Rozwijanie motywacji do nauki u dziecka

Proces uczenia się szkolnego jest złożony i zależy nie tylko od wysiłku nauczyciela, ale również od ucznia, organizacji nauki, podawanych treści, środowiska domowego i innych czynników. Proces ten, pojmowany w sensie ogólnym jako zdobywanie wiedzy i umiejętności, stawia nieustannie przed dzieckiem zadania wymagające świadomego, połączonego z wysiłkiem działania. Dlatego rozwijanie motywacji w wieku szkolnym jest złożonym i poważnym problemem, przed którym stają wszyscy wychowawcy, a zwłaszcza rodzice.

Słuszne i trwałe motywy uczenia się rodzą w dzieciach zainteresowanie, zamiłowanie do pracy szkolnej. Wielu psychologów uważa motywację za najważniejszy czynnik sprzyjający efektywnemu uczeniu się. Stwierdzono bowiem duży wpływ motywów na rozwój myślenia i aktywności w procesie uczenia się. Uczeń o silnej motywacji, przystępuje do nauki z dużym zainteresowaniem, zdolny jest do poszukiwań różnorodnych sposobów rozwiązań, do przeprowadzania wnikliwego rozumowania mobilizując całą swoją wiedzę.

Aby można było kształtować motywy wpływające na przebieg uczenia się dziecka, trzeba przynajmniej ogólnie zdać sobie sprawę z tego, co stanowi ich istotę, jakie czynniki wchodzą w skład ich bardzo skomplikowanej budowy. U różnych dzieci występują rozmaite, indywidualne układy tych czynników. Niemniej różnice nigdy nie będą tak decydujące, żeby nie można było wykryć wśród nich podobieństw i pokrewieństw. Ich charakter w dużej mierze zależy od zewnętrznych źródeł.

Jednym z warunków prawidłowego rozwoju sfery intelektualnej jest ukierunkowanie procesów poznawczych, równocześnie czynienie tego w taki sposób, aby istniały pełne możliwości dla przejawiania przez dzieci własnej aktywności i dla wzrostu ich samodzielności w myśleniu, zdobywaniu wiedzy, zapamiętywaniu materiału i w działaniu.

Są dwa zasadnicze środowiska wychowawcze, w których tkwią źródła motywów: szkoła i rodzina. W miarę dorastania dziecka rówieśnicy zaczynają odgrywać coraz większą rolę. W szkole podstawowym źródłem motywacji jest zawsze nauczyciel, a dokładniej mówiąc jego postawa zachęcająca uczniów do pracy. Czynnikiem dodatnio sprzyjającym wytwarzaniu się pozytywnej postawy dziecka wobec nauki jest organizacja zewnętrznego tła nauki ucznia. Jest to pierwszy stopień ładu, który sprawia radość i przyjemność wiążąc w ten sposób dziecko uczuciowo z miejscem jego nauki.

Nauczyciel powinien oddziaływać także na rodziców swoich uczniów zachęcając ich do odpowiedniej pracy wychowawczej. Jej cele to: umożliwić dziecku naukę, zapewnić jak największą skuteczność uczenia się i uwolnić dom rodzinny od zbędnych trudności, które w nim mogą się w przeciwnym wypadku później pojawić. Nauczyciel powinien współdziałać z rodziną ucznia, aby wytworzyć w domu odpowiednie warunki powstawania bodźców motywujących uczenie się dziecka.

W domu rodzinnym czynniki te mają nieco odmienny charakter niż w szkole i łączą się ściśle ze stosunkiem członków rodziny do szkoły i nauki dziecka oraz do samego dziecka jako ucznia, wypełniającego swoje obowiązki.

Jeśli chodzi o źródła motywacji do nauki istniejące w środowisku rodzinnym, na pierwszym miejscu podkreślić trzeba ważność celowego przygotowywania dziecka do należytego wypełniania obowiązków szkolnych. Jest to wychowywanie dziecka do podjęcia nauki w szkole.

Czynnikiem dodatnio motywującym ucznia do pracy szkolnej jest wytwarzanie w domu rodzinnym pozytywnego nastroju dla uczenia się dziecka i dla szkoły. Rodzina musi zawsze przywiązywać duże znaczenie do tego, co robi dziecko wypełniając swoje obowiązki. Pojawia się wówczas i utrwala atmosfera szacunku, jakim otacza się ucznia już od pierwszych dni pobytu w szkole. Wyraża się to w zorganizowaniu miejsca pracy ucznia w domu, przeżywanie przez rodzinę zarówno sukcesów jak i niepowodzeń ucznia w pracy, wyraźne akcentowanie radości z każdego sukcesu, troski i niepokoju wraz z rzetelną pomocą, gdy dziecku nie uda się zaspokoić oczekiwań rodziny, zachęca uczącego się i zobowiązuje do wysiłku. W kontaktach między obu stronami, dzieckiem i domem, znajduje się zawsze bardzo silne źródło motywów pobudzających do systematycznej i wytężonej pracy. Dużą rolę odgrywa w tych przypadkach uczucie, lecz do głosu dochodzi również uznanie znaczenia pracy szkolnej.

Ważne jest obranie właściwego kierunku motywacji do uczenia się, która zaowocuje szerokimi zainteresowaniami dzieci, wysokim poziomem aspiracji, poszanowaniem dla ogólnie uznawanych autorytetów i co najważniejsze - prawidłowymi systemami wartości w życiu.

Osobisty przykład otoczenia ucznia, akcentowanie obowiązkowości, szacunku dla wszelkiej pracy niewątpliwie wzmacnia pobudki skłaniające ucznia do pilności.

opr. aw/aw