Uchodźcy z Ukrainy zagrożeni społecznym wykluczeniem

Aktualne trendy migracyjne w Polsce, działania władz krajowych, a także organizacji społecznych aktywnych w procesach przyjmowania oraz integracji migrantów i uchodźców – były głównymi tematami spotkania Rady Konferencji Episkopatu Polski ds. Migracji, Turystyki i Pielgrzymek, która 29 marca br. obradowała w Warszawie.

Publikujemy pełny tekst komunikatu:  

Komunikat
po spotkaniu Rady Konferencji Episkopatu Polski
ds. Migracji, Turystyki i Pielgrzymek
Warszawa, 29 marca 2023 r.

W dniu 29 marca br. odbyło się posiedzenie Rady Konferencji Episkopatu Polski ds. Migracji, Turystyki i Pielgrzymek. Głównym tematem obrad było omówienie bieżącej sytuacji w kontekście trendów migracyjnych w Polsce, działań władz krajowych, a także organizacji społecznych aktywnych w procesach przyjmowania oraz integracji migrantów i uchodźców.

Na zaproszenie Rady minister w Kancelarii Premiera Rządu RP Agnieszka Ścigaj ze swoimi współpracownikami przedstawiła stan prac nad Strategią Włączania Społecznego, mającą odpowiadać na potrzeby narażonych na wykluczenie obywateli Polski oraz uchodźców z Ukrainy. Program ten ma objąć sześć obszarów: mieszkalnictwo, pracę, edukację, opiekę psychiatryczną, potencjał terytorialny i usługi społeczne oraz wesprzeć osoby i rodziny znajdujące się w trudnej sytuacji życiowej. W opinii Rady KEP wdrożenie programu może przysłużyć się budowaniu więzi społecznych i międzyludzkiej solidarności.

Coraz większa część uchodźców z Ukrainy zagrożona jest społecznym wykluczeniem. Działania skierowane do tej grupy powinny wpisywać się w szerszą ideę dążenia do spójności społecznej. Członkowie Rady zwracają także uwagę na obecność wśród wojennych uciekinierów z Ukrainy osób zagrożonych wykluczeniem także z dodatkowych powodów, jak np. choroba, niepełnosprawność, podeszły wiek czy też przymusowa samotność. Nie wolno również bagatelizować sygnałów o niesprawiedliwym wynagrodzeniu za pracę i niegodnych warunkach życia podejmujących pracę w Polsce obcokrajowców, również spoza Ukrainy.

Niepokój Rady budzi kwestia edukacji dzieci i młodzieży z Ukrainy – w tym wysoki odsetek uczniów pozostających wyłącznie w trybie kształcenia zdalnego w systemie ukraińskim. Biorąc pod uwagę, że podstawowym narzędziem integracji jest nauka języka kraju przyjmującego, dzieci i młodzież potrzebują dostępu do innych form kształcenia językowego oraz kontaktów z polskimi rówieśnikami, aby uniknąć niebezpieczeństwa zjawiska gettoizacji. Nieodzowną rolę pomocniczą spełniać tu mogą parafie, ze wspieranym przez państwo wolontariackim systemem nauki języka polskiego.

Słowa wdzięczności należy skierować pod adresem Caritas, parafii, organizacji pozarządowych, instytucji państwa i wielu osób za ich niesłabnące działania na rzecz uchodźców, bowiem tworzą one przyjazne środowiska w duchu obowiązującej nas chrześcijańskiej gościnności. Okazując na poziomie parafii otwartość względem przybyszów realizujemy testament św. Jana Pawła II, który podkreślał, że „parafia jest przestrzenią, która może stać się prawdziwą szkołą spotkania z ludźmi o innych przekonaniach religijnych i wywodzących się z odmiennych kultur” (Migracje a dialog międzyreligijny, 2002). To parafia w pierwszym rzędzie powinna nadal stawać się miejscem, w którym odkryjemy moc i aktualność słów Jezusa Chrystusa: „Byłem przybyszem (obcym) a przyjęliście Mnie” (Mt 25, 32).

Bardzo ważnym zagadnieniem podjętym podczas spotkania Rady były trwające od lata 2021 r. wydarzenia na granicy polsko-białoruskiej. Przedstawiciele Fundacji Dialog w Białymstoku i Instytutu na Rzecz Państwa Prawa w Lublinie zaznajomili zebranych z pełnioną posługą wśród migrantów i uchodźców – ofiar sztucznie wywołanego ruchu migracyjnego na granicy polsko-białoruskiej, w tym również osób przebywających w ośrodkach strzeżonych dla migrantów we wschodniej Polsce. W tym kontekście wyrażono wdzięczność wszystkim osobom i organizacjom, które śpieszą z pomocą przybyszom, szczególnie w sytuacji zagrożenia ich życia i zdrowia. Rada powtórzyła apel o zalegalizowanie humanitarnej pomocy niesionej przez wolontariuszy wszystkim migrantom w strefie przygranicznej, niezależnie od ich statusu, narodowości czy miejsca przekraczania granicy, a którzy znaleźli się w sytuacji zagrożenia życia. Każda śmierć na polskiej granicy powinna być dla nas wstrząsem, przynaglającym do poszukiwania takich rozwiązań, w ramach których oczywista obrona granic nie będzie łączyła się z zawieszeniem humanitarnego podejścia do drugiego człowieka. Ostatnie orzeczenia sądów, uniewinniające zatrzymanych przez służby państwa wolontariuszy udzielających pomocy migrantom na granicy, definitywnie rozstrzygają, że nie wolno penalizować czynów ratujących życie lub niosących konieczne wsparcie ludziom w skrajnej sytuacji. Punktem wyjścia zawsze i w każdych warunkach musi być człowiek oraz jego niezbywalna godność. Zdaniem członków Rady wymóg ochrony granic i bezpieczeństwa państwa nie kłóci się z zapewnianiem ochrony cudzoziemcom na podstawie indywidualnej oceny ich sytuacji. Wśród docierających do Polski w tranzycie przez Rosję i Białoruś jest bardzo wiele osób uciekających z państw objętych wojnami i poważnymi konfliktami wewnętrznymi. Coraz częściej starający się o status uchodźcy i o ochronę międzynarodową to prześladowani chrześcijanie, w tym katolicy z krajów Afryki Subsaharyjskiej lub szykanowani w Egipcie Koptowie. Rada zwraca również uwagę, że w ośrodkach zamkniętych dla cudzoziemców należałoby zrezygnować ze stosowania środków detencyjnych w stosunku do dzieci migrantów.

W trakcie spotkania ponownie omówiono pomysł tworzenia „korytarzy humanitarnych” jako metody bezpiecznego, kontrolowanego zarządzania migracjami przymusowymi. Otwartość i solidarność względem migrantów nie są dla chrześcijanina wyłącznie odruchem humanitarnym, lecz nade wszystko praktykowaniem religijnych nakazów i moralną powinnością.

Z radością przyjęto informację, że w czterech miastach w Polsce (Warszawa, Poznań, Gdynia, Nowy Sącz) zostały uruchomione siedziby Jezuickiej Służby Uchodźcom (Jesuit Refugee Service). Obok Caritas to największa organizacja katolicka zajmująca się pomocą uchodźcom i migrantom na całym świecie, zwłaszcza w sprawach prawnych, poradnictwa społeczno-psychologicznego, wsparcia medycznego, humanitarnego, edukacyjnego i integracji społecznej.

Rada wyraziła nadzieję, że nadchodzące Święta Zmartwychwstania Pańskiego staną się inspiracją, aby zbliżyć się do migrantów i uchodźców, lepiej wzajemnie poznać i odkrywać różne formy praktykowania solidarności i braterstwa. Niech Zmartwychwstały Pan umocni naszą odwagę do budowania wspólnej przyszłości w duchu miłości bliźniego, wbrew wojnie, nienawiści i wszelkim podziałom.

bp Krzysztof Zadarko
Przewodniczący Rady Konferencji Episkopatu Polski ds. Migracji, Turystyki i Pielgrzymek

Warszawa, 29.03.2023