Kto był pierwszy?

Czasami czytając różne książki historyczne, które niejednokrotnie przedstawiają postacie papieży, jako władców różnych epok, można by się zastanawiać, który z następców św. Piotra co wprowadził na piedestały ówczesnej Europy. Dlatego też może w tym artykule postaram się przedstawić w malutkim skrócie „osiągnięcia” poprzedników Jana Pawła II. Czyli krótko mówiąc-spis ciekawostek z kultury i „życia” Państwa Kościelnego.

Niewątpliwie należałoby nadmienić tutaj postać Anakleta I (79-91), który wybudował nagrobek dla świętego Piotra, czy też Wiktora I (189-199) afrykańczyka, który jest pierwszym papieżem łacińsko-języcznym posiadającym liczne kontakty z dworem cesarskim. Fakt ten jest dość istotny, gdyż tego typu „koleżeństwo” pomiędzy głową Kościoła, a głową Państwa zapewniało ochronę przed terrorem dla wiernych. Nie zapominajmy wszak, że dopiero od 313 r. Kościół rzymsko-katolicki otrzymał swobodę wyznaniową. W 230 r. na arenę wstępuje Poncjan, który pięć lat później był pierwszym papieżem, który abdykował. Dziś wielu używa tytułu papież, nie zastanawiając się nad jego pochodzeniem. A tymczasem po raz pierwszy użył go Marcelin (296-304), tworząc od słowa papa, czyli ojciec.

Piąty wiek obfituje niewątpliwie również w rozliczne ciekawostki. Otóż Hilary (461-468) zakazuje biskupom wyznaczania, bądź też mianowania swoich następców. Aby strzec prawdziwości doktryny katolickiej Feliks III(483-492) po raz pierwszy rzuca anatemę na patriarchę Konstantynopola-Akacjusza. Geleazy I (492-496) po raz pierwszy jako papież używa tytułu Namiestnik Chrystusa, zaś Jan I jako pierwszy Książe Apostołów opuszcza Italię i przybywa na Wschód. Do czasów Jana II wszyscy Następcy świętego Piotra używali imion nadanych na chrzcie, od tego momentu po wyborze na Stolicę Piotrową zaczynają przybierać nowe imiona. Wszyscy też kandydaci do sprawowania najwyższego urzędu w Kościele rzymsko-katolickim pochodzili z duchowieństwa świeckiego. Dopiero Bonifacy IV wprowadza przywilej mówiący o tym, iż zakonnicy mogą być święceni. Za czasów Stefana III możemy zauważyć początek tworzenia się Państwa Kościelnego. Teraz więc papież może występować jako Głowa Państwa nie tyle duchowego, ile posiadającego granice terytorialne. Tak więc jak każdy władca Leon IV po raz pierwszy umieszcza w nagłówku korespondencji swoje imię. W momencie kiedy na scenie Europy pojawiło się Państwo Kościelne, zaczęły się również rodzić pragnienia w sercach wpływowych osób by tego najwyższego zaszczytu dostąpili ich bliscy. Tak więc Jan X zostaje uwięziony w Zamku świętego Anioła i zdetronizowany przez wojska wpływowej Morozji. Jego następcą zostaje wybrany, nie kto inny tylko syn owej wpływowej niewiasty przybierając imię Jan XI.

Przedsoborowe zdjęcia, które możemy ujrzeć w wielu dokumentach ukazują nam (dosyć często) postacie papieży, w momencie wyboru, czy też ich koronacji. Otóż po raz pierwszy tiara została nałożona na skronie Sylwestra II i przetrwała jako symbol władzy, aż do czasów Pawła VI.

W okresie średniowiecza już na terenie Rzymu zaczynają pojawiać się siedziby dostojników Kościoła, gdyż Urban II zaczyna tworzyć Kurię Rzymską. Ale należy pamiętać, że nie wszyscy papieże ukazywali się światu „z wielką pompą”. Otóż np. Grzegorz VIII podobnie jak i Urban III przez całe życie nosili habity zakonne i nie opuszczali Wiecznego Miasta.

Z Historii Kościoła doskonale wiemy, że różne były metody wybierania kandydatów na urząd papieża. Tak więc w tym miejscu należałoby nadmienić, że pierwsze konklawe zostało zwołane za pontyfikatu Celestyna IV. W miarę jak przemykamy przez „mroczne wieki średniowiecza”, musimy mieć świadomość, że Państwo Kościelne znacznie umacnia swoją pozycję w Europie. Z wielu już bowiem książek możemy się dowiedzieć jak „pozbawiona kultury” była owa epoka. Tymczasem autorzy tych pozycji zdają się jakby nie wiedzieć, że to za czasów Mikołaja IV wybudowano wspaniałą rezydencję na Watykanie w formie pałacu wraz z ogrodami. Czyż jest to pozbawienie architektury jakiejkolwiek kultury?

Moje rozważania chciałbym zakończyć na osobie Celestyna VI który został wybrany na papieża w wieku ponad 80 lat. 13 grudnia 1294 r. na specjalnie zwołanym konsystorzu jako pierwszy papież odczytał formułę abdykacji i sam „złożył się” z urzędu oddając insygnia władzy. Mam świadomość, że nie wszystkie ciekawostki poruszyłem i nie wszystkie osoby, warte wzmianki, wymieniłem w tym artykule, (ot np. jak postać Benedykta IX który trafił jako jeden z dwóch papieży do księgi Guinessa) jednakże myślę, że te informację przyczynią się u wielu do „głębszego szperania” w kartach Historii Kościoła.

część II

W pierwszej części zakończyliśmy cykl ciekawostek na postaci Celestyna V(VI), który notabene został przez króla Francji kanonizowany i po dziś dzień jego wspomnienie liturgiczne przypada na dzień 19 maja. A tymczasem powróćmy do XIV wieku kiedy to ówcześni papieże przenieśli Stolicę Piotrową do Awinioinu na okres blisko 70 lat. W 1309 r. przeprowadził się właśnie tutaj Klemens V(1305-1314) szukając ucieczki przed politycznym rozgorączkowaniem Wiecznego Miasta rozpoczynając tym samym okres nazywany przez historię Niewolą Awiniońską. W ten sposób papiestwo trafiło z deszczu pod rynnę: siedmiu kolejnych Następców świętego Piotra, którzy urzędowali nad Rodanem, było Francuzami, a nawet im po jakimś czasie ta gościna zaczęła wydawać się niewolą.

Jednakże nawet i tutaj Benedykt XII (1334-1342) nie zapomniał, że był mnichem (cystersem) i przez całe życie nosił zakonny habit. On to stał się fundatorem nowego pałacu papieskiego o iście surowej architekturze. Podobnie i Urban V (1362-1370) na okres swych rządów przywdział benedyktyński habit. Gdy w 1378 r. papież Grzegorz XI "przypadkowo" wyzionął ducha w Rzymie, kolegium kardynalskie pospiesznie ogłosiło papieżem Włocha Urbana VI (1378-1389), lecz niedługo potem część purpuratów (głównie Francuzów) zmieniło zdanie i jako votum separatum wybrała Klemensa VII oczywiście Francuza, który natychmiast powrócił do Awinionu. Skandal znany jako wielka schizma zachodnia trwał prawie 40 lat, gdyż żaden z hierarchów i ich następców nie zamierzał rezygnować. Zakończył go dopiero Sobór w Konstancji, który zdetronizował wszystkich pretendentów (a ich liczba w między czasie wzrosła do trzech) i wyniósł na Stolicę Piotrową Marcina V (1417-1431) jako jedynego papieża wywodzącego się z wpływowego rodu Colonnów. Od tego czasu Awinion pozostał już tylko siedzibą papieskich legatów i należał on do Państwa Kościelnego aż do roku 1791, kiedy to anektowała go Rewolucja Francuska. Dziś można tam podziwiać wspaniałe dziedzińce, oraz liczne komnaty pozbawione zarówno ozdób, jak i mebli. Nie znaczy to jednak, że papieże awiniońscy tak właśnie się umartwiali-po prostu kuria, wyprowadzając się z powrotem do Rzymu Zabrała wszystko co było możliwe do wzięcia.

Tak więc ponownie Watykan był miejscem do którego przybywały "Głowy koronowane" całej Europy. Tutaj też Mikołaj V (1447-1455) dokonał ostatniej koronacji na Cesarza. "Szczęśliwcem" tym był Fryderyk III Habsburg. Wraz z przypływem "nowinek" techniki w ówczesnej Europie część z nich zostaje również zakorzenionych w Watykanie, i tak Paweł II (1464-1471) przenosi do Watykanu pierwszą drukarnię. Dbając o własne bezpieczeństwo Sykstus IV (1471-1484) utworzył Gwardię Szwajcarską, która ostatecznie została ukonstytuowana za pontyfikatu Juliusza II.

Początek XVI wieku rozpoczyna kolejną "niewolę", lecz tym razem narodowościową, gdyż wraz ze śmiercią Hadriana VI (1522-1523), który był Holendrem wszyscy jego następcy, aż do czasów Jana Pawła II byli Włochami. Ostatnim papieżem, który zachował imię chrzcielne był Marcelin II (1555). Pius V (1566-1572) był ostatnim papieżem, który rzucił ekskomunikę na świeckiego monarchę, gdyż to za jego "sprawą" Elżbieta I jako Królowa Anglii została zdeponowana.

W 1625 r. za pontyfikatu Urbana VIII (1623-1644) rozpoczęto budowę pałacu w Castel Gandolfo, który stał się letnią rezydencją papieży. Benedykt XIII (1724-1730) zamieszkał w specjalnie wybudowanej dla siebie celi zakonnej. Ogromny wkład w rozwój kultury i sztuki miał też Benedykt XIV (1740-1758), który nakazał ozdobić rzymską bazylikę św. Pawła za Murami portretami wszystkich papieży. Już za życia świętego Wincentego Pallottiego Państwo Kościelne posiadało własną flagę gdyż Pius VII ( 1800-1823) wprowadził złoto-srebrne (lub biało-żółte) barwy narodowego sztandaru. Jego imiennik, Pius VIII (1829-1830) założył Pocztę Watykańską. Na drugą połowę XIX wieku przypadł najdłuższy pontyfikat w historii Kościoła, bowiem od 16 czerwca 1846 r., aż do 7 lutego 1878 r. niepodzielnie panował na Watykanie Pius IX.

Szybkimi krokami przechodzimy do naszego stulecia i tak Pius XII (1939-1958) był pierwszym papieżem, którego uroczystość wybrania na Stolicę Piotrową była transmitowana przez Radio. W 1964 r. Paweł VI (1963-1978) jako pierwszy papież złożył na ołtarzu tiarę, sprzedał ją, a pieniądze przekazał na ubogich. Od tego też czasu jego następcy nie przywdziewali na swe skronie "potrójnej korony". Jan Paweł I (1978) jako pierwszy przyjął podwójne imię, zaś Nasz Rodak jako pierwszy papież Polak i nie-italczyk od 1523 r. zasiadł na Stolicy Piotrowej. Niewątpliwie jest to pierwszy papież, który zrobił "rewolucję w historii Kościoła" o zasięgu ogólnoświatowym. Rewolucję miłości, rewolucję Prawdy i Pokoju. Kiedy w 1978 r. tłumy stojące przed Bazyliką św. Piotra w Rzymie stały z transparentami "Chcemy Rzymianina", któż wiedział, że Nie-Rzymianin w tak wspaniały sposób zmieni historię całego świata.

A jakie będzie następne tysiąclecie? Czas pokaże.

opr. ab/ab