Czy Krzysztof Kolumb był Krzyżowcem?

Gdyby wskazać jedno wydarzenie, które wyznacza kres ery krucjat, nie byłby to upadek Konstantynopola czy Jerozolimy. Prawdziwy koniec przyszedł 2 stycznia 1492 roku w Grenadzie na południu Hiszpanii. Od czasu bitwy pod Las Navas de Tolosa, stoczonej w 1212 roku, będącej potężnym ciosem dla Almohadów, wpływy islamu na Półwyspie Iberyjskim słabły. 

W połowie XIII stulecia jedynym bastionem muzułmanów  był emirat Grenady, nędzna pozostałość dawnego wielkiego kalifatu. Co prawda Grenadę osłaniały góry Sierra Nevada, a dzięki Gibraltarowi miała ona łączność z islamską Afryką Północną, lecz rządząca tam dynastia Nasrydów wolała płacić trybut królestwu Kastylii i w ten sposób zapewniać sobie święty spokój. 

Jednak w latach osiemdziesiątych XIV wieku Nasrydzi znaleźli się na celowniku nowej regionalnej potęgi, czyli państwa  rządzonego przez Ferdynanda II z Aragonii i Izabelą Kastylijską, zwanych Królami Katolickimi. Dzięki ich małżeństwu połączyły się dwa wielkie chrześcijańskie królestwa. Ferdynand i Izabela poprzysięgli unicestwić ostatnie muzułmańskie państwo w Hiszpanii i po trwającej dziesięć lat wojnie rzucili Grenadę na kolana. Ostatni emir Muhammad XII zwany Boabdilem oddał klucze do twierdzy Alhambra i spędził resztę życia na wygnaniu w Maroku. W następnych latach hiszpańskie wojska pokonały Cieśninę Gibraltarską i zaatakowały Afrykę Północną. Nękano tamtejsze miasta i zdobywano co bardziej przydatne ośrodki aż do Wysp Kanaryjskich. 

Rekonkwista dobiegła końca.

+

Wydarzenia w Grenadzie 2 stycznia 1492 roku śledził genueński odkrywca Cristoforo Colombo – Krzysztof Kolumb. „Widziałem sztandary Waszych Wysokości powiewające zwycięsko  na wieżach Alhambry. Patrzyłem, jak król Maurów przestąpił bramę i całował dłonie Waszych Wysokości” – pisał później do Ferdynanda i Izabeli. Zaraz po upadku Grenady w tym samym miesiącu król i królowa zlecili Kolumbowi zorganizowanie wyprawy w poszukiwaniu nowej drogi morskiej do Azji. Miał ruszyć na zachód, opłynąć glob i dotrzeć na Daleki Wschód, co, jak pisał, składało się na świętą misję „ujrzenia tamtych części Indiów, i książąt, i ludzi tamtejszych, iżby obmyślić najlepsze sposoby nawrócenia ich” na chrześcijaństwo. 

Kolumb nie ukrywał, że chce się przede wszystkim wzbogacić, lecz zarazem chętnie podawał pobożne uzasadnienie  swej podróży, znakomicie współbrzmiące z dawnym językiem wypraw krzyżowych. Nawet pochlebstwa, którymi raczył swych czcigodnych sponsorów, niosły ze sobą echo czterech stuleci krucjatowego entuzjazmu. „Wasze Wysokości jako Królowie Katoliccy i oddani łosiciele świętej wiary Chrystusowej zawsze byliście wrogami sekty Mahometa, a także wszelkich idolatrii i herezji” – pisał. W sobotę 12 maja 1492 roku, pięć miesięcy po upadku Alhambry, Kolumb wyruszył z Grenady, obierając kurs na południe, na Wyspy Kanaryjskie. 3 sierpnia wypłynął na wody Oceanu Atlantyckiego. 

4 marca 1493 roku jego łodzie dowlekły się z powrotem  i pokonawszy ostatnie uderzenia „okrutnych sztormów”, weszły do portu w Lizbonie u ujścia Tagu. Odkrywca przywiózł ze sobą dziwnych ludzi, niezwykłe przedmioty i opowieści o nieprzebranych bogactwach w nowych krajach, które przyszło mu oglądać. Tak wiele było tam przypraw, złota i niewolników, że wręcz nie potrafił tego opisać. Nie brakowało też pogan, których, jak uważał, udałoby się nawrócić na chrześcijaństwo. Obwieszczając swój powrót, zalecał Fryderykowi i Izabeli: 

Wielkie należy urządzić świętowanie i składać dzięki Trójcy Świętej, i modły do niej zanosić, albowiem triumf będzie ogromny, gdy nawrócimy takie rzesze ludzi na naszą  świętą wiarę, a przy tym korzyści doczesne zyskamy skoro nie tylko Hiszpania, ale całe chrześcijaństwo wzbogaci się i nabierze otuchy. 

Nie trzeba nikogo przekonywać, że podróż Kolumba  w 1492 roku zmieniła świat. Jego opowieść o nowych ziemiach opływających w dobra, które można kupić lub ukraść, oraz ludzi, których należy wziąć we władanie, nawrócić lub zabić, zapoczątkowała nową erę. Od czasu wyprawy Genueńczyka przyszłością Europy stał się Zachód, a nie Wschód. 

Stopniowo wróciły energia, podniecenie i straszliwy, bezlitosny zapał religijny, dawniej pchające ludzi w niebezpieczną  podróż do Ziemi Świętej. Teraz jednak chrześcijanie poszukujący przygód wyprawiali się w przeciwnym kierunku. Musiały upłynąć całe stulecia, lecz oto wreszcie kraje zachodniego chrześcijaństwa znalazły nowe Jeruzalem. 

fragmenty pochodzi z książki Dana Jonesa "Krzyżowcy", Wydawnictwo Znak Horyzont

Więcej o książce "Krzyżowcy", Wydawnictwo Znak Horyzont