Mapy myśli

Justyna  Wójcik,  Zbigniew  Barciński

Mapy  myśli
(mindmapping, czyli notowanie interaktywne) ^[ 1 ]

Mapy myśli są metodą całościowego ujęcia danego zagadnienia. Istotą tej metody jest zrobienie "mapy" wybranego tematu. Mapa jest graficznym przedstawieniem jakiegoś terenu. Pozwala zorientować się w położeniu, pokazuje całość danego terytorium. Tutaj tematyką jest "terytorium". Mapa myśli ma pokazać, jak są położone różnego rodzaju zagadnienia - w obrębie danej tematyki; ma graficznie przedstawić zagadnienie.

Żeby zrobić mapę, trzeba dokonać analizy tekstu. Należy określić, co jest centrum tematycznym, swoistym punktem ciężkości. W tym celu dzielimy tekst na główne części. Każdą z nich dzielimy na mniejsze zagadnienia. Symbole tych części wraz z nadanymi im tytułami umieszczamy na jednej kartce. Samo miejsce, wielkość liter i napisów ma wskazywać na znaczenie i wzajemne przyporządkowania.

Mogą być różne formy mapy pamięci. "Klasyczna" mapa polega na tym, że na środku kartki umieszczony zostaje rysunek symbolizujący istotę zagadnienia oraz syntetyczne jej określenie. Od tego odchodzą linie do mniej znaczących elementów tematyki. Ale mapy mogą mieć także inną postać. Przykładem map są np. drzewa genealogiczne, przedstawione w postaci pnia, konarów, gałęzi. Pewną odmianą map myśli są zaprezentowane już wcześniej metody słowa-klucze i sieć relacji.

Mapy myśli są wyrazem myślenia wielokierunkowego, a zatem są naturalną funkcją naszego umysłu. Jest to również technika graficzna, która wyzwala potencjał intelektu. Mapy angażują większość umiejętności umysłu - słowa, obraz, liczby, logikę, rytm, kolor i zmysł przestrzeni - w ramach jednej techniki. Tę metodę można wykorzystać w różnych dziedzinach życia, np. w robieniu notatek z wykładów, w analizie treści czytanych książek, w planowaniu pracy, w szukaniu rozwiązań jakiegoś problemu. Zrobienie mapy zagadnienia sprzyja szybkości uczenia się i przejrzystości w myśleniu. ^[ 2 ] Daje też możliwość oczyszczenia umysłu z wcześniejszych uprzedzeń i opinii, umożliwia otwarcie się na nowe, odkrywcze myśli i pozwala na stworzenie nowego kontekstu, w którym dotychczasowe poglądy czy koncepcje mogą być zreorganizowane. ^[ 3 ]

Mapy myśli wykorzystywał w kierownictwie duchowym św. Jan od Krzyża. Znany jest jego rysunek wejścia na górę Karmel. ^[ 4 ] W tym obrazie Jan zawarł syntezę drogi do Boga - drogi opisywanej bardzo dokładnie w kilku dziełach. To, co opisane zostało analitycznie na wielu stronicach, rysunek przedstawia syntetycznie i całościowo na jednej kartce. Dzięki temu rysunkowi św. Janowi łatwiej było przedstawić główne idee życia duchowego. Wykorzystywał on "mapę myśli" ^[ 5 ] do prezentacji wypracowanej przez siebie koncepcji. Proponujemy wykorzystanie tej metody nie tyle do prezentacji treści, które chce przekazać prowadzący, ale do przedstawienia treści wypracowanych przez uczestników.

Można wykorzystać tę metodę do pracy nad tekstami o różnej długości (Kazanie na Górze, Psalmem 23, II Modlitwą Eucharystyczną, List do Efezjan, Ewangelia wg św. Marka). Bez względu na wielkość tekstu cała mapa powinna się zmieścić na kartce o formacie A4. Opis metody zostanie dokonany na przykładzie jej wykorzystania do pracy nad Psalmem 23.

Wprowadzenie. Prowadzący stawia pytanie: Jak Bóg postępuje wobec człowieka? Zapowiada, że odpowiedzi na to pytanie będziemy poszukiwać w Psalmie 23.

Aktywizacja. Prowadzący dzieli uczestników na grupy cztero-, sześcioosobowe. Prosi o wysłuchanie tekstu, w którym psalmista opowiada: Jak wobec niego postępuje Bóg? Prosi, żeby uczestnicy starali się wyłowić z tekstu treści, które odpowiadają na to właśnie pytanie. Czyta tekst psalmu na forum ogólnym. Następnie zapowiada, że zadaniem uczestników będzie stworzenie "mapy" psalmu. Podaje podstawowe prawa, którymi rządzą się mapy myśli:

• temat mapy symbolizuje centralny rysunek;
  
• główne zagadnienia w postaci gałęzi wybiegają promieniście z centralnego rysunku;
  
• gałęzie zawierają kluczowy rysunek lub słowo (wypisane dużymi literami nad odpowiednią linią);
  
• zagadnienia poboczne lub mniej ważne reprezentowane są jako gałęzie podporządkowane gałęziom wyższego rzędu;
  
• mapy myśli można wzbogacić kolorami, rysunkami oraz własnymi kodami tak, by stały się ciekawsze, bardziej oryginalne i atrakcyjne.
  

Po zrozumieniu tych ogólnych zasad pracy nad mapą myśli, prowadzący podaje bardziej szczegółowe wskazówki:

• rysunki stosuj na przestrzeni całej mapy;
  
• stosuj litery, linie i obrazki różnej wielkości;
  
• łącz strzałkami obszary mapy, które chcesz ze sobą powiązać;
  
• używaj systemu umownych znaczków;
  
• na każdej linii pisz tylko jedno słowo;
  
• pisz drukowanymi literami (rzeczy ważne dużymi literami, mniej ważne mniejszymi);
  
• linie muszą się ze sobą łączyć;
  
• centralne ramiona narysuj grubą kreską;
  
• połóż kartkę dłuższą krawędzią poziomo;
  
• stosuj hierarchię pojęć;
  
• zadawaj pytania;
  
• wypracuj własny styl. ^[ 6 ]
  

Po przedstawieniu powyższych zasad, prowadzący może przedstawić jakąś przykładową mapę myśli, która praktycznie zilustrowałaby powyższe zasady. Następnie prosi przedstawicieli grup o wzięcie odbitek kserograficznych tekstu psalmu, czystej kartki oraz flamastrów (warto dla grup powielić także przykładową mapę myśli).

Uczestnicy tworzą grupowe mapy myśli dotyczące przedstawionego zagadnienia, korzystając z kolorowych flamastrów, kredek, arkuszy papieru. Starają się uchwycić konstrukcję, schemat, główne wątki, słowa-klucze otrzymanego tekstu, by wydobyć jego sens i przedstawić graficznie w formie mapy. Na tę pracę przeznacza się około 20 minut.

Prowadzący prosi o zajęcie miejsc we wspólnym kręgu, z zachowaniem podziału na grupy. Następnie dokonuje się prezentacja map myśli metodą karuzeli. Na określony znak prowadzącego, uczniowie przekazują swoje mapy następnej grupie, tak długo, aż wszyscy obejrzą prace pozostałych. Prace wywieszamy na ścianie.

Puenta. Prowadzący prosi uczestników o wspólną, cichą modlitwę tekstem psalmu. Proponuje, aby każdy, kto będzie chciał, mógł wypowiedzieć głośno ten werset psalmu, który przemówił do niego najbardziej.

Na zakończenie prowadzący czyta raz jeszcze cały psalm. Podkreśla, że w nim są zawarte obietnice także dla nas. Bóg chce być dobrym pasterzem dla każdego z nas. Chce nas prowadzić i obdarowywać. Chce dać nam pełnię szczęścia.

opr. ab/ab