Zaprezentowano syntezę prac synodalnych w diecezji warszawsko-praskiej

XVI Zgromadzenie Ogólne Synodu Biskupów na temat „Ku Kościołowi synodalnemu: komunia, uczestnictwo, misja” trwa od października 2021 r. Po raz pierwszy w historii pierwszym etapem synodu były szerokie konsultacje przeprowadzone na poziomie diecezji. Po ich zakończeniu rozpocznie się faza kontynentalna, a w październiku 2023 powszechna.

W dokumencie będącym syntezą konsultacji synodalnych diecezji warszawsko-praskiej zaznaczono, że „każdy, kto tylko chce formować i pogłębiać swoją wiarę w parafii bądź wspólnocie, ma w diecezji taką możliwość”.

Zwrócono uwagę, że „dla niektórych osób wspólnota jest nawet ważniejsza niż parafia, dlatego widoczne jest niebezpieczeństwo zbytniego separowania się liderów, wspólnot i ich członków od całości Kościoła lub parafii”. „Dla części ankietowanych aktywność we wspólnocie nabiera bardziej charakteru psychoterapeutycznego, a mniej typowo religijnego” – ocenili autorzy syntezy.

Ostrzegli, że „brak wspólnot w wielu przypadkach skutkowałby mniejszą wiarą parafian, a nawet odchodzeniem od Kościoła, ponieważ niejednokrotnie wiele osób nie realizuje się w Kościele poza wspólnotą”.

Z ankiet wynika, że „brak członkostwa we wspólnotach nie jest wywołany niechęcią do wspólnot, a raczej brakiem czasu, co ma związek z aktywnością zawodową, wychowywaniem dzieci czy stanem zdrowia”.

Zaznaczono, że „postawa księdza rzutuje na obraz parafii i Kościoła w ogóle”. „Z przedstawionych w ankietach opinii wynika, że wierni potrzebują kapłanów zaangażowanych i z autorytetem, który jest zbudowany nie na poczuciu wyższości czy inności księdza, ale na bezpośredniej interakcji z wiernymi. Potrzebują także dobrego przekazu treści wiary w czasie katechezy, kazań oraz formacji” – wskazali autorzy syntezy.

Zwrócono uwagę, że wierni „nie domagają się w parafiach demokracji”. „Zdają sobie sprawę, że to właśnie proboszcz musi podejmować różne decyzje, jest odpowiedzialny za parafię, a w przypadku sporów musi rozstrzygać i decydować” – czytamy w dokumencie.

Zdaniem niemal wszystkich ankietowanych za wspólnotę Kościoła odpowiadają przede wszystkim duchowni.

Wśród elementów, które przeszkadzają, aby parafie były miejscami wiary, ankietowani wymienili: zamknięte budynki kościołów w dni powszednie; brak stałych godzin otwarcia kancelarii, niska aktywność parafialna w postaci małej ilości konferencji, spotkań i innych aktywności; słabe, nudne i schematyczne kazania; złe relacje z księżmi – szczególnie z proboszczem; podejmowanie w Kościele tematów politycznych.

Zaznaczono, że „z racji tego, że ludzie traktują wiarę bardzo indywidualnie, ogromne znaczenie ma dla nich jakość homilii, a tym samym, z jakim przesłaniem, myślą, słowem ludzie wychodzą ostatecznie po mszy św. z kościoła”. W związku z tym „kazania złe, nudne, czytane z kartki powodują, że szukają innych parafii, do których mogą uczęszczać” – zwrócono uwagę w dokumencie.

Autorzy dokumentu wskazali, że „wierni nie chcą łączyć Kościoła z polityką, w zasadzie na żadnym etapie”. „Uważają, że to szkodzi zarówno Kościołowi, jak i politykom. Jednak pozytywnie postrzegana jest współpraca Kościoła i księży z instytucjami państwowymi takimi jak: straż pożarna, sanepid, policja”.

Analiza ankiet pokazała, że w ramach wspólnot tworzą się struktury władzy i zależności, a tym samym poczucie obcości i niesłuchania oraz strach przed wypowiadaniem się. „Jest również sporo opinii mówiących, że nie ma się po co się wypowiadać, bo głos parafian nie jest brany pod uwagę” – wskazali autorzy dokumentu.

Zwrócono również uwagę, że „w parafiach nie ma jasnego procesu podejmowania decyzji”.

Jedną z konkretnych propozycji, zdaniem ankietowanych, mogą być „dyżury księży w parafiach i zmiana zachowań księży tak, by byli bardziej otwarci i chętni do rozmów”.

Z analizy ankiet wyłaniają się dwie skrajne grupy: młodzi i tradycjonaliści.

Ankiety indywidualne wypełniło jedynie 5 proc. osób młodych w wieku od 20 do 29 lat. Z ich odpowiedzi wynika, że młodzi „potrzebują innego sposobu traktowania i nauczania wiary”, niż ich rówieśnicy w minionych dziesięcioleciach. Poza tym „świat wirtualny jest dla nich atrakcyjniejszy i ciekawszy, niż klasyczne formy przekazu treści” – wskazali autorzy dokumentu.

Zwrócili uwagę, że młodzież „nie rozumie sprzeciwu Kościoła wobec praktyk homoseksualnych i wyborów kobiet dotyczących usuwania ciąży”. Zaznaczyli, że oczekują oni Kościoła otwartego i bardzo tolerancyjnego, niewykluczającego i dialogującego.

Wierni związani ze środowiskiem tradycji i mszą świętą odprawianą w rycie trydenckim stanowili ok. 10 proc. ankietowanych indywidualnych. Z ankiet wynika, że grupa ta „czuje się pogardzana, marginalizowana, wręcz wypychani z Kościoła”. „Niektórzy ostatnie decyzje papieża uznaj wręcz za spisek czy zdradę Kościoła, co – ich zdaniem – «doprowadzi katolicyzm do kryzysu i realizowania ideałów lewicowych czy komunistycznych, a nie ewangelicznych»” – zauważyli autorzy syntezy.

„Oczekują oni powrotu do rytów, języka i form sprzed Soboru Watykańskiego II. Dialog i synodalność uważają za ogromne zagrożenie” – zaznaczono w dokumencie. „Tradycjonaliści pragną Kościoła kierowanego przez hierarchów silną ręką, Kościoła radykalnych i konsekwentnych zasad” – dodano.

Zdaniem autorów dokumentu, w relacjach ekumenicznych w diecezji warszawsko-praskiej „dominuje stagnacja, wierni są raczej zamknięci lub obojętni wobec zagadnień czy spotkań ekumenicznych”. „Jeśli są kontakty parafian z innymi wyznaniami to są raczej techniczne, bądź zupełnie się nie udają. (...) Wierni są skupieni na problemach Kościoła katolickiego, zwróceni do wewnątrz – do parafii i wspólnot” – wyjaśniono.

Z ankiet wynika, że na marginesie Kościoła „pozostają ci, którzy nie chcą być w Kościele, niewierzący, wrogowie Kościoła oraz innowiercy”.

Zwrócono uwagę, że „w ankietach można znaleźć duże wyrazy uznania dla służby zakonów żeńskich w Kościele”. „Jest przy tym żal i pretensje do proboszczów i księży, że czasami traktują siostry zakonne jak służące” – napisali autorzy syntezy.

Zaznaczono, że dużym uznaniem większości ankietowanych cieszy się także działalności kół i wspólnot Caritas oraz ich zaangażowanie i praca dla potrzebujących.

Autorzy dokumentu wskazali, że „najbardziej aktywny w realizacji ankiet przedział wiekowy to osoby pomiędzy 30 a 45 rokiem życia”. „Ta grupa jest kreatywna, pragnie działać i mieć wpływ na rzeczywistość Kościoła – wspólnot i parafii. Te osoby są najbardziej zatroskane, ale też najbardziej krytyczne, najczęściej narzekają na brak współpracy z duchownymi, ich lenistwo, brak przygotowania i zaangażowania” – czytamy w syntezie.

Oceniono, że „negatywne opinie nie są negacją katolicyzmu czy antyklerykalnym atakiem, ale są wyrazem autentycznej troski o kościelne wspólnoty, formację wiernych, jakość posługi kapłanów, przyszłość ludzi młodych w Kościele i przyszłość Kościoła w Polsce”.

Do sekretariatu synodu diecezji warszawsko-praskiej wpłynęło łącznie 1993 ankiet, w ich wypełnianiu wzięło udział około 12 552 diecezjan. W tym było 468 ankiet wypełnianych wspólnotowo, w których podana została nazwa wspólnoty, ilość członków wypełniających ankietę i ich wiek; 634 ankiet wypełnionych przez osoby indywidualne podające swoje dane (nazwisko, adres, parafię, wiek, płeć) i 891 ankiet, które wypełniono anonimowo.