Miłość swojej ojczyzny jest warunkiem autentycznej przynależności do rodziny ludzkiej – twierdzi Ojciec Święty. Człowiek jest bowiem istotą społeczną. Stworzył nas Bóg, który jest Miłością. A ponieważ stworzył nas na swój obraz i podobieństwo, jesteśmy zdolni do przyjmowania miłości oraz do jej okazywania. Toteż w ogóle nie da się być człowiekiem, nie przynależąc do różnych wspólnot. Rzecz w tym, żebyśmy swoje relacje z innymi oraz społeczne przynależności starali się realizować zgodnie z prawdą naszego człowieczeństwa.

O dobro, o solidarność, o to, żebyśmy się wzajemne na siebie otwierali, winniśmy troszczyć się i zabiegać nieustannie, nie da się tego osiągnąć raz na zawsze. Niestety, dzisiaj pod hasłami globalizacji i otwarcia na świat – twierdzi autor tej encykliki – narzucane są nowe formy kolonizacji kulturowej. Kolonizatorem są ponadnarodowe potęgi gospodarcze i polityczne. Owszem, „kultura ta jednoczy świat, ale dzieli osoby i narody; owszem, globalizacja zbliża nas, ale nie czyni nas braćmi. Rozwój tego globalizmu zazwyczaj umacnia tożsamość najsilniejszych, którzy chronią samych siebie, ale kosztem tożsamości regionów najsłabszych i najuboższych, czyniąc je bardziej nieodpornymi i uzależnionymi od innych” (nr 12).

o. Jacek Salij OP DODANE 30.10.2024 AKTUALIZACJA 30.10.2024

Po obu stronach życia, czyli o grobie, który jest znakiem naszej nadziei

Polacy nieporównanie więcej dbają o groby swoich bliskich i znacznie liczniej je odwiedzają, niż na przykład Czesi czy Niemcy. Byłoby przesadą twierdzić, że to nie ma nic wspólnego z naszą religijnością. Nie ja jeden domyślam się, że światło, którego tak wiele na naszych cmentarzach, jest odblaskiem tego Światła, którym jaśnieje zmartwychwstały Chrystus! – zauważa o. Jacek Salij OP, felietonista Opoki. 

Krótko mówiąc, potrzebujemy ojczyzny. „Nie ma gorszej alienacji, niż doświadczać, że nie mamy korzeni, że nie należymy do nikogo. Gleba będzie żyzna, naród przyniesie owoce i będzie zdolny do rodzenia jutra tylko o tyle, o ile zrodzi relacje przynależności między swoimi członkami, o tyle, o ile stworzy więzi integracyjne między pokoleniami i różnymi tworzącymi go wspólnotami” (nr 53).

To o tym pisała Wisława Szymborska w Gawędzie o ziemi ojczystej:

Ziemio ojczysta, ziemio jasna,
nie będę powalonym drzewem.
Codziennie mocniej w ciebie wrastam
radością, smutkiem, dumą, gniewem.
Nie będę jak zerwana nić.
Odrzucam pusto brzmiące słowa.
Można nie kochać cię – i żyć,
ale nie można owocować.

Zarazem byłoby fatalnym błędem – podkreśla papież Franciszek – uleganie lokalnym narcyzmom, bo nie wyrażają one zdrowej miłości do własnego narodu i kultury. Prawdziwa miłość ojczyzny domaga się „szczerego i przyjaznego otwarcia się na to, co uniwersalne, zauważania tego, co dzieje się gdzie indziej, ubogacania się innymi kulturami i solidaryzowania się z dramatami innych narodów” (nr 144).

Kilkanaście stron wcześniej Ojciec Święty przestrzegał przed błędem przeciwnym, przed „niską samooceną narodową, przed popadaniem w pogardę dla własnej tożsamości kulturowej” (nr 51). Niestety, również nam nie brakuje takich „wychowawców” narodu, którzy uczą Polaków wstydu za swoją ojczyznę (bo duma z powodu bycia Polakiem to podobno przejaw nacjonalizmu). Ci „pożyteczni idioci” świadomie albo bezwiednie, jednak niewątpliwie chcą w ten sposób przyczynić się do zwycięstwa wspomnianej kolonizacji.

Bo trudno nie zgodzić się z papieżem, że: „Niszczenie poczucia własnej wartości jest łatwym sposobem, by nad kimś zapanować. Dzieje się tak wówczas, gdy przez media i sieci próbuje się stworzyć nową kulturę w służbie najpotężniejszych. Zawsze ofiarami takich machinacji są ubodzy” (nr 52). Również dawniej tak było. Przecież już król pruski przedstawiał rozbiory jako świadczone Polakom dobrodziejstwo: „Biednych tych Irokezów będę się starał oswoić z cywilizacją europejską”.

o. Jacek Salij OP DODANE 20.10.2024

Dlaczego jest tak ważne, żebyśmy zrozumieli, o co chodzi w Roku Jubileuszowym?

Zdarzyło się to chyba pierwszy raz w historii dominikanów, że generał zakonu poprosił wszystkie wspólnoty o włączenie się „w wielką modlitewną symfonię”. Poprosił, żebyśmy regularnie spotkali się na nabożeństwie, podczas którego odmówimy przynajmniej pięć dziesiątek różańca w intencji dobrych owoców nadchodzącego Roku Jubileuszowego. Moja wspólnota odpowiedziała na tę prośbę na piątkę z plusem – zresztą, po co ja się tym chwalę? – pisze o. Jacek Salij OP. 

Trzeci rozdział naszej encykliki nosi tytuł Serce otwarte na cały świat. „Nie ma otwartości między narodami – pisze papież Franciszek – jeśli nie wychodzi ona od umiłowania ziemi, narodu i własnych cech kulturowych. Dopiero na tym fundamencie mogę przyjąć dar drugiego i ofiarować mu coś autentycznego. Każdy miłuje i troszczy się ze szczególną odpowiedzialnością o swoją ziemię i o swój kraj, tak jak każdy musi miłować i dbać o swój dom, aby nie upadł, bo nie uczynią tego za nas sąsiedzi. Również dobro świata wymaga, aby każdy chronił i miłował swoją własną ziemię. W przeciwnym razie konsekwencje katastrofy w jednym kraju dotykają całej planety” (nr 143).

Powyższy wykład na pewno ucieszyłby Cypriana Norwida, który napisał kiedyś, że „szlachetny człowiek nie mógłby wyżyć dnia jednego w Ojczyźnie, której szczęście nie byłoby tylko procentem od szczęścia Ludzkości”.