Gesty liturgiczne wyrazem naszej wiary i miłości

Katecheza dla klas V-VIII

Cel dydaktyczny: znajomość gestów liturgicznych i ich znaczenia.

Cel wychowawczy: świadomy, czynny udział w liturgii Mszy św.; oddawanie czci Bogu i wyrażanie miłości do Niego poprzez przykładne wykonywanie gestów liturgicznych.

Pomoce: ilustracje przedstawiające ludzi wykonujących gesty liturgiczne (np. ludzie klęczący, wykonujący znak krzyża, wznoszący ręce, bijący się w piersi), czerwona róża, ilustracja przedstawiająca czerwoną różę.

Modlitwa na początek: Ojcze nasz (z rękami wzniesionymi do góry).

I. WPROWADZENIE

Każdy człowiek ma swoje myśli, uczucia. To, co przeżywa, myśli, czuje może okazywać w rozmaity sposób.

W jaki sposób ludzie porozumiewają się między sobą?

słowa (mówione, pisane)
gesty (np. uśmiech, mrugnięcie, poklepanie po ramieniu, podanie ręki, przytulenie, pocałunek, wymowne spojrzenie, skrzywienie ust, machnięcie ręką itp.)

Katecheta rozmawia z dziećmi na temat gestów i ich wymowy (zarówno pozytywnych, jak i negatywnych).

Człowiek mówi nie tylko ustami, ale całym sobą. Człowiek jest jednością duszy i ciała; to, co ma w środku (w duszy) wyraża na zewnątrz. Jeśli ktoś jest radosny, rozentuzjazmowany, smutny, zrezygnowany, zrozpaczony - wyraża to swoją postawą, zachowaniem. Trudno to ukryć.

Abyście zrozumieli, jak ważne są gesty w życiu ludzi, jak wiele można komuś przekazać właśnie w ten sposób, posłuchajcie o tym, co zdarzyło się pewnemu znanemu poecie.

Katecheta przybliża uczniom opowiadanie pt. Róża z książki Bruno Ferrero Ważna Róża.

Niemiecki poeta Reiner Maria Rilke mieszkał przez pewien czas w Paryżu. Aby dojść na uniwersytet, codziennie przechodził w towarzystwie swej francuskiej przyjaciółki bardzo ruchliwą ulicą. Na rogu tej ulicy mijali żebraczkę, proszącą przechodniów o jałmużnę. Kobieta zawsze siedziała w tym samym miejscu, nieruchomo jak posąg, z wyciągniętą ręką i oczami wbitymi w ziemię. Rilke nigdy jej nic nie dawał, podczas gdy jego przyjaciółka czasem rzucała jakąś monetę.
Pewnego dnia zdziwiona młoda Francuzka zapytała poetę:
- Dlaczego nigdy nic nie dajesz tej biedaczce?
- Powinniśmy podarować coś jej sercu, a nie jej dłoniom - odparł.
Następnego dnia (teraz katecheta podchodzi do stolika i biorąc do ręki różę mówi) Rilke przyniósł przepiękną, zaledwie rozkwitłą różę, włożył ją w ręce żebraczki i chciał pospiesznie odejść.
Wtedy zdarzyło się coś nieoczekiwanego: żebraczka podniosła oczy, popatrzyła na poetę, podniosła się z ziemi, ujęła jego dłoń i ucałowała ją. Potem odeszła, przyciskając do piersi różę.
Przez cały tydzień nikt jej nie widział. Lecz po ośmiu dniach znowu powróciła na swoje miejsce. Cicha i nieruchoma jak zwykle.
- Ciekawa jestem, z czego żyła przez te wszystkie dni? - spytała młoda przyjaciółka poety.
- Żyła różą - odparł Rilke.

(Bruno Ferrero, Ważna róża, Warszawa 1992, s. 3)

- Co to znaczy, jeśli komuś ofiarujemy kwiaty? (miłość, wdzięczność, wyraz pamięci o kimś)

- Co to znaczy, że kobieta z opowiadania żyła różą? (żyła miłością, którą ofiarował jej poeta, cieszyła się, że ktoś okazał jej zainteresowanie, żyła tym, co kryje się pod gestem ofiarowania komuś kwiatka).

II. PODANIE POGLĄDU

Poprzez gesty i słowa wyrażamy swoją miłość i szacunek nie tylko do naszych bliźnich, ale również do Boga. Istnieją gesty wyrażające coś dobrego, ale niedbale wykonane - wyrażają lekceważenie, brak szacunku. Przyjrzymy się teraz gestom liturgicznym, które wykonujemy na Mszy św. i zastanówmy się, jak należy je wykonywać, aby były wyrazem naszej miłości do Boga.

W czasie omawiania poszczególnych gestów można wykorzystać przygotowane ilustracje.

ZNAK KRZYŻA - wyraża odkupienie, jest znakiem wiary, przypomina, że chrześcijanin ma krzyżować z Chrystusem siebie samego i naśladować Go w Jego bolesnej drodze. Dla żydów był hańbą, dla Rzymian głupotą, natomiast dla chrześcijan krzyż jest chlubą. Jest to znak naszego zbawienia, więc powinniśmy czynić znak krzyża, wyraźnie, nie wstydząc się.
BICIE SIĘ W PIERSI - typowy wyraz usposobienia pokutnego. Ponieważ serce uchodziło, m.in. za źródło i siedlisko grzechu, dlatego bicie się w piersi uważano za widzialny znak poczucia grzeszności, żalu, skruchy i szczerego wyznania grzechów.
MAŁE ZNAKI KRZYŻA - robimy takie znaki kciukiem na czole, ustach, sercu przed czytaniem Ewangelii. Jest to znak, że chcemy te słowa zapamiętać, wypowiedzieć ustami i zachować w sercu.
ZNAK POKOJU - istniał od samego początku. Oznaczał on miłość nadprzyrodzoną, braterstwo, pokój i pojednanie. Jedność z braćmi jest równocześnie jednością z Ciałem Mistycznym Chrystusa. Znak pokoju przekazujemy najbliżej stojącym.
POSTAWA STOJĄCA - jest wyrazem uszanowania. Na całym świecie na widok osób "wysoko postawionych" przybiera się postawę stojącą. Podczas liturgii postawa stojąca jest zewnętrznym znakiem głębokiego uszanowania dla Boga, jako najwyższego Pana. Stanowi postawę zasadniczą, oznacza aktywność człowieka w czynnościach liturgicznych i gotowość do czynu w ogóle. Jest wyrazem dziękczynienia i oczekiwania na zmartwychwstanie.
POSTAWA SIEDZĄCA - jest postawą słuchającego ucznia, może także oznaczać odpoczynek; ułatwia skupienie potrzebne do przyjmowania i rozważania słowa Bożego.
POSTAWA KLĘCZĄCA - jest gestem pokory, wielbieniem Boga; postawa pokutna i błagalna, postawa modlitwy. Należy odróżnić klęczenie od przyklęknięcia.

W czasie omawiania poszczególnych gestów katecheta powinien pokazać, jak poprawnie je wykonać. Warto również nauczyć dzieci, jak zachować się w czasie Przeistoczenia, w jakiej postawie należy przyjmować Komunię Św.

Jeśli czas na to pozwoli można wspomnieć o tym, jak powinniśmy ubierać się do kościoła (zwrócić uwagę na strój letni).

III. POWTÓRZENIE

W jaki sposób możemy wyrażać naszą wiarę i miłość do Boga?
Jakie znacie gesty liturgiczne?
Co oznaczają poszczególne gesty?

IV. POGŁĘBIENIE TREŚCI

Katecheta bierze jeszcze raz do ręki różę i rzuca ją na stolik. Uświadamia uczniom, że dobry gest może wyrazić coś złego, jeśli wykonujemy go niedbale, lekceważąco. Taki gest może być dla kogoś zgorszeniem.

Znak, gest ma tylko wtedy sens, kiedy zgadza się z postawą wewnętrzną. Dlatego potrzebna jest szczerość. Np. jeśli ktoś kogoś kocha, czy jest bardzo radosny to chce to jakoś wyrazić na zewnątrz. Wtedy powiemy, że postawa zewnętrzna wypływa z postawy wewnętrznej. Nie jest rzeczą obojętną, w jaki sposób wykonujemy znaki naszej wiary. Jaka nasza wiara, nasza miłość do Boga - taka też jest postawa zewnętrzna.

V. UTRWALENIE

W jaki sposób chrześcijanin wyraża swoją miłość i cześć do Boga?
Kiedy znaki zewnętrzne wyrażają prawdziwie wewnętrzną cześć Boga?
Dlaczego nie jest rzeczą obojętną, w jaki sposób wykonujemy znaki zewnętrzne (gesty) naszej wiary?
Jakie znacie gesty liturgiczne?

(W czasie wymieniania, uczniowie pokazują, jak prawidłowo je wykonywać).

Katecheta zadaje pracę domową:

Klasy V - VI: Podziel następną stronę w zeszycie na dwie części: po jednej narysuj albo wklej różę, po drugiej narysuj człowieka wykonującego jeden z gestów liturgicznych.

Klasy VII - VIII: Napisz, jak należy wykonywać gesty liturgiczne i co one powinny wyrażać.

Modlitwa na zakończenie:

Na zakończenie naszego dzisiejszego spotkania pomódlmy się o to, abyśmy umieli na co dzień wyrażać miłość do Boga.

klasy młodsze: piosenki religijne z gestami

klasy starsze: Skład Apostolski lub Akt wiary.

Zapis w zeszycie:

Temat: Gesty liturgiczne wyrazem naszej wiary i miłości do Boga