Prawo małżeńskie Kościoła Katolickiego (wprowadzenie)

Szczegółowy podręcznik kościelnego prawa małżeńskiego: spis treści i wprowadzenie

Piotr-Mieczysław Gajda

Prawo małżeńskie Kościoła Katolickiego

Red. serii: ks. Czesław Noworolnik

Wydawnictwo Diecezji Tarnowskiej

Plac Katedralny 6, 33-100 Tarnów

tel. (0-14) 621-27-77

fax (0-14) 622-40-40

e-mail: biblos@wsd.tarnow.pl

http://www.wsd.tarnow.pl/biblos

SPIS TREŚCI
WYKAZ SKRÓTÓW	13
WPROWADZENIE	15
ROZDZIAŁ I WPROWADZENIE W PODSTAWOWE POJĘCIA i ZASADY DOTYCZĄCE MAŁŻEŃSTWA	21
1 OKREŚLENIE MAŁŻEŃSTWA, JEGO POCHODZENIE, POWOŁANIE, GODNOŚĆ I NIEROZDZIELNOŚĆ UMOWY MAŁŻEŃSKIEJ ODSAKRAMENTALNEJ GODNOŚCI	21
1.1 Określenie małżeństwa	21
1.2 Pochodzenie małżeństwa	23
1 .3 Powołanie do małżeństwa i jego godność	24
1.4 Nierozdzielność umowy małżeńskiej od sakramentalnej godności	25
2 CELE i PRZYMIOTY MAŁŻEŃSTWA	28
2.1 Cele małżeństwa	28
2.2 Istotne przymioty małżeństwa	31
2.2.1 Jedność małżeństwa	32
2.2.2 Nierozerwalność małżeństwa	33
2.2.3 Sakramentalność i płodność małżeństwa	34
3 ZGODA PRZYCZYNĄ SPRAWCZĄ MAŁŻEŃSTWA i PRAWO DO JEGO ZAWARCIA	35
3.1 Zgoda przyczyną sprawczą małżeństwa	35
3.2 Prawo do zawarcia małżeństwa	37
4 PRZYCHYLNOŚĆ PRAWA DLA MAŁŻEŃSTWA i JEGO RODZAJE	37
4.1 Przychylność prawa dla małżeństwa	37
4.2 Rodzaje małżeństw	39
5. WŁADZA NAD MAŁŻEŃSTWEM KATOLIKÓW	41
5.1 Małżeństwo podlega prawu Bożemu	42
5.2 Władza Kościoła nad małżeństwem katolików	42
5.3 Zakres kompetencji Państwa odnośnie do cywilnych skutków małżeństwa kościelnego	43
6. MAŁŻEŃSTWO CYWILNE KATOLIKÓW	44
6.1 Małżeństwo cywilne	44
6.2 Kodeks Prawa Kanonicznego o małżeństwie cywilnym	47
6.3 Kościół wobec katolików żyjących w małżeństwach niesakramentalnych	48
7 ZARĘCZYNY	49
7.1 Instytucja zaręczyn przed 1983 r.	49
7.2 Instytucja zaręczyn po 1983 r. - od Kodeksu Jana Pawła II	50
ROZDZIAŁ II KANONICZNO-DUSZPASTERSKIE PRZYGOTOWANIE DO MAŁŻEŃSTWA	53
1 PASTERSKA TROSKA O MAŁŻEŃSTWO	53
1.1 Główne sposoby świadczenia pomocy w przygotowaniu do małżeństwa	54
1.2 Prawna organizacja pomagania młodzieży w przygotowaniu do małżeństwa	55
1.2.1 Przygotowanie dalsze	55
1.2.2 Przygotowanie bliższe	56
1.2.3 Przygotowanie bezpośrednie	59
2 STWIERDZENIE KANONICZNEJ ZDOLNOŚCI I PRZYGOTOWANIA DO ZAWARCIA MAŁŻEŃSTWA	62
2. 1 Bliższe określenie sposobu badania przedślubnego	62
2.2 Kanoniczne badanie narzeczonych	63
2.2.1 Rozeznanie i ustalenie sytuacji prawnej narzeczonych	63
2.2.2 Przedmiot kanonicznego rozeznania stanu osobowego narzeczonych	66
2.2.3 Identyfikacja osób, dane personalne i podstawowe informacje	66
2.3 Wymagane zezwolenia i dokumenty	68
2.3.1 Zezwolenia ordynariusza miejsca	68
2.3.2 Wymagane dokumenty	73
2.4 Zapowiedzi przedmałżeńskie i dopuszczenie do ślubu	77
2.4.1 Zapowiedzi przedmałżeńskie	77
2.4.2 Dopuszczenie do ślubu	79
ROZDZIAŁ III PRZESZKODY DO WAŻNEGO ZAWARCIA MAŁŻEŃSTWA W OGÓLNOŚCI I UDZIELANIE DYSPENS	82
1. POJĘCIE, PODZIAŁ i USTANOWIENIE PRZESZKÓD	82
1.1 Pojęcie przeszkody	83
1.2 Podział przeszkód	84
1.3 Ustanawianie przeszkód i zakazów	85
1.3.1 Ustanawianie przeszkód	85
1.3.2 Ustanawianie zakazów	86
2 DYSPENSOWANIE OD PRZESZKÓD MAŁŻEŃSKICH	87
2.1 Władza dyspensowania od przeszkód	87
2.1.1 Władza Biskupa Rzymu	87
2.1.2 Władza ordynariusza miejsca	89
2.1.3 Władza proboszcza i innych świadków kwalifikowanych asystujących przy zawieraniu małżeństwa	90
2.1.4 Władza spowiednika	93
3 PROŚBA O UDZIELENIE DYSPENSY I PRZYCZYNY DYSPENSOWANIA	95
3.1 Prośba o udzielenie dyspensy	95
3.2 Przyczyny dyspensowania	96
ROZDZIAŁ IV POSZCZEGÓLNE PRZESZKODY DO WAŻNEGO ZAWARCIA MAŁŻEŃSTWA	99
1 PRZESZKODA WIEKU	99
2 NIEZDOLNOŚĆ PŁCIOWA (IMPOTENCJA)	101
3 PRZESZKODA WĘZŁA MAŁŻEŃSKIEGO	103
4 PRZESZKODA RÓŻNEJ RELIGII	106
5 PRZESZKODA ŚWIECEŃ	109
6 PRZESZKODA ŚLUBU CZYSTOŚCI	111
7 PRZESZKODA UPROWADZENIA	114
8 PRZESZKODA WYSTĘPKU CZYLI MAŁŻONKOBÓJSTWA	115
9 PRZESZKODA POKREWIEŃSTWA	117
10 PRZESZKODA POWINOWACTWA	171
11 PRZESZKODA PRZYZWOITOŚCI PUBLICZNEJ	173
12 PRZESZKODA POKREWIEŃSTWA PRAWNEGO WYNIKAJĄCA Z ADOPCJI	125
13 PRZESZKODA POKREWIEŃSTWA DUCHOWEGO	127
ROZDZIAŁ V MAŁŻEŃSKA ZGODA	128
1 POJĘCIE ZGODY MAŁŻEŃSKIEJ i WYMAGANA WIEDZA	128
1.1 Pojęcie zgody małżeńskiej	128
1.2 Wymagana wiedza	129
2 NIEZDOLNOŚĆ DO ZAWARCIA MAŁŻEŃSTWA	131
2.1 Brak wystarczającego używania rozumu	132
2.2 Poważny brak rozeznania oceniającego co do istotnych praw i obowiązków małżeńskich	134
2.3 Psychiczna niezdolność do podjęcia istotnych obowiązków małżeńskich	140
2.4 Błąd i podstęp	141
2.4.1 Błąd	141
2.4.2 Podstęp	143
2.5 Pozorna zgoda (symulacja)	144
2.5.1 Pojęcie symulacji i jej podział	144
2.5.2 Wpływ pozornej zgody na ważność małżeńskiej umowy	147
2.6 Zgoda warunkowa	150
2.7 Przymus i bojaźń	152
2.7.1 Pojęcie i podział przymusu i bojaźni	152
2.7.2 Wpływ przymusu i bojaźni na ważność małżeństwa	154
3. SPOSOBY WYRAŻANIA ZGODY MAŁŻEŃSKIEJ	156
3.1 Wyrażenie zgody osobiście	156
3.2 Wyrażenie zgody przez pełnomocnika	157
3.3 Pośrednictwo tłumacza	158
3.4 Domniemanie o trwaniu małżeńskiej zgody	159
ROZDZIAŁ VI FORMA PRAWNA ZAWARCIA MAŁŻEŃSTWA	160
1 WYJAŚNIENIA WSTĘPNE	160
2 FORMA ZWYCZAJNA	162
2.1 Pojęcie formy zwyczajnej	162
2.2 Warunki ważnego asystowania	164
2.2.1 Świadek urzędowy	164
2.2.2 Zwykli świadkowie	166
2.2.3 Władza delegowana do asystowania przy zawieraniu małżeństwa	168
2.2.4 Władza subdelegowana do asystowania przy zawieraniu małżeństwa	170
2.3 Warunki godziwego asystowania	170
2.4 Osoby zobowiązane do zachowania formy kanonicznej	172
3 ZAWARCIE MAŁŻEŃSTWA KANONICZNEGO ZE SKUTKAMI CYWILNOPRAWNYMI	174
3.1 Sposób zawarcia małżeństwa konkordatowego	175
3.2 Skutki cywilne zawarcia małżeństwa konkordatowego	176
3.3 Stwierdzenie braku przeszkód	178
3.4 Złożenie przez narzeczonych oświadczeń dotyczących uzyskania skutków cywilno-prawnych	179
3.5 Dokonanie wpisu o zawarciu małżeństwa w Urzędzie Stanu Cywilnego	181
Załącznik nr I Zaświadczenie stwierdzające brak okoliczności wyłączających zawarcie małżeństwa	184
Załącznik nr II Zaświadczenie stanowiące podstawę sporządzenia aktu małżeństwa zawartego w sposób określony w art. 1 § 2 i 3 Kodeksu Rodzinnego i Opiekuńczego	185
Załącznik nr III Zaświadczenie stanowiące podstawę sporządzenia aktu małżeństwa zawartego w sposób określony w art. 9 § 2 Kodeksu Rodzinnego i Opiekuńczego	186
4 FORMA NADZWYCZAJNA ZAWARCIA MAŁŻEŃSTWA	187
5 FORMA LITURGICZNA, CZAS i MIEJSCE ZAWARCIA MAŁŻEŃSTWA	189
5.1 Forma liturgiczna małżeństwa kanonicznego	189
5.2 Czas i miejsce zawarcia małżeństwa	191
5.2.1 Czas zawierania małżeństwa	191
5.2.2 Miejsce zawierania małżeństwa	191
6 ODNOTOWANIE ZAWARTEGO MAŁŻEŃSTWA	192
ROZDZIAŁ VII MAŁŻEŃSTWA MIESZANE i IM PODOBNE	196
1. ROZUMIENIE POJĘCIOWE MAŁŻEŃSTW MIESZANYCH ORAZ IM PODOBNYCH	196
2. STANOWISKO KOŚCIOŁA WOBEC MAŁŻEŃSTW MIESZANYCH	199
2. 1 Z historii małżeństw mieszanych	199
2.2 Przyczyny niechęci Kościoła do zawierania małżeństw mieszanych oraz im podobnych	201
2.3 Kościół zabrania zawierania małżeństw mieszanych	203
2.4 Kościół pod określonymi warunkami zezwala na zawarcie małżeństwa mieszanego	204
3. FORMA ZAWIERANIA MAŁŻEŃSTWA MIESZANEGO	208
3.1 Forma kanoniczna	208
3.2 Dyspensa od formy kanonicznej	209
3.3 Forma liturgiczna małżeństw mieszanych	211
3.4 Troska o małżeństwa mieszane	213
ROZDZIAŁ VIII MAŁŻEŃSTWO ZAWIERANE TAJNIE ORAZ SKUTKI ZAWARCIA MAŁŻEŃSTWA KANONICZNEGO	215
1 MAŁŻEŃSTWA TAJNE	215
2 SKUTKI ZAWARCIA MAŁŻEŃSTWA KANONICZNEGO	217
2.1 Węzeł małżeński	217
2.2 Troska o wychowanie dzieci	219
2.3 Prawne pochodzenie i legalizacja potomstwa	220
ROZDZIAŁ IX ROZŁĄCZENIE MAŁŻONKÓW	223
1 ROZWIĄZANIE WĘZŁA - DYSPENSA OD MAŁŻEŃSTWA NIEDOPEŁNIONEGO	223
2 ROZWIĄZANIE MAŁŻEŃSTWA NA KORZYŚĆ WIARY (IN FAVOREM FIDEI)	228
2.1 Rozwiązanie małżeństwa na podstawie przywileju Pawłowego	228
2.1.1 Pochodzenie przywileju i zasady ogólne	228
2.1.2 Warunki wymagane do korzystania z przywileju	229
2.1.3 Prawo strony nawróconej do zawarcia nowego małżeństwa	231
2.2 Rozwiązanie małżeństwa na podstawie pełni władzy papieskiej	232
2.3 Domniemanie prawne na korzyść przywileju wiary	234
3 SEPARACJA PODCZAS TRWANIA WĘZŁA MAŁŻEŃSKIEGO I ROZWÓD	235
3.1 Separacja na podstawie przepisów Kodeksu Prawa Kanonicznego	235
3.1.1 Separacja z powodu cudzołóstwa	236
3.1.2 Separacja z innych przyczyn	237
3.1.3 Sprawy o separacje małżonków	239
3.2 Separacja na podstawie przepisów Kodeksu Rodzinnego i Opiekuńczego	240
3.3 Rozwód cywilny	241
ROZDZIAŁ X UWAŻNIENIE MAŁŻEŃSTWA	243
1 POJĘCIE i PODZIAŁ UWAŻNIENIA MAŁŻEŃSTWA	243
2 UWAŻNIENIE ZWYKŁE	244
2. 1 Uważnienie małżeństwa nieważnego z powodu istnienia przeszkody zrywającej	244
2.2 Uważnienie małżeństwa nieważnego z powodu braku zgody	246
2.3 Uważnienie małżeństwa nieważnego z powodu braku formy kanonicznej	247
3 UWAŻNIENIE NADZWYCZAJNE (w ZAWIĄZKU)	248
3.1 Określenie uważnienia nadzwyczajnego	249
3.2 Możliwość zastosowania uważnienia nadzwyczajnego (uzdrowienia w zawiązku)	249
3.3 Warunki prawomocnego uważnienia małżeństwa	250
3.4 Kompetentna władza	257
3.5 Prośba o nadzwyczajne uważnienie	253
3.6 Skutki nadzwyczajnego uważnienia małżeństwa	254
3.7 Adnotacja w księgach metrykalnych	254
ZAKOŃCZENIE	256
ANEKS I TYTUŁ VII KODEKSU PRAWA KANONICZNEGO - MAŁŻEŃSTWO	263
ANEKS II WYKAZ DYSPENS i ZEZWOLEŃ WYMAGANYCH PRZEZ KODEKS PRAWA KANONICZNEGO DO WAŻNEGO LUB GODZIWEGO ZAWARCIA MAŁŻEŃSTWA	287
ANEKS III PRZEBIEG PROCESU o ORZECZENIE NIEWAŻNOŚCI MAŁŻEŃSTWA KOŚCIELNEGO	291
1 Wzór skargi powodowej o stwierdzenie nieważności małżeństwa	320
2 Wzór skargi powodowej o stwierdzenie nieważności małżeństwa	321
ANEKS IV KOŚCIÓŁ WOBEC NIEKTÓRYCH SYTUACJI NIEPRAWIDŁOWYCH WŚRÓD KATOLIKÓW	323
1 List prefekta Kongregacji Nauki Wiary do biskupów Kościoła Katolickiego na temat przyjmowania Komunii Świętej przez wiernych rozwiedzionych i żyjących w nowych związkach	323
2 Zalecenia Papieskiej Rady ds. Rodziny pt. „Duszpasterstwo osób rozwiedzionych żyjących w nowych związkach" (z 25 1 1997 r.)	330
ANEKS V FORMULARZE i WZORY PISM KANCELARYJNYCH	337
1 Spis formularzy i wzorów pism kancelaryjnych	337
2 Formularze i wzory pism kancelaryjnych	340
BIBLIOGRAFIA	405

WPROWADZENIE

WYKAZ SKRÓTÓW

AAS - Acta Apostolicae Sedis

art. - artykuł

C.Off. - Congregatio Sanctł Officii

Cong. - Congregatio

CT - „Collectanea Theologica", Warszawa 1949/50-

cyt. - cytowany (e)

dok. - dokument

ds. - do spraw

ed. - editus

Enc. - Encyklika

fasc. - fasciculus

FC - Familiaris consortio - Adhortacja Jana Pawła II

GE - Gravissimum educationis - Deklaracja o wycho waniu chrześcijańskim

GS - Gaudium et spes - Konstytucja duszpasterska o Kościele w świecie współczesnym

kan. (bez KKKW) - kanon Kodeksu Prawa Kanonicznego z 1983 r.

KKK - Katechizm Kościoła Katolickiego

KKKW - Kodeks Kanonów Kościołów Wschodnich

Kom. Interpr. - Komisja Interpretacyjna

KPK - Kodeks Prawa Kanonicznego

KRO - Kodeks Rodzinny i Opiekuńczy

LG - Lumen gentium - Konstytucja dogmatyczna o Kościele

m. - miejsce

n.; nr - numer

odpow. - odpowiedź

oprac. - opracowanie

pap. - papieski (e)

p.a.s.c. - prawo o aktach stanu cywilnego

pol. - polskie

por. - porównaj

pr. - praca

red. - redakcja

s. - strona

SC - Sacrosanctum Concilium - Konstytucja o liturgii

świętej

t. - tom

USC - Urząd Stanu Cywilnego

wyd. - wydanie

zob. - zobacz

Prawo kanoniczne jako dyscyplina naukowa, jest uporządkowanym i odpowiednio uzasadnionym systemem wiedzy służącym poznaniu i stosowaniu prawa, którym rządzi się Kościół. Celem niniejszego opracowania, zgodnie z wymaganiami Ratio studiorum. Programem studiów w wyższych seminariach duchownych w Polsce, zatwierdzonym przez Kongregację ds. Wychowania Katolickiego (Seminariów i Instytutów Naukowych) dekretem z dnia 26 sierpnia 1999 r., jest ułatwienie poznania i stosowania norm prawa kanonicznego dotyczących zawierania małżeństwa wobec Kościoła.

Ratio studiorum dla seminariów duchownych, w programie dydaktycznym wykładów o małżeństwie, przewiduje omówienie niemal wszystkich zagadnień przedstawionych przez Kodeks Prawa Kanonicznego w kan. 1055-1165¹ (por. KKKW, kan. 776-866). Starałem się dostosować do tego programu. Moje opracowanie podzieliłem zatem na dziesięć rozdziałów.

Pierwszy rozdział zawiera wyjaśnienia podstawowych pojęć prawnych i zasad dotyczących małżeństwa.

Drugi rozdział omawia kanoniczno-duszpasterskie przygotowanie nupturientów do zawarcia związku małżeńskiego. We współczesnym duszpasterstwie bowiem szczególnie ważna jest troska o przygotowanie narzeczonych do zawarcia małżeństwa i kanoniczne badanie przedślubne. Odnośne normy podane w KPK są bardzo ramowe. Ich uszczegółowienie prawodawca kodeksowy powierza poszczególnym Konferencjom Episkopatów (por. kan. 1067), ordynariuszom miejsca (por. kan. 1064) oraz duszpasterzom (por. kan. 1063), szczególnie proboszczom (por. kan. 1067).

Konferencja Episkopatu Polski w dniu 5 września 1986 r. uchwaliła w Tarnowie Instrukcję o przygotowaniu do zawarcia małżeństwa w Kościele katolickim². Kongregacja Biskupów (po myśli kan. 455 § 2) dekretem z 17 stycznia 1987 r., zatwierdzonym przez Ojca Świętego Jana Pawła II, udzieliła tej Instrukcji swojej aprobaty. Dokument ten został w Polsce promulgowany 11 marca 1987 r., jako obowiązujący we wszystkich diecezjach³. Dotyczy on nie tylko przygotowania narzeczonych do zawarcia małżeństwa, lecz również kanonicznego badania przedślubnego. Źródłem nowych dyspozycji tej Instrukcji są: Nauczanie Soboru Watykańskiego II, Adhortacja apostolska Jana Pawła II Familiaris consortio (z 1981 r.) i Kodeks Prawa Kanonicznego z 1983 r. W tym okresie ukazała się także „Instrukcja Episkopatu Polski w sprawie duszpasterstwa małżeństw o różnej przynależności kościelnej", która po przyjęciu przez Konferencję plenarną w Warszawie 11 marca 1987 r.⁴, została promulgowana 14 marca tegoż roku i weszła w życie. Ma ona charakter komplementarny w stosunku do poprzedniej (z 1986)⁵.

W trzecim rozdziale tego opracowania omówione zostały przeszkody małżeńskie w ogólności oraz dyspensowanie od nich.

W czwartym rozdziale przedstawiono poszczególne przeszkody zrywające.

W piątym rozdziale zostało wyjaśnione znaczenie zgody małżeńskiej oraz wskazano kiedy staje się ona wystarczająca do zawarcia ważnego małżeństwa, a kiedy jest niewystarczająca.

Szósty rozdział omawia formę zwyczajną, nadzwyczajną i liturgiczną zawierania małżeństwa oraz sposób zawarcia małżeństwa kościelnego z uzyskaniem skutków cywilnych, właściwych dla małżeństwa zawartego zgodnie z prawem polskim.

W związku z ratyfikacją Konkordatu zawartego przez Polskę ze Stolicą Apostolską w 1998 r., ukazała się Instrukcja Konferencji Episkopatu Polski dla duszpasterzy z dnia 22 października 1998 r. dotycząca małżeństwa konkordatowego. Obowiązuje ona od 15 listopada 1998 r. Instrukcja ta wskazuje na nowe unormowania kanonicznego prawa małżeńskiego w Polsce oraz określa zasady postępowania i zawierania małżeństwa konkordatowego⁶. Wiąże się to ze zmianami odnośnych przepisów w Kodeksie Rodzinnym i Opiekuńczym.

Siódmy rozdział wprowadza w kwestie związane z zawieraniem małżeństw mieszanych i im podobnych (rodzaje niekatolików, dyspensy, zezwolenia, rękojmie).

W ósmym rozdziale podane są normy prawne dotyczące zawarcia małżeństwa w sposób tajny oraz skutki ważnie zawartego związku małżeńskiego.

Rozdział dziewiąty omawia sposoby rozłączenia małżonków (dyspensa od małżeństwa niedopełnionego, rozwiązanie na korzyść wiary oraz separacja podczas trwania małżeństwa i rozwód cywilny).

W dziesiątym rozdziale zostały wyjaśnione normy dotyczące uważnienia (zwykłego i nadzwyczajnego) małżeństwa zawartego nieważnie.

Autor niniejszego opracowania postanowił wprowadzić wytyczne Konferencji Episkopatu Polski, dotyczące małżeńskiego przymierza, w nurt odnośnych zagadnień kodeksowych; pragnął ukazać zawieranie małżeństwa wobec Kościoła w świetle przepisów Kodeksu Prawa Kanonicznego i Kodeksu Kanonów Kościołów Wschodnich Jana Pawła II, Instrukcji Episkopatu Polski z 1986, 1987 i 1998 roku oraz Ratio studiorum z 1999 r., z uwzględnieniem państwowych przepisów Kodeksu Rodzinnego i Opiekuńczego. W aneksach umieszczone zostały:

I. Tytuł VII Kodeksu Prawa Kanonicznego - Małżeństwo -(kan. 1055-1165).

II. Wykaz dyspens i zezwoleń wymaganych przez Kodeks Prawa Kanonicznego do ważnego lub godziwego zawarcia małżeństwa.

III. Przebieg procesu o orzeczenie nieważności małżeństwa kościelnego.

IV. Kościół wobec niektórych sytuacji nieprawidłowych wśród katolików.

V. Formularze i wzory pism kancelaryjnych.

Przy opracowywaniu tego podręcznika starałem się wziąć pod uwagę zarówno postulaty Episkopatu Polski, jak i wskazania Kongregacji ds. Wychowania Katolickiego (z 19 marca 1995 r.), dotyczące formacji seminarzystów. W Ratio studiorum podano, iż kapłanom podejmującym pracę duszpasterską konieczna jest m.in. znajomość kwalifikowania kandydatów do zawarcia małżeństwa kościelnego, czy też służenia wiernym radą, gdy zajdzie potrzeba prowadzenia w sądzie kościelnym sprawy małżeńskiej⁷. Natomiast Kongregacja ds. Wychowania Katolickiego w jednym ze swoich wskazań stwierdza: Prawo kanoniczne, które przekłada zasady wiary i moralności na realia życia, dzięki postanowieniom normującym warunki niezbędne do ważnego zawarcia sakramentu małżeństwa i broniącym węzła małżeńskiego, stanowi ważny składnik duszpasterstwa rodzinnego. Jego więc pilne studium będzie mogło zapewnić przyszłym kapłanom niezbędne pomoce, aby towarzyszyć i pomagać powstającym małżeństwom, już zawartym i tym, które przeżywają jakiś kryzys. Trzeba także przekazać im pewną wiedzę dotyczącą procesów o stwierdzenie nieważności małżeństwa kościelnego i procedury obowiązującej w sądach kościelnych (zob. Aneks III), a także przepisów prawa cywilnego, które wprost lub pośrednio dotyczą małżeństwa i rodziny⁸.

Przekazując to opracowanie w ręce studentów teologii oraz młodszych i starszych kapłanów, mam nadzieję, że przyczyni się ono do uzyskania przez nich pogłębionej znajomości przepisów prawa małżeńskiego i wzmożonej odpowiedzialności za przygotowanie młodzieży do tego sakramentu oraz że stanie się dla nich pomocą w pełnieniu posługi duszpasterskiej wśród wiernych i w sprawowaniu wielorakich funkcji w Kościele.

Tarnów-Rzeszów, w Uroczystość Świętej Bożej Rodzicielki Maryi

- 1 stycznia Roku Jubileuszowego 2000.

Dalsze rozdziały:
ROZDZIAŁ I WPROWADZENIE W PODSTAWOWE POJĘCIA i ZASADY DOTYCZĄCE MAŁŻEŃSTWA	21
ROZDZIAŁ II KANONICZNO-DUSZPASTERSKIE PRZYGOTOWANIE DO MAŁŻEŃSTWA	53
ROZDZIAŁ III PRZESZKODY DO WAŻNEGO ZAWARCIA MAŁŻEŃSTWA W OGÓLNOŚCI I UDZIELANIE DYSPENS	82
ROZDZIAŁ IV POSZCZEGÓLNE PRZESZKODY DO WAŻNEGO ZAWARCIA MAŁŻEŃSTWA	99
ROZDZIAŁ V MAŁŻEŃSKA ZGODA	128
ROZDZIAŁ VI FORMA PRAWNA ZAWARCIA MAŁŻEŃSTWA	160
ROZDZIAŁ VII MAŁŻEŃSTWA MIESZANE i IM PODOBNE	196
ROZDZIAŁ VIII MAŁŻEŃSTWO ZAWIERANE TAJNIE ORAZ SKUTKI ZAWARCIA MAŁŻEŃSTWA KANONICZNEGO	215
ROZDZIAŁ IX ROZŁĄCZENIE MAŁŻONKÓW	223
ROZDZIAŁ X UWAŻNIENIE MAŁŻEŃSTWA	243

Przypisy:

¹ Congregazione per 1'Educazione Cattolica, Lettera circolare „Insegnamento de l diritto canonico per gli aspiranti al Sacerdozio", z 2 IV 1975, w: Enchiridion Yaticanum, t. 5, s. 750-761; Ratio studiorum. Program studiów w wyższych seminariach duchownych w Polsce, w: Zasady formacji kaplańskiej w Polsce, Częstochowa 1999, s. 187-188.

² Instrukcja Episkopatu Polski o przygotowaniu do zawarcia małżeństwa w Kościele katolickim, Kraków 1990.

³ Tym samym utraciły swą moc obowiązującą: Instrukcja Episkopatu Polski o kanonicznym badaniu narzeczonych przed ślubem z 9 września 1946 r. oraz (w sprawach omawianych przez Instrukcję z 1986 r.) dwie Instrukcje Episkopatu Polski: o przygotowaniu wiernych do sakramentu małżeństwa i duszpasterstwie rodzin z 12 lutego 1969 r. oraz o przygotowaniu do małżeństwa i życia rodzinnego, jak również wprowadzeniu nowego obrzędu sakramentu małżeństwa z 11 marca 1975 r. Por. W. Góralski, lus matrimoniale. Ze studiów nad kościelnym prawem małżeńskim, t. l, Lublin 1990, s. 153.

⁴ Instrukcja Episkopatu Polski w sprawie duszpasterstwa małżeństw o różnej przynależności kościelnej, w: Currenda. Pismo urzędowe diecezji tarnowskiej 137(1987) 279-286.

⁵ Instrukcja z 1986 r. zawiera 101 artykułów; dzieli się na dwie części: I. Kanoniczno-duszpasterskie przygotowanie narzeczonych do małżeństwa i II. Stwierdzenie kanonicznej zdolności i przygotowania stron do zawarcia małżeństwa. Zostało do niej dołączonych 12 formularzy do sporządzania dokumentów przedślubnych i dokumentów załącznikowych. Por. S. Kądziołka, Realizacja kompetencji zawartych w Kodeksie Prawa Kanonicznego (1983) przez Konferencję Episkopatu Polski, Kraków 1997, s. 99-100.

⁶ Instrukcja Konferencji Episkopatu Polski dla duszpasterzy z dnia 22 października 1998 r. dotycząca małżeństwa konkordatowego, w: „Currenda" 149 (1999) nr 1, s. 7-14.

⁷ Zob. [Konferencja Episkopatu Polski], Zasady formacji..., s. 185

⁸ Kongregacja ds. Wychowania Katolickiego, Wskazania na temat formacji seminarzystów odnośnie do problemów związanych z małżeństwem i rodziną, z 19 marca 1995 r., n. 28, 8, w: Posoborowe dokumenty Kościoła katolickiego o małżeństwie i rodzinie, t. 2, Kraków 1999, s. 139-140.

opr. mg/mg

« ‹ 1 › »

oceń artykuł