Chrystus przemieniający człowieka

1. WPROWADZENIE

Uzasadnienie antropologiczne

W obecnej katechezie uczniowie spotykają się z postacią św. Pawła, aby korzystając z jego doświadczenia umocnić się w nadziei, bez której trudno zdobyć się na decyzję wiary, omawianej w poprzedniej katechezie. Decyzje człowieka są wypadkową zarówno atrakcyjności celu, jak i subiektywnej oceny swoich możliwości. Młodemu człowiekowi musimy więc pokazać, że mimo jego słabości, pójście za Chrystusem jest dlań perspektywą realną. Poprzez doświadczenie św. Pawła Apostoła konfrontujemy naszych uczniów z Chrystusem, który ma moc jedyną, na którego mogą zawsze liczyć i w oparciu o którego mogą wygrać swoje całe życie.

Przychodzimy w ten sposób z pomocą naszemu nastolatkowi w jego aktualnej sytuacji niepewności i braku stabilności. Wyliczając tylko niektóre elementy sytuacji stwarzające poczucie niepewności, a często i zagrożenia, możemy wskazać uczniom, iż sami są emocjonalnie jeszcze niezrównoważeni, osobowo mało jeszcze dojrzali, że np. nieokreślona jest ich sytuacja w nowej szkole, niepewna pozycja w nowym środowisku kolegów i koleżanek. Na elementy nie do określenia sytuacji życiowej specyficzne dla wieku naszych uczniów nakładają się ogólniejsze przesłanki niestabilności współczesnego świata i naszego społeczeństwa. Bez naszego udziału dokonuje się bolesna konfrontacja marzeń i nadziei młodości z rzeczywistością. Jest to doświadczenie własnej ograniczoności i "wielowymiarowej niemożności". W tę konfrontację chcemy wprowadzić Chrystusa jako źródło mocy i nadziei:

Pogłębienie teologiczno-biblijne

Katecheza rozpoczyna się od przypomnienia niektórych wiadomości z życia św. Pawła. Krótki życiorys został zamieszczony w materiałach ucznia i uczniowie powinni zapoznać się z nim przed przyjściem na katechezę. W rozmowie nie wydobywamy wszystkich wiadomości o św. Pawle (nie jest to sprawdzian wiadomości), chcemy natomiast, aby uczniowie uprzytomnili sobie jego wielkość i znaczenie dla Kościoła. Wielkość skłania do stawiania pytań o jej źródła. Dzieje Apostolskie wskazują na Chrystusa jako źródło wielkości Pawła.

Udział Szawła w kamienowaniu Szczepana i własne słowa Pawła o działalności przed nawróceniem (Dz 2, 3-5) przybliżają nam postać Szawła jako gorliwego, ale i fanatycznego faryzeusza. Stosunek Szawła do chrześcijan nie wynika z jego przynależności do grona faryzeuszów. Jak zauważa Steinmann: "wielu Faryzeuszy uważało sektę uczniów Jezusowych za spokrewnioną z ich grupami, a niektórzy nie wahali się przystąpić do tego braterstwa, które oczekiwało chwalebnego powrotu zmartwychwstałego Mistrza"¹. Tym bardziej na nienawiść Szawła do chrześcijan nie wpłynął jego nauczyciel Gamaliel, znany ze swego humanizmu i życzliwości dla "Nazarejczyków". Podstawy nienawiści Szawła do chrześcijan należy raczej szukać w jego gwałtownym usposobieniu i fanatyzmie nie pozwalającym mu poza Prawem dostrzec człowieka i w ten też sposób zamykającym go na zrozumienie działania Bożego. Innymi słowy Szaweł okazuje się człowiekiem gorliwym, wiernym, ofiarnym i działającym w dobrej wierze, ale bez miłości.

O nawróceniu Pawła Dzieje opowiadają trzykrotnie (Dz. 9, 1-22; 22, 3-16; 26, 9-19). Na katechezie czytamy relację z rozdziału 22. Jest to tekst czytany we Mszy św. w święto Nawrócenia św. Pawła (25.1). O wydarzeniu pod Damaszkiem Paweł opowiada, w relacji Dziejów Apostolskich, w podobny sposób, jak prorocy mówili o szczególnych interwencjach Bożych: Światłość, upadek Pawła i towarzyszy na ziemię, głos słyszany, ale nie przez wszystkich rozumiany - wszystko to przypomina z jednej strony teofanie Starego Testamentu, z drugiej relacje uczniów o Przemienieniu Pańskim. Objawia się więc Pawłowi Jezus w swojej chwale, Jezus, który jest Chrystusem i Synem Bożym. Toteż Paweł zwraca się do Niego: "Panie" ("Kto jesteś, Panie?" Dz 22, 8). Dzieje używają tu terminu "Kyrios", a więc terminu, jaki stosowano do Jahwe w pełnym ufności uznaniu Jego władzy nad Ludem Wybranym. Paweł wie, że objawia mu się Bóg, następnie dowiaduje się, że na jego drodze stanął Jezus. Charakterystyczny i znaczący jest fakt utożsamienia się Jezusa ze swoimi wyznawcami - "Ja jestem Jezus Nazarejczyk, którego ty prześladujesz" (Dz 22, 8). W tym utożsamieniu się Jezusa ze swoimi uczniami możemy widzieć źródło przyszłej refleksji Pawła nad Kościołem jako Mistycznym Ciałem Chrystusa. Pytanie Pawła: "Co mam czynić, Panie?" (Dz 22,10) wyraża gotowość przyjęcia Bożego posłania. Paweł w ten sposób przyjmuje łaskę Jezusa, przyjmuje misję, którą mu zleca Pan. Misja Pawła nie jest misją poza Kościołem. Z woli Boga poprzez ludzi, konkretnie poprzez Ananiasza, z którego rąk otrzymuje chrzest, ,Paweł zostaje wprowadzony do Kościoła, do wspólnoty tych, których dotychczas prześladował, a z którymi utożsamia się Jezus - Pan.

Pragnąc ukazać owoce przemiany Pawła czytamy Hymn o miłości (1 Kor 13, 1-8). W nawróconym Pawle łatwo można rozpoznać wcześniejszego Szawła. Jednak tylko bardzo powierzchowna obserwacja może podsunąć myśl, iż Paweł niewiele się zmienił. Praca na katechezie wokół Hymnu o miłości ma pokazać nowego Pawła, w którym nowa jest przede wszystkim miłość. Szaweł, który "siał grozę i dyszał żądzą zabijania uczniów Pańskich" (Dz 9, 1) i Paweł piszący: "a gdyby komu przydarzył się jaki upadek (...) w duchu łagodności sprowadźcie takiego na właściwą drogę" (Gal 6, 1), to dwaj zupełnie różni ludzie.

W liście do cierpiącej na liczne podziały gminy chrześcijan w Koryncie Paweł mówi o jedności. Rozwija naukę o Kościele będącym Chrystusowym Ciałem. W tym Kościele istnieje funkcjonalne zróżnicowanie (jak organy ciała) i podstawowa jedność, jak jednością jest organizm. Paweł wymienia charyzmaty - dary Ducha św., które zawsze są darami dla całego Kościoła, dla wspólnoty. W te słowa o Kościele będącym Chrystusowym Ciałem włączył Paweł swój Hymn o miłości - najdoskonalszym z darów. Paweł na oznaczenie miłości użył tu słowa "agape" oznaczającego miłość - oddanie siebie, w przeciwieństwie do "eros" oznaczającego miłość - chęć posiadania. Określenia "miedź brzęcząca" i "cymbał brzmiący" (1 Kor 12, 1) nawiązują do gongu i cymbałów używanych podczas ceremonii na cześć Dionizosa². Pierwsza część Hymnu wylicza, czym miłość nie jest (dar języków, proroctwo, wiedza, wiara). Nawet zupełne wyrzeczenie się dóbr, czy wręcz własnego ciała, może być dokonane bez miłości ("choćbym rozdał na jałmużnę... a ciało wystawił na spalenie" 1 Kor 13, 3). Dokonanie zaś bez miłości znaczy dla Pawła (nie Szawła!) zmarnowany wysiłek, świadczy o istotnym rozminięciu się życia chrześcijan z Chrystusem. Po wyliczeniu, czym nie jest, Paweł wskazuje na cechy miłości: cierpliwość, dobroć, wolność od zazdrości, pokora, czystość, bezinteresowność, "niegniewliwość", umiejętność przebaczania, radość z cudzego dobra, mężna cierpliwość, zaufanie, wytrwałość i w końcu cecha przysługująca samemu Bogu nieprzemijalność. Tekst stanowiący podstawę pracy na katechezie kończy się stwierdzeniem "miłość nigdy nie ustaje" (1 Kor 13, 8). Następne wiersze mówią o przemijalności darów, które stają się niepotrzebne z chwilą, gdy nastąpi ostateczne spełnienie, gdy z Bogiem staniemy "twarzą w twarz" (1 Kor 13, 12). Nawet wiara i nadzieja (1 Kor 13, 13) stracą swą rację bytu, są bowiem tylko środkiem, drogą do tego, "co doskonałe" (1 Kor 13, 10). Inaczej ma się rzecz z miłością. "Spełnienie" nie jest jej końcem, lecz pełnią. W zasadzie Hymn o miłości można odczytywać jako charakterystykę miłości w stosunku do ludzi. Zdanie "Miłość nigdy nie ustaje..." (1 Kor 13, 8) łączy tę miłość w stosunku do człowieka (bliźniego) z miłością do Boga i miłością, którą jest sam Bóg.

Hymn o miłości jest także opisem Jezusa, "którego nie nazywa, ale o którym nie przestaje myśleć. Jezus przemawiał, był prorokiem, czynił cuda, posiadał całą wiedzę, oddał wszystko, co miał i innych skłaniał do ubóstwa, wydał swoje ciało; ale gdyby nie było w tym miłości Boga, to wszystko nie przydałoby się na nic. Ewangelia byłaby martwa"³.

Hymn o miłości opowiada nie tylko o Jezusie. Z konieczności opowiada, przynajmniej częściowo, o każdym świętym, bo każda droga do świętości jest drogą Chrystusowej miłości. Opowiada też o św. Pawle. W swoich materiałach do katechezy uczniowie mają w tekst Hymnu o miłości wpisane fragmenty innych listów św. Pawła. Porównanie Hymnu z tymi tekstami łatwo pozwala dostrzec, jak słowa Pawła o miłości są powiązane z jego życiem świadczą o obecności w Apostole tej miłości, która jest najwyższym darem i wokół której skonsolidowała się osobowość Pawła. Cechy tej osobowości możemy odnaleźć już w Szawle, ale miłość daje im nowe źródło, kierunek i strukturę. Możemy jeszcze zauważyć, na co teksty w materiałach ucznia wyraźnie nie wskazują - jak także pierwsza część Hymnu, mówiąca, czym miłość nie jest, wyrasta z doświadczeń Pawła. To on, w swym "Szawłowym" okresie, miał wiarę, wiedzę i nie szczędził swego ciała i... nic nie zyskał.

W katechezie najpierw odkrywamy jak Hymn o miłości mówi o Pawle, dopiero w następnym etapie przechodzimy do myśli o Hymnie jako o miłości Chrystusa i dalej do wniosku, iż każdy uczeń Chrystusa zapraszany jest na drogę Jego miłości.

Elementy antropologiczne w zakończeniu katechezy

Antropologiczny aspekt katechezy dochodzi do głosu już w uogólnieniu wniosku z doświadczeń Pawła: Chrystusowa droga miłości, na którą Jezus Pawła wprowadził, jest drogą każdego chrześcijanina; co przydarzyło się Szawłowi, może przydarzyć się każdemu z nas - na naszych ludzkich drogach staje Chrystus ze swoją łaską. Taki jest podtekst analizy wydarzenia pod Damaszkiem i analizy Hymnu o miłości.

Do młodych ludzi najmocniej przemawia przykład, obraz, dlatego sięgamy do nawrócenia Pawła, Claudela. Może to być oczywiście jeszcze bardziej współczesne "spotkanie pod Damaszkiem" z Jezusem Chrystusem. Może ktoś z grupy katechetycznej podzieli się podobnym doświadczeniem? Przecież także dzisiaj Pan zdobywa sobie uczniów, także dzisiaj przemienia nagle lub stopniowo ludzkie serca i ludzkie życia swą paschalną mocą, darując im zupełnie nową szansę. Wyprowadzenie tego wniosku z doświadczeń św. Pawła jest celem niniejszej katechezy.

W omówieniach tekstów Pisma św. korzystano z następujących komentarzy:

1. Komentarz biblijny i homiletyczno-liturgiczny do niedzielnych i świątecznych czytań mszalnych, Cykl B, praca zbiorowa pod red. bpa J. Stroby, ATK, Warszawa 1973, s. 65-66 (męczeństwo św. Szczepana);

2. H. Fross SJ, Wprowadzenie do Mszy o świętych, cz. I ATK, Warszawa 1980, s. 142143 (nawrócenie Szawła).

2. KATECHEZA

Cel ogólny: Uczniowie zapoznając się z wydarzeniem nawrócenia św. Pawła winni uświadomić sobie, że również w ich życiu poprzez spotkanie z Chrystusem może dokonać się wewnętrzna przemiana i wyjście z przeciętności.

3. MATERIAŁY

M1

Czy potrzebujemy przemiany?

Pragnienie - Rzeczywistość

Wielkość - przeciętność

dlaczego

....

....

Co zrobić, aby:

pragnienie = rzeczywistość?

Przemiana serca!

M 2*

Nawrócenie św. Pawła

- Co sprawiło tę nieoczekiwaną i radykalną przemianę w życiu św. Pawła? "Ja jestem Żydem - mówił urodzonym w Tarsie w Cylicji. Wychowałem się jednak w tym mieście, u stóp Gamaliela otrzymałem staranne wykształcenie w Prawie ojczystym. Gorliwie służyłem Bogu, jak wy wszyscy dzisiaj służycie. Prześladowałem tę drogę, głosując nawet za karą śmierci, wiążąc i wtrącając do więzienia mężczyzn i kobiety, co może poświadczyć zarówno arcykapłan, jak cała starszyzna. Od nich otrzymałem też listy do braci i udałem się do Damaszku z zamiarem uwięzienia tych, którzy tam byli, i przyprowadzenia do Jerozolimy, dla wymierzenia kary. W drodze, gdy zbliżałem się do Damaszku, nagle około południa otoczyła mnie wielka jasność z nieba. Upadłem na ziemię i posłyszałem głos, który mówił do

3. Chrystus przemieniający człowieka 41 mnie: «Szawle, Szawle, dlaczego Mnie prześladujesz?» «Kto jesteś, Panie?» - odpowiedziałem. Rzekł do mnie: «Ja jestem Jezus Nazarejczyk, którego ty prześladujesz». (...) Powiedziałem więc: «Co mam czynić, Panie?» A Pan powiedział do mnie: «Wstań, idź do Damaszku, tam ci powiedzą wszystko, co masz czynić». (...) Niejaki Ananiasz, człowiek przestrzegający wiernie Prawa, o którym wszyscy tutejsi Żydzi wydawali dobre świadectwo, przyszedł, przystąpił do mnie i powiedział: «Szawle, bracie, (...) Bóg naszych ojców wybrał cię, abyś poznał Jego wolę i ujrzał Sprawiedliwego i Jego własny głos usłyszał. Bo wobec wszystkich ludzi będziesz świadczył o tym, co widziałeś i słyszałeś. Dlaczego teraz zwlekasz? Ochrzcij się i obmyj z twoich grzechów, wzywając Jego imienia»" (Dz 22, 3 - 16).

Przemiana serca M 3*

Grupa 1:

"Przeto, bracia moi umiłowani, za którymi tęsknię - radości i chwało moja! - tak stójcie mocno w Panu, umiłowani!" (Flp 4, 1).

Hymn o miłości

"Gdybym mówił językami ludzi i aniołów, a miłości bym nie miał,

stałbym się jak miedź brzęcząca albo cymbał brzmiący. Gdybym też miał dar prorokowania i znał wszystkie tajemnice, i posiadał wszelką wiedzę, i wszelką możliwą wiarę,

tak iżbym góry przenosił, a miłości bym nie miał, byłbym niczym.

I gdybym rozdał na jałmużnę całą majętność moją,

a ciało wystawił na spalenie, lecz miłości bym nie miał, nic bym nie zyskał.

Miłość cierpliwa jest, łaskawa jest. Miłość nie zazdrości, nie szuka poklasku, nie unosi się pychą;

nie dopuszcza się bezwstydu, nie szuka swego, nie unosi się gniewem, nie pamięta złego;

nie cieszy się z niesprawiedliwości, lecz współweseli się z prawdą. Wszystko znosi, wszystkiemu wierzy,

we wszystkim pokłada nadzieję, wszystko przetrzyma.

Miłość nigdy nie ustaje" (1 Kor 13, 1-8).

M 4*

Grupa 2:

"Pisałem bowiem do was będąc w wielkiej rozterce i ucisku serca, wśród wielu łez, nie po to, aby was zasmucić, lecz żebyście wiedzieli, jak tym bardziej was miłuję" (2 Kor 2, 4).

oraz: "Hymn o miłości" - jak wyżej w M 3.

42 1. Chrystus Panem ludzkich serc

M 5*

Grupa 3:

"Bracia, a gdyby komu przydarzył się jakiś upadek, (...) w duchu łagodności sprowadźcie takiego na właściwą drogę" (Ga 6, 1).

oraz: "Hymn o miłości" - jak wyżej w M 3.

M 6*

Grupa 4:

"Błogosławimy, gdy nam złorzeczą, znosimy, gdy nas prześladują; dobrym słowem odpowiadamy, gdy nas potwarzają" (1 Kor 4, 12).

oraz: "Hymn o miłości" - jak wyżej w M 3.

M 7*

Grupa 5:

"Przeto i ja usłyszawszy o waszej wierze (...) nie zaprzestaję dziękczynienia" (Ef 1,15).

oraz: "Hymn o miłości" - jak wyżej w M 3.

M 8*

Grupa 6:

"Przez Żydów pięciokrotnie byłem bity (...). Trzy razy byłem sieczony rózgami, raz kamienowany, trzykrotnie byłem rozbitkiem na morzu. (...) Często w podróżach, w niebezpieczeństwach na rzekach, w niebezpieczeństwach od własnego narodu, w niebezpieczeństwach od pogan." (2 Kor 11, 24 - 26).

oraz: "Hymn o miłości" -. jak wyżej w M 3.

M 9*

Podsumowanie życia przez Św. Pawła

"W dobrych zawodach wystąpiłem, bieg ukończyłem, wiary ustrzegłem. Na ostatek odłożono dla mnie wieniec sprawiedliwości, który mi w owym dniu odda Pan, sprawiedliwy Sędzia, a nie tylko mnie, ale i wszystkim, którzy umiłowali pojawienie się Jego" (2 Tm 4, 7 - 8).

M 10

Świadectwo Paula Claudela

(Paul Claudel, 1868- 1955. francuski pisarz katolicki, dyplomata, członek Akademii Francuskiej, autor poezji, poematów prozą i dramatów podejmujących problematykę religijno-moralną (Encyklopedia popularna PWN, Warszawa 1982;).)

Jako początkujący, zupełnie niewierzący literat przyszedł on w Boże Narodzenie 1886 roku do katedry Notre-Dame w Paryżu, aby wynieść z ceremonii kościelnych pobudkę do nowych literackich, dekadenckich, jak pisze, prac. Był dość obojętny na sumie. "Ponieważ nic lepszego nie miałem do zrobienia, przyszedłem znów na nieszpory. Chłopcy z chóru kościelnego w białych ministranckich komeżkach i wychowankowie z seminarium dla chłopców w Saint Nicolas du Chardonnet, którzy brali udział w nabożeństwie, właśnie rozpoczęli coś śpiewać, co ja później rozpoznałem jako Magnificat. Ja sam stałem w tłumie przy drugim filarze, obok wejścia do chóru, z prawego boku po stronie zakrystii. I wtedy dokonało się zdarzenie, które owładnęło całym moim życiem. W jednej chwili poruszone zostało moje serce i ja wierzyłem. I ja wierzyłem z takim mocnym przeświadczeniem, z takim uniesieniem całego mojego jestestwa, z tak wielkim przekonaniem, które nie dopuszczało choćby najmniejszej wątpliwości, że odtąd wszelkie książki, wszelkie rozumowe wnioski, wszelkie przygody ruchliwego życia, nie tylko, że nie mogły wstrząsnąć moją wiarą, ale nawet jej dotknąć" (w: W. Rosłan, Nauka o Bogu, Warszawa 1939, s. 41-42).

M 11

Ballada Ewangeliczna

1.Szukać szczęścia, szukać celu życia chciałem,
gdy na drodze mej stanąłeś, Panie mój.
Co się ze mną wtedy stało, nie wiedziałem,
jedno wiem, żeś Ty mnie zbawił, jam jest Twój. 

Ref. Chwała cześć, chwała cześć,
Alleluja, śpiewa serce me; 
Chwała cześć, chwała cześć, 
Jezu, dzięki Ci, żeś zbawił mnie.
 
2.Tyś okazał dla mnie miłość swoją, 
Panie, której głębi ja nie mogę pojąć sam,
gdyś przed Radą za mnie znosił urąganie, 
gdy oplwano, potem bito Ciebie tam.

3.Dziś Golgota dla mnie źródłem mego życia, 
tam Twa krew obmyła z grzechu serce me. 
Dzięki, Panie, Ci za krzyż i za przeżycia
i za słowa Twoje "Wykonało się"!

4.Służyć Tobie pragnę dzisiaj całym sercem, 
pragnę, Panie, zostać jednym z Twoich sług. 
Naucz, Panie, Twego słowa, naucz więcej, 
abym zawsze Twoją wolę spełniać mógł.

5.Chwała Tobie, żeś obiecał, Panie, wrócić, 
aby zabrać mnie z Kościołem świętym Twym. 
Wtedy będę z aniołami mógł zanucić:
Chwała cześć, o Alleluja, chwała cześć. 

Ref. Chwała cześć, chwała cześć,
z aniołami będę śpiewać wraz. 
Chwała cześć, chwała cześć, 
Jezu, dzięki Ci, żeś zbawił nas.

¹J. Steinmannn, Paweł z Tarsu, Znak, Kraków 1965, s. 28.

²J. Steinmann, dz. cyt., s. 126.

³J. Steinmann, dz. cyt., s. 127.

opr. ab/ab