Bóg i cezar – dwie władze?

Oddajcie cezarowi to, co należy do cezara, a Bogu to, co należy do Boga” (Mt 22, 21; Łk 20, 25) – ta rada, a raczej zalecenie Jezusa, nic nie traci na aktualności. Wielu również dziś uważa, że Bóg i cezar to dwa odległe bieguny, między którymi nieustannie krąży biedny człowiek, zastanawiając się, jak się zachować. Sporo osób myśli, że powinno się zwracać do tego, kto sprawuję władzę doczesną, zwłaszcza gdy bieda zagląda w oczy; do Boga zaś – gdy jest się duchowo głodnym. I dlatego trzeba kłaniać się raz jednemu, raz drugiemu, w zależności od tego, którego z nich w danej chwili bardziej się potrzebuje. A ponieważ niektórzy z nas czują pustkę w żołądku przez całe życie, natomiast w duszy tylko niekiedy, to na pierwszym miejscu stawiają cezara. Skutek jest często taki, że to cezar podporządkowuje sobie człowieka, także w wymiarze duchowym. Usiłuje on skupić w swojej osobie cały państwowy i religijny autorytet, by posiadać pełnię władzy; to zwykle prowadzi do konfliktów, spięć, a nawet prześladowań...

Wyraźne rozgraniczenie tych dwóch sfer: religijnej i politycznej klarownie wyjaśnia Benedykt XVI w encyklice Deus caritas est: „Państwo nie może narzucać religii, ale musi zagwarantować jej wolność i pokój pomiędzy wyznawcami różnorakich religii; Kościół jako społeczny wyraz wiary chrześcijańskiej, ze swej strony, ma swoją niezależność i na bazie wiary żyje w formie wspólnotowej, którą państwo powinno respektować. Obie sfery są rozdzielone, ale pozostają zawsze we wzajemnej relacji” (n. 28). A jednak niektóre środowiska nieustannie nie tylko zabiegają o to, by zmarginalizować wpływ Kościoła na życie społeczne i państwowe, ale wręcz chcą mu zakazać prawa głosu na tematy związane z codziennym życiem obywateli lub ich postawą wobec państwa... Tymczasem współczesny Kościół nie neguje uprawnień władz państwowych, nie oznacza to jednak, że każdą decyzję państwa, każde ustanowione przez nie prawo należy uznać za moralne. Kościół ma prawo oceniać moralne aspekty obowiązujących norm prawnych. Kapitalnie i krótko określił to św. Tomasz z Akwinu: „Państwo nie jest bytem nadrzędnym, lecz tylko środkiem realizacji wspólnego dobra. Jest środkiem niezbędnym, ale w swoich działaniach ograniczonym”. Benedykt XVI powtórzył tę myśl we wspomnianej encyklice: „Państwo, które nie kierowałoby się sprawiedliwością, zredukowałoby się do wielkiej bandy złodziei” (n. 28)

Wobec coraz częściej pojawiającej się krytyki Kościoła jako instytucji oraz sugestii, by zerwać konkordat, postanowiliśmy przygotować publikację, która przypomina katolickie stanowisko i wyjaśnia miejsce Kościoła i katolików w sferze politycznej. Wydawałoby się, że ta tematyka jest powszechnie znana, a jednak po skrajnie nieodpowiedzialnych wypowiedziach niektórych polityków wyraźnie widać brak podstawowej wiedzy. Arcybiskup Stanisław Gądecki we wstępie do naszej publikacji Katolik w państwie pisze wprost: „Czasem słyszy się w tym kontekście stwierdzenie, że w liberalnym państwie należy zachować neutralność i nikomu nie wolno narzucać jakichkolwiek wartości. Strategia rozmiękczania katolickiego stanowiska pod pozorem nienarzucania go osobom niewierzącym jest błędna, a kończy się tym, że państwo liberalne pod pozorem neutralności narzuca katolikom wartości liberalne...”. Ważne jest zatem, by katolicy świadomi swojej wiary, ale i należnych im praw odpowiedzialnie decydowali o swojej przyszłości. Warto pamiętać, że Kościół nie może służyć cezarowi. Cezar w logice Jezusa jest tylko Bożym adiutantem, sługą publicznego dobra, i jako taki również on podlega sądowi Bożemu.

Chciałbym zwrócić Państwa uwagę na jeszcze jeden ważny tekst. Redakcja Niedzieli gościła niedawno uczestników Kongresu Pedagogiki Chrześcijańskiej, podczas którego wielu mądrych i zaangażowanych w wychowanie młodego pokolenia ludzi zastanawiało się nad poprawą komunikacji na linii rodzice – dzieci – szkoła. Wiadomo, że zarówno rodzina, jak i szkoła przeżywają obecnie poważny kryzys. Stąd tak ważne jest szukanie przyczyn tego zjawiska i wskazywanie dróg wyjścia. Musimy się nawzajem inspirować, rozmawiać o trudnych sprawach, szukać nowych metod działania. Kongres zainicjował takie działanie, o czym możemy przeczytać na s. 8-11. Mam nadzieję, że wnioski, które to wydarzenie przyniosło, staną się materiałem do dalszej pracy dla MEN, wychowawców, nauczycieli i rodziców. Wielkim błędem byłoby bagatelizowanie sytuacji czy odwracanie się od problemów. Nie od dzisiaj wiemy przecież, że„takie będą Rzeczypospolite, jakie ich młodzieży chowanie”.

Niedziela 50/2022