Święci Bazyli i Grzegorz od przyjaźni. „Jedna dusza, która podtrzymuje dwa ciała”

Św. Bazyli Wielki urodził się ok. 330 r. w Cezarei Kapadockiej (obecnie Kayseri, Turcja), tam też zmarł 1 stycznia 379 r. Jego relikwie znajdują się w Brugii (Belgia), oraz w Amalfi i Wenecji (Włochy). Jest patronem monastycyzmu wschodniego i zakonu bazylianów.

Bazyli Wielki pochodził z licznej i religijnej rodziny (siedmioro jej członków czczonych jest jako świętych). Studiując w Cezarei, Konstantynopolu i Atenach zdobył staranne wykształcenie. W roku 370 został biskupem Cezarei i w ciągu zaledwie kilku lat kierowania diecezją stał się jednym z najwybitniejszych biskupów IV wieku. Nieugięty w walce z herezjami, był zarazem doskonałym organizatorem życia kościelnego i społecznego (jako pierwszy w historii założył sierociniec i szpital). Uważany jest również za ojca życia monastycznego na Wschodzie (w tamtejszych klasztorach mnisi do dnia dzisiejszego żyją według jego reguły) i za jednego z twórców liturgii wschodniej (obok św. Jana Chryzostoma). W licznych dziełach teologicznych, które pozostawił, wyłożył precyzyjnie zasady wiary. Ze względu na jego głęboką wiedzę i autorytet moralny nadano mu przydomek – „Wielki”. Nazywany też bywa „Luminarzem Kościoła” i „Piewcą Ducha Świętego”, ponieważ jako jeden z pierwszych poświęcił trzeciej Osobie Boskiej osobne, bardzo ważne dla wiary katolickiej, dzieło. Jako pierwszy też wprowadził do liturgii tzw. małą doksologię w jej nowym brzmieniu: „Chwała Ojcu i Synowi, i Duchowi Świętemu”.
 
Św. Grzegorz z Nazjanzu przyszedł na świat ok. 330 r. w Arianzos k. Nazjanzu w Kapadocji (obecnie Nenizi, Turcja), gdzie również zmarł 25 stycznia 389 lub 390 r. Jego relikwie znajdują się w Konstantynopolu (dziś Stambuł) i Rzymie. Jest patronem poetów.

Grzegorz z Nazjanzu był rodakiem i rówieśnikiem św. Bazylego. Jego rodzice, siostra i brat również zaliczani są do świętych. Po ukończeniu studiów prowadził przez jakiś czas życie pustelnicze. W roku 361 przyjął święcenia kapłańskie, a jedenaście lat później biskupie (372 r.). Kierował biskupstwami w Nazjanzie i w Konstantynopolu. Największą sławę zyskał jednak jako teolog. Ze względu na znakomite Mowy, jakie wygłosił w Konstantynopolu o Trójcy Świętej i o bóstwie Ducha Świętego (380 r.), jako jedyny spośród pisarzy wczesnochrześcijańskich został nazwany „Teologiem”. Uznawany jest również za najwybitniejszego poetę chrześcijańskiego Wschodu i za pierwszego wielkiego przedstawiciela chrześcijańskiego humanizmu.

Zarówno św. Grzegorz jak i św. Bazyli zaliczani są (obok św. Atanazego i św. Jana Chryzostoma) do tzw. Czterech Wielkich Ojców i Doktorów Kościoła Wschodniego, których wpływ na rozwój chrześcijańskiej doktryny trudny jest do przecenienia. Oprócz ważnych dzieł teologicznych i ascetycznych, Grzegorz i Bazyli pozostawili nam także wspaniały przykład chrześcijańskiej przyjaźni, który zadecydował o tym, że w kalendarzu liturgicznym wspominani są razem.

Grzegorz z Nazjanzu, Mowa 43 (fragm.): „Zawiści między nami żadnej nie było – powie św. Grzegorz o swojej przyjaźni z Bazylim – współzawodnictwo zaś traktowaliśmy poważnie. A walczyliśmy obaj nie o to, kto będzie miał pierwszeństwo, lecz kto drugiemu ma ustąpić, gdyż każdy z nas uważał sławę drugiego za własną. Mogło się wydawać, że obaj mamy jedną duszę, która podtrzymuje dwa ciała (...). Obaj bowiem mieliśmy jeden cel: uprawianie cnoty, życie dla przyszłych nadziei i oderwanie się od tego świata, zanim z niego odejdziemy. Wpatrzeni w ten cel, kierowaliśmy według niego naszym życiem (...) i jeżeli to nie za wielkie słowa, byliśmy dla siebie wzorem i normą, za pomocą których rozróżnia się dobro od zła.

Chociaż więc inni noszą różne imiona czy to po ojcu, czy własne, od swych zawodów lub czynów, my uważaliśmy za wielki zaszczyt i wielkie imię być i nazywać się chrześcijanami.

Czy przyjaźń Grzegorza z Bazylim była aż tak doskonała, że wolna od zgrzytów? Bynajmniej! Wszak przyjaciele różnili się między sobą nie tylko temperamentem, ale i postrzeganiem Kościoła czy metodami sprawowania urzędu. Pomimo tych różnic i pojawiających się między nimi od czasu do czasu napięć, ich przyjaźń powszechnie uznawana jest jednak za wzór i należy do kanonu ludzkich przyjaźni.

Opisując swoją przyjaźń z Bazylim, św. Grzegorz wspomniał, że pomagała im ona w zdobywaniu cnót i świętości. Czy bez niej byłoby im trudniej? Teolog z Nazjanzu tego nie rozsądza, ale nam współcześni nie zawahają się stwierdzić, że „samotny jest zawsze w złym towarzystwie”, bo łatwiej dopadają go złe myśli, smutek i przygnębienie. Człowiek wydaje się więc potrzebować przyjaciela, nie tylko po to, aby „smutek z nim dzielony stawał się o połowę mniejszy, a radość dwa razy większa”, ale także po to aby łatwiej mu było dojść do nieba.

Tego uczy przykład Ojców Kapadockich, a wieki później, św. Jana Vianneya, który kiedyś wyznać miał szczerze: „Un peu d'amitié, c'est tout ce qu'il me faut” („Trochę przyjaźni, to wszystko, czego mi potrzeba”).

Niestety, ponieważ nie ma sklepu z przyjaciółmi, o dobrą przyjaźń musimy się starać, troszczyć, modlić. Za wstawiennictwem świętych Grzegorza i Bazylego, prośmy więc Boga u progu Nowego Roku, aby dał nam w nim spotkać nowych przyjaciół, a starzy by nas nie zawiedli...