Śp. Karolina Lanckorońska

25 sierpnia 2002 r. w wieku 104 lat zmarła w Rzymie | prof. Karolina Lanckorońska herbu Zadora, jedna z najwybitniejszych przedstawicielek polskiej emigracji we Włoszech, która w swoim długim życiu konsekwentnie służyła sprawie wolności Polski i szerzeniu kultury polskiej. W 1994 r. przekazała Ojczyźnie niezwykły dar -dzieła sztuki należące do kolekcji rodu Lanckorońskich, których wartość artystyczna i historyczna nie ma sobie równej w Polsce. Uhonorowana licznymi odznaczeniami: Komandorią Orderu Świętego Grzegorza Wielkiego z Gwiazdą (12 VI 1998), Krzyżem Wielkim Orderu Odrodzenia Polski - Polonia Restituta (II 1991), Krzyżem Walecznych (1942), Krzyżem Zasługi z Mieczami, Krzyżem Armii Krajowej (9 IV 1968), Zasłużony dla Republiki Włoskiej ("Al Merito delia Repubblica Italiana" - IV 1997). Kilka uniwersytetów w uznaniu zasług dla nauki i kultury polskiej nadało Pani Profesor tytuł doctor honoris causa: Uniwersytet Jagielloński (1983 r.), Uniwersytet Polski na Obczyźnie w Londynie (1988) i Uniwersytet Wrocławski (1990).

Karolina Lanckorońska urodziła się. 11 sierpnia 1898 r. w austriackim Buchberg. Była drugim dzieckiem hrabiego Karola Lanckorońskiego, wywodzącego się z rodu Potockich i Rzewuskich oraz jego trzeciej żony Małgorzaty von Lichnowsky. Związana duchowo i psychicznie szczególnie z ojcem, Karolina przejmowała jego wzniosłe ideały chrześcijańskie i patriotyczne, jego zamiłowania do starożytności i historii, do szeroko pojętej kultury humanistycznej. W dzieciństwie życie Karoliny, starszego o 5 lat brata Antoniego i młodszej siostry Adelajdy toczyło się w Wiedniu oraz w małopolskim Rozdole i Komarnie, gdzie cała rodzina spędzała miesiące wakacyjne i gdzie przynależność do narodu polskiego umacniała się i gruntowała.

Gimnazjum K. Lanckorońska ukończyła w wiedeńskim Freyung, a następnie studiowała w Wiedniu historię sztuki. Jej pasją na całe życie stała się twórczość Michała Anioła i sztuka barokowa. W 1926 roku uzyskała tytuł doktora filozofii na uniwersytecie wiedeńskim za pracę naukową poświęconą interpretacji Sądu Ostatecznego Michała Anioła. Mimo pewnych wahań co do drogi swego życia, zdecydowała zgłębiać nadal zagadnienia historii sztuki. Owocem tych badań była rozprawa habilitacyjna pt. Dekoracja malarska kościoła II

Gesu w Rzymie, która została zatwierdzona na Uniwersytecie Jana Kazimierza we Lwowie w 1935 roku. Odtąd K. Lanckorońska zaczęła kierować jako pierwsza kobieta-docent katedrą historii sztuki na tymże uniwersytecie. Praca dydaktyczno-naukowa pochłonęła ją, a studenci bardzo cenili sobie jej gruntowną i szeroką znajomość wykładanych przedmiotów. Śmierć Ojca w 1933 roku sprawiła, że przejęła również administracje, rodzinnych dóbr w Małopolsce: dwóch miasteczek i kilkunastu wiosek.

Wojna 1939 r. zastała prof. Lanckorońska we Lwowie i zupełnie odmieniła jej dotychczasowe życie. Musiała porzucić prace, naukową, ale z wielkim przekonaniem i energią włączyła się w działalność patriotyczną. Była żołnierzem Związku Walki Zbrojnej, później Armii Krajowej (w stopniu porucznika), z polecenia konspiracji działała w Radzie Głównej Opiekuńczej. Pozostawała w bliskim kontakcie z arcybiskupem krakowskim Adamem Stefanem Sapiehą, od lat zaprzyjaźnionym z Lanckorońskimi. 12 maja 1942 roku została aresztowana w Kołomyi i skazana na śmierć. Po kilku miesiącach pobytu w więzieniach w Stanisławowie i Lwowie przewieziono ją do Berlina, a od 8 stycznia 1943 r. osadzono w Ravensbriick jako więźniarkę nr 16076. Mimo, że wielokrotnie była bliska śmierci, przeżyła koszmar obozu koncentracyjnego i doczekała uwolnienia 5 kwietnia 1945 roku. Swoje wojenne przeżycia opisała w książce « Wspomnienia wojenne 22 IX 1939 - 5IV 1945».

Rozpoczął się rzymski etap życia K. Lanckorońskiej, związany na początku z losami 2 Korpusu we Włoszech, przy którym na prośbę gen. Władysława Andersa pełniła stanowisko oficera public relations. Rozumiejąc potrzebę chwili z wielką energią podjęła się. opieki nad około 1300 studentami-żołnierzami pomagając im w ukończeniu studiów i uzyskaniu dyplomów.

Lata powojenne (1949-51) spędziła w Londynie organizując w lokalu Polskiego Ośrodka Naukowego „szkoły wakacyjne" dla polskich dzieci.

W 1945 r. założyła w Rzymie wraz z ks. Walerianem Meysztowiczem Polski Instytut Historyczny. Instytut wyznaczył sobie jako cel służenie pomocą w dziedzinie nauki historycznej uczonym polskim. Wydawane serie: rocznik „Antemurale" (30 tomów wydanych w latach 1954-1982); „Elementa ad Fontium Editiones" (75 tomów wydanych do 1987 r.), „Acta Nuntiaturae Polonae" (od 1990 r.), to niezwykle cenne materiały źródłowe dotyczące Polski. Ostatnia seria, zainspirowana pontyfikatem Papieża-Polaka porządkuje i udostępnia akta nuncjuszy polskich od XVI w., czyli od początków stałego przedstawicielstwa papieskiego w Polsce. Obecna Fundacja Lanckorońskich z B rzezi a jest kontynuacją Fundacji założonej przez Antoniego Lanckorońskiego w 1960 r. Fundacja udziela co roku ok. 40 stypendiów l- lub 2-miesie.cznych polskim naukowcom (przygotowującym rozprawy doktorskie i habilitacyjne) w Rzymie, Londynie, Wiedniu, Paryżu i innych ośrodkach. Wysyła też książki z zakresu historii, filozofii, sztuki wyższym uczelniom w kraju, a chorych pracowników naukowych Uniwersytetu Jagiellońskiego wspierała lekarstwami według podawanych recept. Słała też pomoc do ojczyzny w czasie stanu wojennego oraz podczas powodzi w Polsce.

Z żalem, ale i z poczuciem dumy żegnamy Polkę, humanistkę i patriotkę, która wśród różnych kolei życia -w czasach dostatku i pomyślności, a także upokorzeń, ubóstwa i śmiertelnego zagrożenia - pozostała wierna wartościom chrześcijańskim i zawsze znajdowała sposób, by dzielić się z innymi bogactwem swego serca i ducha.

opr. ab/ab