Tomizm

Gerald O'Collins SJ, Edward G. Farrugia SJ

LEKSYKON pojęć teologicznych i kościelnych

z indeksem angielsko-polskim

Przełożyli Ks. Jan Ożóg SJ, Barbara Żak

Wydawnictwo WAM, Kraków 2002

Tomizm

Filozoficzna i teologiczna nauka św. Tomasza z Akwinu (ok. 1225-1274). Tomasz, ubogacony encyklopedyczną wiedzą swego nauczyciela, św. Alberta Wielkiego (ok. 1200-1280) i tak jak on sam dominikanina, nadał uporządkowaną formę ogromnej ilości poglądów, które narastały przez stulecia, zwłaszcza od czasów św. Anzelma z Canterbury (ok. 1033-1109). Jest on twórcą znakomitej syntezy między wiarą i rozumem. Jego Summa Theologiae, mimo że nie została ukończona, jest największym osiągnięciem teologii średniowiecznej. Mówi się o św. Tomaszu, że „ochrzcił” Arystotelesa (384-322 przed Chr.), zaczerpnął bowiem od tego greckiego filozofa takie zagadnienia jak teoria przyczynowości. Równocześnie jednak Tomasz zachował pewną liczbę śladów platońskich, co jest w pewnym sensie związane z tym, że całymi garściami korzystał on ze św. Augustyna z Hippony (354-430) i Pseudo-Dionizego Areopagity (ok. 500). Od roku 1300 do 1500 komentatorzy Tomasza, zwani także „tomistami”, byli zaangażowani w przeciwstawianie się skotyzmowi, nominalizmowi i odżywającemu neoplatonizmowi. Złoty wiek tomizmu przypada na szesnaste i siedemnaste stulecie, kiedy to pojawili się Kardynał Tomasz Kajetan (1469-1534), Sylwester z Ferrary (1474-1528), Franciszek de Vitoria (ok. 1485-1546), Jan od św. Tomasza (1589-1644), Melchior Cano (1509-1560), Dominik Soto (1494-1560) i Dominik Banez (1528-1604). Wydany w roku 1917 Kodeks Prawa Kanonicznego uważał, że Tomasz jest najlepszym mistrzem filozofii i teologii w seminariach katolickich (zob. stary CIC 589, 1366); kodeks wydany w roku 1983 po prostu go zaleca jako szczególnie użytecznego (zob. nowy CIC 252, PO 16, GE 10). W swej encyklice z 1998 r. Fides et ratio (łac. „Wiara i rozum”) papież Jan Paweł II, podkreślając, że nie ma jakiejś „oficjalnej filozofii Kościoła” (nr 76; zob. nr 49), przedstawił św. Tomasza z Akwinu jako mistrza sztuki myślenia i wzór dla teologów (nr-y 43-45). Zob. arystotelizm, augustynianizm, Kodeks Prawa Kanonicznego, locus theologicus, molinizm, neoplatonizm, neotomizm, pięć dróg, platonizm, scholastyka, skotyzm, Sobór Trydencki, summa, szkoły teologiczne, pojęcie transcendentalne.

opr. mg/mg