Koronacja papieska. Jak kiedyś wyglądała inauguracja pontyfikatu?

Uroczysta Msza św. na placu św. Piotra, którą sprawuje sam papież, wygłaszając homilię, jest oficjalną ceremonią otwarcia pontyfikatu z udziałem zaproszonych gości, w tym głów państw. Dla wiernych jest wspólną modlitwą i dziękczynieniem Bogu za to, że prowadzi swój Kościół i dba o powołanie jego pasterzy. Pontyfikalna Msza św. to celebracja uproszczona w stosunku do dawnego rytuału, którym była koronacja papieża, czyli uroczysty akt inauguracji, podczas której nakładano na jego głowę tiarę (potrójną koronę papieską). Pierwsza potwierdzona koronacja papieska odbyła się w 858 roku za papieża Mikołaja I, a ostatnia w 1963 roku za papieża Pawła VI. Ostatecznie koronacja papieska została zniesiona konstytucją apostolską „Universi Dominici gregis” 1996 r.

Przebieg obrzędu koronacji

Sam obrzęd zaczynał się uroczystą procesją. Papież wychodził niesiony w lektyce, przez Spiżową Bramę. Procesja kierowała się ku Drzwiom Wielkim, które były otwarte na oścież w Bazylice Świętego Piotra i podążała w kierunku Konfesji Świętego Piotra. 

  Paweł VI niesiony w papieskiej lektyce
Corbis/Profimedia

Podczas koronacji, kardynał dziekan zakładał Ojcu Świętemu paliusz w asyście dwóch jeszcze kardynałów. Potem pierścień. Paliusz to oznaka odpowiedzialności za cały Kościół, zaś pierścień oznacza zaślubiny z Kościołem. 

Następnie kardynałowie schodzili do grobu św. Piotra, aby się chwilę modlić przed rozpoczęciem tej ceremonii. Formowała się procesja, a kardynałowie podchodzili do Tronu Ojca Św. w porządku według starszeństwa, czyli od tego, który ma najdłuższy staż kardynalski, do tego, który ma najkrótszy.

Po dojściu do Ołtarza Wielkiego rozpoczynała się uroczysta Msza Święta, podczas której nie było kazania. Po odśpiewaniu Ewangelii po grecku następowało uroczyste wyznanie wiary, czyli Credo. Ponadto papież jako celebrans, nie spożywał przy ołtarzu Komunii Świętej, tylko odchodził na tron, a kardynał (sprawujący rolę diakona) brał konsekrowaną Hostię i Kielich, zanosząc papieżowi do tronu, papież spożywał Komunię Świętą.

Po Mszy, następowała procesja na Balkon Wielki Bazyliki św. Piotra, gdzie dopełniał się akt koronacyjny. Kardynał protodiakon wkładał koronę papieżowi na głowę, a chór wykonywał wtedy utwór przeznaczony wyłącznie na tę okazję: „Corona aurea super caput eius”. Następnie papież udzielał błogosławieństwa Urbi et Orbi. Cała uroczystość trwała do trzech godzin, mimo braku kazania.

Tiara papieska

W trakcie III sesji Drugiego Soboru Watykańskiego biskupi dyskutowali o ubogich. Niektórzy kardynałowie mówili o potrzebie zwrócenia się ku ewangelizacyjnej zasadzie ubóstwa. To skłoniło Pawła VI do refleksji, której owocem była decyzja o sprzedaży papieskiej tiary na cele charytatywne. Została ona wręczona Amerykanom jako dowód wdzięczności dla ich hojnej i wieloletniej pomocy na rzecz ubogich, zwłaszcza w postaci żywności, leków i ubrań. Wartość tej pomocy szacowano wtedy na około 1,3 mld dol. Papieska tiara znajduje się w Bazylice Niepokalanego Poczęcia w Waszyngtonie, gdzie można oglądać ją do dzisiaj.

Z koronacji papieskiej zrezygnowano głównie ze względu na zmieniające się czasy i zwyczaje. W epoce absolutyzmu nie dziwił nikogo obyczaj podawania pantofla do pocałowania. Dziś nawet lektyka nie jest w użyciu. Uproszczenie ceremonii ma też pokazywać ducha pokory i służby, który powinien cechować posługę papieża. Od czasów Jana Pawła I zrezygnowano z tiary i koronacji na rzecz skromniejszej inauguracji pontyfikatu.  

Inauguracja pontyfikatu to aktualny sposób, w jaki nowy papież rozpoczyna swoje rządzenie Kościołem. Historyk prof. Marek Kornat tłumaczy, że z elementów dawnej koronacji, zachowano tylko trzy elementy. Uroczyste nałożenie pierścienia Rybaka, założenie paliusza i litanię do Wszystkich Świętych w czasie składania przez kardynałów hołdu zwanego homagium.

Źródło: Youtube, pch24.pl, stacja7.pl, caeremonialeromanum.com