Niebo, czyściec, piekło

Wyobrażenia trzech stanów ostatecznych - w jaki sposób rzeczywistości te przedstawia Biblia, święci i mistycy, pisma ojców i doktorów Kościoła oraz teologów innych wyznań chrześcijańskich i literatura piękna - wprowadzenie

Niebo, czyściec, piekło

Zdzisław Józef Kijas OFMConv

NIEBO, CZYŚCIEC, PIEKŁO

W domu Ojca, dla kogo, w oddaleniu

ISBN: 978-83-7505-313-5

wyd.: WAM 2009



Spis treści
WPROWADZENIE 5
NIEBO
Dom Ojca
WSTĘP9
I. WIZJA NIEBA W TEKSTACH STAREGO TESTAMENTU15
1. „Ciemność” Szeolu17
2. Jasność niebios 25
3. Jahwe źródłem prawdziwego szczęścia 28
4. Bóg jest Bogiem żyjących 32
a. Nadzieja na zmartwychwstanie 34
b. Idea pośmiertnego sądu39
5. Wizja pośmiertnego szczęścia w kulturze grecko-rzymskiej42
a. Wizja wiecznej radości w Księdze Mądrości45
b. Wizja nieba w twórczości Filona z Aleksandrii 47
6. Jaką naukę o niebie zastał Jezus? 49
Podsumowanie51
II. CO NOWY TESTAMENT MÓWI NA TEMAT NIEBA?54
1. Niebo jest „byciem z Chrystusem”57
a. Mieszkańcy nieba będą równi aniołom58
b. Niebo jako stan niezmąconego szczęścia62
c. Zbawieni „nie pracują ani przędą”66
d. Czy niebo jest „zasługą” za dobre czyny?68
e. Radość zbawionych: „Ani oko nie widziało, ani ucho nie słyszało”70
2. Zmartwychwstanie na życie wieczne 72
3. Niebo jako wieczna liturgia zbawionych79
a. List do Hebrajczyków80
b. Apokalipsa św. Jana 82
Podsumowanie88
III. NOWE CZASY, NOWE PYTANIA I NOWE ROZWIĄZANIA90
1. Poszukiwania nowego obrazu nieba92
2. Niebiańska rekompensata za ziemskie braki95
3. Milenijne niebo, czyli rajska błogość przez tysiąc lat99
4. Niebo tylko dla duszy104
5. Wspólna radość duszy i ciała112
6. Rajska błogość119
Podsumowanie122
IV. PRAGNIENIE NIEBA W ŻYCIU CZŁOWIEKA 125
1. Pragnienie rajskiego ogrodu128
2. Miejski obraz nieba135
3. Świątynia symbolem nieba143
4. Niebo miejscem światłości147
5. Niebo wieczną kontemplacją Boga155
6. Niebo wieczną miłością158
Podsumowanie163
V. „NOWSZE” NIEBO CZY „INNE” NIEBO?165
1. Wszechstronny człowiek odrodzenia167
a. Pragnienie nieśmiertelnej sławy168
b. Bogata indywidualność 169
c. Niebo jako ogród rozkoszy171
d. Muzułmański ogród przyjemności 175
e. Rajski ogród miłości179
f. „Kraina mlekiem i miodem płynąca”182
g. Konkluzja renesansowego modelu raju 185
2. Ku teocentryzmowi nieba: propozycja reformacji i odpowiedź Kościoła 188
a. Nauka reformatorów na temat nieba188
b. Niebo katolików194
Podsumowanie 196
VI. „NOWOCZESNE” OBRAZY NIEBA198
1. Stary i „nowy” obraz nieba 199
2. Niebo okresu oświecenia 202
3. Model nieba czasu romantyzmu207
4. Pragnienie znalezienia nieba na ziemi212
5. Wyobrażenia nieba na przełomie wieków214
6. Czy może istnieć teologia bez nieba?219
7. Jaki jest mój model nieba?222
VII. CZŁOWIEK OD ZAWSZE PYTA O NIEBO227
1. Czy niebo istnieje? 227
2. Specyficzność chrześcijańskiego modelu nieba228
3. Czy można powiedzieć, jakie jest niebo?238
4. Czy niebo jest naszą zasługą, czy darem?244
5. Czy niebo jest „posiadaniem” Boga, czy też radowaniem się z Nim?249
ZAKOŃCZENIE254
CZYŚCIEC
Czy jest i dla kogo?
WSTĘP259
I. SKĄD WZIĄŁ SIĘ CZYŚCIEC?268
1. Czy Biblia mówi o czyśćcu? 270
a. Biblijny charakter chrześcijańskiej teologii271
b. Między wiecznym szczęściem a wiecznym potępieniem275
c. Milczące przyzwolenie285
2. Czyściec nie tylko biblijny286
3. Ważna rola apokryfów293
4. Powszechne odczucie stanu pośredniego296
II. SKROMNE POCZĄTKI W HISTORII299
1. Augustyn modli się za zmarłą matkę Monikę299
a. Stan dla średnio złych i średnio dobrych304
b. Dziwny ogień307
c. Dziedzictwo Augustyna309
2. Inni „założyciele” czyśćca311
a. Bóg jako mądry pedagog — Klemens Aleksandryjski 311
b. Orygenes i doktryna apokatastazy314
c. Tertulian i pierwsze wizje czyśćca316
d. Cyprian i możliwość pośmiertnego oczyszczenia320
3. Opowiadania o czyśćcu u św. Grzegorza321
III. FORMOWANIE SIĘ NAUKI O CZYŚĆCU326
1. Czyściec odpowiedzią na wewnętrzne potrzeby człowieka328
a. Potrzeba sprawiedliwości 330
b. Różne grzechy i różne kary 333
c. Potrzeba stanu pośredniego339
d. Opóźnianie spotkania z Sędzią342
2. Oficjalne nauczanie Kościoła katolickiego 344
IV. CHRYSTUS WZOREM DOSKONAŁOŚCI359
1. Powołanie do doskonałości 361
2. Odejścia z drogi doskonałości363
3. Pragnienie szczęścia i samoskazywanie się na czyściec 365
4. Dojrzewanie do spotkania z Miłością 368
a. Pragnienie bycia gotowym368
b. Spotkanie z Bogiem rodzi lęk369
c. Również oczyszcza371
5. „Smakowanie” wiecznej radości372
a. Dojrzewanie do pełni373
b. Cierpienia na miarę ludzkiej wyobraźni374
6. Bogactwo Bożego miłosierdzia378
V. OTWARTE KWESTIE CZYŚĆCA385
1. O jaki ogień chodzi?387
a. Świadomość winy387
b. Grzech obnaża człowieka i objawia wielkość Boga389
c. Uwalnianie się z nałogu391
d. Ważna metafora ognia395
e. Czy dialog z prawosławiem jest możliwy?396
2. Gdzie „usytuowany” jest czyściec?398
3. Jak długo „trwają” kary czyśćcowe?402
VI. CZYŚCIEC STANEM SOLIDARNOŚCI ŻYWYCH I UMARŁYCH406
1. Kościół modli się za wszystkich zmarłych 410
2. Praktyka odpustów418
VII. MOŻLIWOŚĆ ANTYCYPACJI CZYŚĆCA NA ZIEMI431
VIII. CZYŚCIEC A TEORIA REINKARNACJI436
IX. JAK MÓWIĆ O CZYŚĆCU?443
ZAKOŃCZENIE446
PIEKŁO
Oddalenie od Domu Ojca
WSTĘP451
I. PIEKŁO W KULTURACH DALEKIEGO WSCHODU457
1. Kiedy pojawia się nauka o piekle?457
2. Najstarsze zapisy o piekle. Epopeja o Gilgameszu458
3. Kultura śmierci. Starożytni mieszkańcy znad Nilu461
4. „Do piekła idą ludzie przeciwni wielbieniu Boga”. Piekło w hinduizmie465
5. „Musisz uważać, by tam [do piekła] nie wstępować”. Piekło w buddyzmie467
6. „Długotrwałe ciemności, podła strawa, krzyk rozpaczy”. Piekło mazdaiczne 470
II. PIEKŁO W LITERATURZE STAREGO TESTAMENTU473
1. Skromne początki piekła473
2. Czy Szeol równy dla wszystkich? 474
3. Kara zbiorowa czy odpowiedzialność indywidualna?486
4. Rodzenie się podziałów 488
5. Bogate zaświaty w starotestamentowej literaturze apokryficznej493
III. TROSKA O PAŃSTWO I PORZĄDEK SPOŁECZNY. PIEKŁO W LITERATURZE GREKÓW I RZYMIAN498
1. Czy wszyscy pójdą do piekła?499
2. Miejsce kary za zło dokonane na ziemi503
3. Życie na ziemi jest piekłem — nauka Lukrecjusza 504
4. „Zaczęto ich czesać cierniami” — piekło Platona507
5. „Wiecznie będzie tu nieszczęsny” — piekło Wergiliusza511
6. Za niszczenie porządku państwowego — piekło Cycerona516
IV. PIEKŁO W NAUCE NOWEGO TESTAMENTU520
1. Oczekiwanie królestwa niebieskiego521
2. Sąd nad teraźniejszością523
3. Smutny los potępionych527
4. Pawłowy obraz piekła530
5. Piotrowy obraz piekła534
6. Synoptyczny obraz piekła535
7. Janowy obraz piekła541
V. PRAGNIENIE LEPSZEGO POZNANIA PIEKŁA545
1. Apokryficzne opisy piekła546
2. Duszpasterska funkcja piekła551
3. Piekło wg ojców Kościoła555
a. Chrystus, który przyszedł zbawić wszystkich555
b. Strach, który miał prowadzić do zbawienia558
4. Ukończona koncepcja piekła — św. Augustyn561
5. Katastrofa końca „świata”564
6. Niesłabnąca obecność infernalnych obrazów 569
7. Muzułmańska wizja piekła574
VI. UTRWALANIE NAUKI O PIEKLE. ŚREDNIOWIECZE579
1. Życie w perspektywie końca 579
2. Pragnienie nieba i lęk przed piekłem 584
3. Materialne opisy piekła586
4. Przechodzenie od obrazu do ducha591
5. Piekło w nauczaniu scholastycznych teologów594
a. Św. Bonawentura (†1274) 595
b. Św. Tomasz z Akwinu (†1274)597
6. Piekło mistycznych wizjonerów601
7. Piekło w Boskiej komedii Dantego605
8. Obraz piekła w średniowiecznej Polsce610
a. Piekło jako carrentio beatificae 613
b. Męki cielesne613
c. Piekło od „pekeł” 614
9. Krytyka materialności piekła 616
VII. „NOWE” SPOSOBY PRZEŻYWANIA PIEKŁA. ODRODZENIE I REFORMACJA 619
1. Czy piekło płonie ogniem?621
2. Piekło w nauce reformatorów 622
3. Katoliccy nauczyciele i kaznodzieje 628
a. Św. Ignacy Loyola (1491-1556) 628
b. Inni jezuiccy kaznodzieje 630
c. Św. Robert Bellarmin (1542-1621) 631
d. Pierre Coton (1564-1626) 632
e. Św. Franciszek Salezy (1567-1622)634
f. Św. Teresa od Jezusa (1515-1582) 636
VIII. PIEKŁO NADAL AKTUALNE. OŚWIECENIE641
1. Piekło w przeżyciu ludzi wierzących642
a. Św. Wincenty a Paulo (1581-1660)643
b. Św. Ludwik Maria Grignion de Montfort (1673-1716)643
2. Walka ze złem to walka z piekłem646
3. Odkrywanie „piekła” na ziemi 649
IX. „PIEKŁO NA ZIEMI”. SYTUACJE INFERNALNE W XX WIEKU652
1. „Piekło” w życiu człowieka653
2. „Piekło” w życiu przyrody660
3. Zanieczyszczanie środowiska662
4. Niepełny człowiek?665
5. Co na temat piekła mówią Kościoły?666
a. Katechizm katolicki i późniejsze dokumenty666
b. Katechizm prawosławny671
c. Katechizm ewangelicki671
6. Wizja piekła w objawieniach w Fatimie674
X. DOKUMENTY KOŚCIOŁÓW O PIEKLE678
1. Teksty Kościoła rzymskokatolickiego679
2. Wypowiedzi Kościoła prawosławnego 690
3. Wypowiedzi Kościoła luterańskiego692
4. Nauczanie Kościołów reformowanych693
5. Nauczanie Kościoła anglikańskiego694
XI. NAUKA PIEKŁA695
1. Niemożliwość kochania i bycia kochanym 700
2. Biblijne obrazy infernalnych cierpień703
a. Ogień703
b. Woda706
c. Cierpienie duchowe i cielesne?708
d. Robak712
3. Sąd nad ludzką wolnością714
4. Tajemnica Bożej miłości717
a. Przypowieść o nielitościwym dłużniku — Mt 18, 23-35718
b. Przypowieść o chwaście — Mt 13, 24-30720
c. Przypowieść o sądzie i o robotnikach w winnicy — Mt 25, 31-46; 20, 1-16722
d. Zagubiona owca — Łk 15, 1-7727
5. Wolność jako możliwość „przyswajania”729
6. Realna możliwość zatracenia szczęścia731
7. Kościół nie skazuje na potępienie732
8. Dlaczego piekło chrześcijańskie jest najsroższe?736
9. Czy Bogu „uda się” zbawić wszystkich?737
10. Powaga obecnego życia i tajemnica Bożego postępowania738
11. Wezwanie do miłości i rozwagi742
12. Czy wszyscy będą cierpieć równo?747
13. Czy wierzący może jednak żyć nadzieją na wieczne szczęście?748
14. Kto ma rację?754
15. Potrzeba milczenia758
KU DALSZEJ REFLEKSJI760
WYKAZ SKRÓTÓW763
BIBLIOGRAFIA764

WPROWADZENIE

Niniejsza książka mówi o życiu w całej jego pełni, materialnej i czasowej, duchowej i wiecznej, czyli ziemskiej i niebiańskiej. O ile o dwóch pierwszych wymiarach słyszy się i mówi stosunkowo często, o tyle dwa ostatnie aspekty pozostają na ogół nieco w cieniu, na marginesie innych spraw. Pojawiają się zazwyczaj w kontekście nagłej śmierci kogoś z rodziny, przyjaciela, kolegi lub koleżanki, osoby bliskiej sercu, z którą zapoznaliśmy się w jakimś momencie życia, w trakcie wypoczynku bądź pracy.

Temat życia, jego sensu, rozważanego w kontekście przemijania, sensu cierpienia, choroby, trudności itd., powraca bardzo często przy końcu roku kalendarzowego, przy okazji świętowania jakiegoś wydarzenia, jakiejś rocznicy. Okazje takie przywodzą na myśl kwestię przemijania, zanikania i znikania tego wszystkiego, co widzialne i materialne. Zawsze przy takich okazjach mówimy, że życie upływa i przemija, że się kończy. A co mówi wiara? Wiara, zaprzeczając zmysłowej obserwacji zdarzeń, pozwala ufać, że życie ziemskie wcale się nie kończy, ustaje, że się nie wypala, ale jedynie zmienia dotychczasową jakość. Fenomen życia, aczkolwiek niewidoczny dla naszych oczu, nie zostaje unicestwiony wraz z materialną śmiercią. Raz wzbudzone życie trwa.

Niniejsza pozycja poświęcona jest właśnie tej drugiej, niewidocznej dla nas, stronie życia. Eschatologia chrześcijańska, która rozważa fenomen życia w całym jego bogactwie, uczy, że uczestniczy ono w życiu Boga, który powołał go do istnienia i dzieli z nim naturę wieczności. Śmierć i zmartwychwstanie Jezusa Chrystusa są wymownym świadectwem, że życie jest wieczne i każdy człowiek w nim uczestniczy.

Przypomina bowiem Katechizm, że: Śmierć kończy życie człowieka jako czas otwarty na przyjęcie lub odrzucenie łaski Bożej ukazanej w Chrystusie. Nowy Testament mówi o sądzie przede wszystkim w perspektywie ostatecznego spotkania z Chrystusem w Jego drugim przyjściu, ale także wielokrotnie potwierdza, że zaraz po śmierci każdego nastąpi zapłata stosownie do jego czynów i wiary. Przypowieść o ubogim Łazarzu (por. Łk 16, 22) i słowa Chrystusa wypowie6 dziane na krzyżu do dobrego łotra (por. Łk 23, 43), a także inne teksty Nowego Testamentu mówią o ostatecznym przeznaczeniu duszy (por. Mt 16, 26), które może być odmienne dla różnych ludzi (KKK 1021).

Jakość życia wiecznego zależy od sposobu przeżywania chwili obecnej, od ładunku miłości, prawdy i dobra, jaki wkładamy w każde słowo i czyn, w każdą myśl i każdą troskę. Biblia mówi o dwóch stanach eschatologicznych: niebie i piekle. Pierwszy jest wynagrodzeniem za miłość w ziemskim życiu, drugi natomiast skutkiem jej braku. Pierwszy otwiera możliwość wzrastania w szczęściu, drugi z kolei jest stanem dodatkowego zamykania się w egoizmie. Czyściec nie jest trzecim, wiecznym stanem, ale raczej „przedsionkiem” nieba, intensywnym stanem przygotowywania się na pełne spotkanie z Bogiem, na doskonałą wspólnotę ze wszystkimi zbawionymi. W przeszłości mówiło się o nim jako o ciemnym miejscu, płonącym ogniu i smole, która oczyszcza jego mieszkańców. Były to wyobrażenia i obrazy nietrwałe. Ich najważniejszym celem było wzbudzenie strachu i zachęcenie do gorliwości, do większej miłości, do dobra. Tak więc czyściec nie zajmuje określonego miejsca w wieczności. Nie ma żadnej przestrzeni w zaświatach. Wszystko w nim jest niematerialne, duchowe i pozaczasowe. Mówiąc najprościej, jest on procesem oczyszczania (stąd czyściec) z egoizmu, zła, zazdrości, niewdzięczności, zaniedbania w dobrym itd.

Niniejsza książka obejmuje kwestie czyśćca, nieba i piekła. Każdemu z tych tematów poświęciłem w przeszłości oddzielną pozycję. Ich nakład bardzo szybko został wyczerpany. Następujące po nich dodruki nie dawały możliwości wprowadzenia ewentualnych poprawek, uzupełnień o nowe pozycje, podjęcia nowych zagadnień. Zrodziła się stąd potrzeba nowego, poprawionego, uzupełnionego i poszerzonego wydania.

Pragnę wyrazić wielką wdzięczność Wydawnictwu WAM za gotowość włączenia jej w swój plan wydawniczy. Mam nadzieję, że niniejsza pozycja zostanie równie dobrze przyjęta, jak poprzednia

Autor
Rzym, 1 listopada
Uroczystość Wszystkich Świętych

dalej >>

opr. aw/aw

« 1 »
oceń artykuł Pobieranie..

reklama

reklama

reklama