O tych, których nie złamało cierpienie

Joanna Petry Mroczkowska O TYCH, KTÓRYCH NIE ZŁAMAŁO CIERPIENIE ISBN: 978-83-277-0018-6 wyd.: Wydawnictwo WAM 2014

Cierpienie wiąże się z najtrudniejszymi odczuciami: bólem, opuszczeniem czy udręką. Pomimo prób uchwycenia jego sensu wciąż jest tajemnicą. a jednak są tacy, którzy nadali mu głębokie znaczenie i pozostają drogowskazem w naszych trudach i ciemnościach. Joanna Petry Mroczkowska opisuje historie cierpienia dziewięciu wielkich ludzi Kościoła, w tym Faustyny Kowalskiej, Matki Teresy z Kalkuty i Jana Pawła II. Intencją Autorki jest przekazanie autentycznego świadectwa przeżywania i radzenia sobie z cierpieniem. W najtrudniejszych momentach życia wiara była dla nich siłą, dzięki której znosili wszelkiego rodzaju udręki związane z prześladowaniami, chorobą czy duchowymi ciemnościami. Niektórzy przyjęli cierpienie jako ofiarę. Wierzyli, że ten akt miłości przyczyni się do zbawienia innych. Przezwyciężenie poczucia nieużyteczności cierpienia stawało się dla nich źródłem spokoju, a nawet radości. Wstęp / Tomasz More

Wstęp

Chyba nic w świecie nie jest tak powszechne jak cierpienie. Fizyczne, psychiczne, moralne, duchowe. Cierpieniem określa się negatywny stan psychiczny (lęk, poczucie krzywdy, smutek lub żal po stracie, doświadczenie zła, niesprawiedliwości, niezrozumienia i braku dobra) bądź fizyczny i emocjonalny, bardzo często odczuwany jako ból (fizyczny) lub nieprzyjemne doznanie. Choć niejednokrotnie używa się tych pojęć zamiennie, to jednak cierpienie i ból niekoniecznie są synonimami, gdyż cierpienie może istnieć bez bólu, a ból może istnieć bez cierpienia.

Nie ma człowieka, który by się z cierpieniem nie zetknął. Na ogół jest to znacznie więcej niż przelotne „zetknięcie”. Bo na końcu choćby najbardziej bezbolesnego życia czeka człowieka śmierć.

W dzisiejszych czasach szczególnie trudno przychodzi zrozumieć cierpienie, a  co więcej przyznać mu rację bytu, zwłaszcza cierpieniu niezawinionemu i  nieusuwalnemu. Dość powszechne jest przekonanie, że cierpienie jako przykre, irytujące, niezrozumiałe wcale nie powinno istnieć.

Rzeczywistość cierpienia wywołuje pytanie o istotę zła. Wydaje się, że cierpienie, którego nie można odwrócić, kryje w sobie możliwość sensu. Taka myśl pojawiła się już u  filozofów starożytnych, stoików, którzy uważali je za okazję do samopoznania. Stary Testament widział w cierpieniu następstwo grzechu, konsekwencję buntu przeciw Bogu, dostrzegał w nim jednak także zapowiedź zbawienia zagubionej, grzesznej ludzkości. Jednakże starotestamentowy przykład sprawiedliwego Hioba obala tezę jakoby cierpienie (choroby i nieszczęścia) musiało być zawsze karą za popełnione grzechy. W  Nowym Testamencie Jezus wypowiada się na ten temat jednoznacznie (J 9, 2). Na pytania — po co na świecie cierpienie, czy to Bóg je zsyła, dlaczego mu nie przeciwdziała — stara się odpowiedzieć teodycea chrześcijańska.

Są też inne poglądy na cierpienie. Można by je streścić w stwierdzeniu, że niepojętość cierpienia stanowi aspekt niepojętości Boga. Karl Rahner, najwybitniejszy chyba teolog XX wieku, uważał na przykład, że: „Nie ma innego świętego światła, które może rozjaśnić ponure czeluści cierpienia, niż sam Bóg. Jego zaś znajdziemy tylko wówczas, gdy zaakceptujemy niepojętość samego Boga, bez której nie byłby On Bogiem”¹. Dla wielu jest to jedyna zadowalająca odpowiedź teologii. Inne są zbyt cukierkowe, ranią ludzi uginających się pod brzemieniem cierpienia.

W odpowiedzi na stawiane przez wielu z nas pytanie, czy i  jaki sens ma cierpienie, warto przybliżyć sylwetki kilku wielkich chrześcijan i  skupić się na ich podejściu do cierpienia i śmierci. Nie będzie to „wesoła”, sentymentalna i  przepełniona słodyczą opowieść, choć nawet i ona nie jest pozbawiona momentów świadczących o przeżyciach głębokiego pokoju i radości. Życie jest z natury tragiczne — uważał hiszpański pisarz i filozof Miguel de Unamuno². Tę prawdę potrafi zaakceptować wiara, a nie nasza pozorna logika. Cierpienie człowieka można starać się zrozumieć tylko na poziomie ducha.

Przyjrzyjmy się doświadczeniu cierpienia kilku ludzi z krwi i kości, ale pełnych ducha.
Cierpienia tych wybranych postaci były dojmujące. Czasem szczególne (i na szczęście raczej nam niedostępne), jak w przypadku skazańców-świadków (Tomasza More'a, Alfreda Delpa SJ) czy dusz ofiarnych, powszechnie znanych wielkich zakonnic — Teresy od Dzieciątka Jezus i Najświętszego Oblicza, Siostry Faustyny, Edyty Stein, Matki Teresy z Kalkuty. Od każdej z nich możemy się jednak czegoś nauczyć. Spośród głośnych nauczycieli przyjrzymy się postaciom amerykańskiego kardynała Josepha Bernardina, księdza pisarza Henriego Nouwena i  papieża Jana Pawła II. W przypadku każdej z tych osób opis relacji indywidualnego podejścia do cierpień oparty jest na przemyśleniach zawartych w  jej pismach. Moim głównym zamiarem było uchwycenie autentycznego świadectwa przeżyć i form radzenia sobie z trudnościami, cierpieniami, a czasem i duchową ciemnością.

¹ Cyt. za: Grün Anselm OSB, Dlaczego mnie to spotkało? Niepojęta Boża sprawiedliwość, przeł. Kamil Markiewicz, Wydawnictwo Św. Wojciecha, Poznań 2008, s. 19.

² Miguel de Unamuno, O poczuciu tragiczności życia wśród ludzi i wśród narodów, przeł. Henryk Woźniakowski, Wydawnictwo Literackie, Kraków-Wrocław 1984.

opr. ab/ab