od świata i człowieka – świata realnego i człowieka konkretnego (…). Wartości są po prostu życiem, jego esencją, jego prawdą, pierwiastkiem wiecznym, energią doskonalenia i energią doskonalącą” ⁵.

Niniejsza książka jest próbą diagnozy realizacji wybranych wartości przez współczesnych kapłanów. Składa się z ośmiu rozdziałów, zawierających opis siedmiu wartości, bez których kapłańskie powołanie staje się niepokojącą dekonstrukcją etosu człowieka powołanego na wyłączną służbę Bogu.

Pierwszy rozdział jest niejako wstępem do dalszych rozważań i ogniskuje się wokół życia według wartości. Jest to próba ukazania zagrożeń, ale i szans dotyczących aksjologicznych wymiarów kapłańskiej egzystencji. Następne rozdziały zostały poświęcone wybranym, istotnym wartościom, takim jak: prawda, wiara, powołanie, czystość, miłość, uczciwość i drugi człowiek. Każdy z nich stanowi odrębną całość i składa się z trzech podrozdziałów. Można więc odnaleźć w nich istotę życia według danej wartości, toksyczne postawy dekonstruujące jej realizację oraz środki zaradcze, umożliwiające zmniejszenie negatywnych skutków nieodpowiedzialnego zachowania.

W książce można także znaleźć wiele świadectw kapłanów, którzy korespondowali z autorem bądź udzielili różnego rodzaju wywiadów. Wszystkie te świadectwa zostały opatrzone przypisem „Archiwum własne”. Ponadto czytelnik znajdzie w niniejszej publikacji wiele cytatów, które mogą stanowić dodatkowe źródło refleksji, a także materiał do wykorzystania w głoszeniu rekolekcji i konferencji.

Zachętą do przeczytania niniejszej książki niech będą słowa napisane przed laty przez Karola Wojtyłę: „Człowiek dlatego bywa odpowiedzialny za swe czyny i dlatego przeżywa odpowiedzialność, ponieważ posiada zdolność odpowiadania wolą na wartość. Zachodzi powinność odniesienia się do przedmiotu wedle jego prawdziwej wartości, a w parze z nią rodzi się odpowiedzialność za przedmiot pod kątem jego wartości – czyli krótko: odpowiedzialność za wartość” ⁶.

Nie da się ukryć, iż poczucie stabilności jest potrzebne każdemu człowiekowi po to, aby miał wewnętrzną świadomość, że coś osiągnął. Należy więc do tej stabilizacji dążyć, jednocześnie nie zapominając o innych. Wartości w tej drodze są niezbędne. Trzeba o nie dbać, bowiem – jak pisał Oscar Wilde – „ludzie znają dziś cenę wszystkiego, nie znając wartości niczego”.

Przypisy:

1 W. Stróżewski, Filozofia wartości, „Znak” 4 (1965), s. 399.

2 J. Mastalski, Pokusy kapłańskie, Kraków 2011.

3 Tenże, Lęki kapłańskie, Kraków 2012.

4 W. Stróżewski, W kręgu wartości, Kraków 1992, s. 78.

5 W. Pasterniak, Przestrzeń edukacyjna, Zielona Góra 1995, s. 25.

6 K. Wojtyła, Osoba i czyn, Kraków 1985, s. 207.

opr. aś/aś