Zwycięstwo Konstantyna IV spotkało się z olbrzymim oddźwiękiem, gdyż Arabowie po raz pierwszy doznali poważnej klęski, która na długi czas nie pozwoliła im żywić nadziei na ponowny podbój. Słowiańscy wodzowie z Bałkanów, a także chagan Awarów wysyłali ambasadorów z gratulacjami do cesarza. Ten skierował flotę ratunkową w kierunku Tesaloniki, która została uwolniona od słowiańskiego oblężenia [Lemerle, 911] i osobiście poprowadził ekspedycję lądową, która zaprowadziła porządek w tej bałkańskiej metropolii.

Konstantyn IV odzyskał znaczną część ziem utraconych wcześniej na rzecz Arabów, a Moawija był zmuszony negocjować zawieszenie broni, zawarte w 679 roku, na mocy którego kalif zobowiązywał się do corocznego dostarczania 216 tysięcy sztuk złota, 50 niewolników i tyluż pełnowartościowych koni. Porty morskie Arabów na Morzu śródziemnym — Kyzikos, Chios, Rodos — zostały odzyskane lub opuszczone przez nieprzyjaciela. Cypr zdemilitaryzowano i nie mogła tam stacjonować żadna flota wojenna, a przychody z podatków tej wyspy zostały podzielone po połowie między przeciwników. Szczęśliwie dla Cesarstwa po przedwczesnej śmierci Jazida kryzys sukcesji w kalifacie przerodził się w wojnę domową, dodatkowo skomplikowaną przez rozliczne rebelie szyickich Alidów, co stało się okazją do bizantyńskiej ofensywy. Cesarz odzyskał dzięki temu Cylicję i wysłał swoją flotę, aby pustoszyła wybrzeże syryjskie, a w końcu zgodził się na otrzymywanie podwyższonej daniny, którą zaproponował mu w 685 roku kalif Abd alalik.

Polityka zewnętrzna Konstantyna IV mogła być uwieńczona pełnym sukcesem, gdyby nie sprawa bułgarska. Federacja bułgarska została zniszczona przez Chazarów, którzy zajęli jej miejsce na obszarze dzisiejszej Ukrainy. Natomiast Bułgarzy, stopniowo przepędzani ze swych ziem, kierowali się na zachód. Chan Asparuch przekroczył Dunaj i odmówił opuszczenia zajętych wtedy terenów. W 681 roku Konstantyn IV poprowadził więc przeciwko nim swoją armię, ale został pokonany i zmuszony do odstąpienia Asparuchowi ziem pomiędzy Dunajem a górami Hajmos ^*i do płacenia daniny, gdyż nie mógł sobie pozwolić na prowadzenie przedłużającej się wojny na drugorzędnym dla niego froncie. Bułgarzy założyli stały obóz w Plisce, która stała się ich pierwszą stolicą. Z czasem wchłonęli ludność słowiańską, która osiedliła się tam przed nimi, i porzucili język prototurecki, którym się do tej pory posługiwali. Cesarze bizantyńscy traktowali państwo bułgarskie jak państwo klienckie. Inna grupa Bułgarów, prowadzona przez chana Kubera, została wpobliżu Tesaloniki osiedlona już przez Konstantyna IV.

Cesarz starał się też o wzmocnienie swojej pozycji wewnątrz Cesarstwa, dążąc do usunięcia swych braci współcesarzy. Spotkał się jednak ze zbrojną reakcją i musiał zrezygnować z tego planu. Niemniej uczynił współcesarzem swego syna, któremu celowo nadał imię Justynian i wyznaczył na jedynego następcę. Udało mu się natomiast doprowadzić do rozwiązania sporu o monoteletyzm na soborze w Konstantynopolu odbywającym się w latach 680-681 (szósty sobór powszechny). Wysiłki mające na celu pojednanie poprzez tę doktrynę z ludnością wschodnich obszarów, która znalazła się pod arabską dominacją i bez większych szans na zmianę tego stanu rzeczy, utraciły swój sens, a mieszkańcy regionów zachodnich byli mocno związani nauczaniem Chalcedonu.

W 685 roku Justynian II, dochodząc do władzy, mógł uznać za korzystne podjęcie ofensywy przeciwko kalifatowi, nadal osłabionemu w wyniku wojen domowych prowadzonych w latach 685-687 przez al-Muchtara w Mezopotamii oraz przez zwolenników az-Zubajra w Arabii aż do 692 roku. Abd al-Malik nie protestował przeciwko przywróceniu bizantyńskich wpływów w Armenii i dwukrotnie negocjował traktat, który odnawiał daninę płaconą Cesarstwu. Udało mu się uzyskać przeniesienie Mardaitów z Libanu do Cesarstwa, co uwalniało go od dodatkowego źródła problemów. W 688 roku, mając zapewniony pokój na froncie arabskim, Justynian II poprowadził ekspedycję przez Via Egnatia z Konstantynopola do Tesaloniki i wziął do niewoli wielu Słowian, których następnie osiedlił w Bitynii i masowo wcielał do swej armii. W trosce o wzmocnienie okolic stolicy przeniósł nawet do Bitynii część ludności zamieszkującej Cypr.

Natomiast Abd al-Malik, po zwycięstwie odniesionym nad buntującymi się przeciw jego władzy, jako energiczny władca postanowił wyraźniej zerwać z tradycjami odziedziczonymi na swych terenach po Bizancjum. Zarabizował administrację i przeprowadził emisję nowej monety, dinara, na którym nie widniał już wizerunek cesarski ani popiersie Chrystusa. Justynian II uczynił z tego casus belli, odrzucając wpłacaną w takiej postaci daninę, lecz w 692 roku został pokonany pod Sebastopolem w Armenii, kiedy jego słowiański korpus zdradził go w trakcie bitwy. Zemstą cesarza było sprzedanie w niewolę pozostałych przy życiu Słowian. Utracił jednak swe poprzednie zdobycze, a Armenia znowu przeszła pod władzę kalifatu. Wojska cesarskie nie były w stanie odeprzeć najazdów prowadzonych w Cylicji i w rejonie Taurusu.
Justynian II w latach 691-692 zwołał sobór zwany trullańskim albo Quinisextum, który wydał serię kanonów, nie licząc się jednak ze zwyczajami zachodnimi, gdyż uczestniczyło w nim niewielu biskupów łacińskich. Papież Sergiusz I potępił swoich legatów i postanowienia soboru. Gdy Justynian II wysłał swego przedstawiciela, by aresztował papieża, wojska Rzymu i Rawenny stanęły po stronie Sergiusza, co było oznaką nowej jedności skierowanej przeciwko Cesarstwu w środkowej Italii. Wzmożony wysiłek wojenny spowodował zwiększony ucisk podatkowy i niezadowolenie elit, tym bardziej że kończył się niepowodzeniem. Bunt w Konstantynopolu w695 roku wyniósł na tron Leoncjusza, jednego zdowódców wojsk w Anatolii, a sam Justynian II, po obcięciu mu nosa, został skazany na zesłanie.

^* Aemon Haemus — łańcuch Bałkanów, Stara Planina (przyp. tłum.).

dalej >>

opr. ab/ab

« ‹ 1 › »

oceń artykuł