Odpowiedzi na pytania dotyczące niektórych aspektów nauki o Kościele

Pierwsze pytanie: Czy Powszechny Sobór Watykański II zmienił obowiązującą uprzednio naukę o Kościele?

Odpowiedź: Powszechny Sobór Watykański II ani nie zamierzał zmieniać, ani faktycznie nie zmienił tejże nauki, pragnął bowiem jedynie ją rozwinąć, pogłębić i obszerniej wyłożyć.

Ze szczególną wyrazistością zadeklarował to Jan XXIII na początku Soboru ¹. Paweł VI potwierdził tę deklarację ² i tak się wyraził w czasie ogłoszenia Konstytucji Lumen gentium: «Wydaje się Nam, iż najlepszym komentarzem, jaki możemy tutaj uczynić, będzie stwierdzenie, że ten dokument niczego właściwie nie zmienia w dotychczasowej nauce. Tego, czego pragnie Chrystus, pragniemy i my. To, co było, pozostaje. Tego, czego Kościół nauczał przez całe wieki, my również nauczamy. Tyle tylko, że to, co dotąd było jedynie doświadczane, obecnie zostało jasno wyrażone; to co było niepewne, zostało wyjaśnione; to, nad czym przemyśliwano, co było dyskutowane i po części kontrowersyjne, zostało dzisiaj zadowalająco sformułowane» ³. Biskupi wielokrotnie wyrażali tę samą intencję i zgodnie z nią postępowali ⁴.

Drugie pytanie: Jak należy rozumieć stwierdzenie, że Kościół Chrystusowy «trwa w» («subsistit in») Kościele katolickim?

Odpowiedź: Chrystus «ustanowił na ziemi» jedyny Kościół jako «widzialne zgromadzenie i wspólnotę duchową» ⁵, która od początku i na przestrzeni historii wciąż istnieje i będzie istnieć, i w której to jako jedynej pozostały i pozostaną wszystkie elementy ustanowione przez samego Chrystusa ⁶. «To jest ten jedyny Kościół Chrystusa, który wyznajemy w Symbolu wiary jako jeden, święty, powszechny i apostolski (...). Kościół ten, ustanowiony i zorganizowany w tym świecie jako społeczność, trwa w Kościele katolickim, rządzonym przez Następcę Piotra oraz Biskupów pozostających z nim w komunii» ⁷.

W Konstytucji dogmatycznej Lumen gentium, n. 8, trwanie (subsistentia) to stała historyczna ciągłość i trwała obecność wszystkich elementów ustanowionych przez Chrystusa w Kościele katolickim ⁸, w którym w konkretny sposób trwa Kościół Chrystusa na tej ziemi.

Według nauki katolickiej, o ile można powiedzieć, że Kościół Chrystusowy jest obecny i działa w Kościołach i Wspólnotach kościelnych nie będących jeszcze w pełnej komunii z Kościołem katolickim, dzięki elementom uświęcenia i prawdy, które są w nich obecne ⁹, o tyle pojęcie «trwa» (subsistit) może być stosowane wyłącznie w odniesieniu do Kościoła katolickiego, odwołuje się bowiem właśnie do zawartego w Symbolu wiary wyznania, że jest on «jeden» (Wierzę w... «jeden» Kościół); i ten «jeden» Kościół trwa w Kościele katolickim ¹⁰.

Trzecie pytanie: Dlaczego zostało użyte wyrażenie «trwa w» («subsistit in»), a nie po prostu czasownik «jest»?

Odpowiedź: Użycie tego wyrażenia, które oznacza pełną identyczność Kościoła Chrystusowego z Kościołem katolickim, nie zmienia nauki o Kościele, a swoją prawdziwą motywację znajduje w tym, że jaśniej wyraża fakt, iż poza jego «organizmem» znajdują się «liczne pierwiastki uświęcenia i prawdy», «które jako właściwe dary Kościoła Chrystusowego nakłaniają do jedności katolickiej» ¹¹.

«Tak więc same Kościoły i Wspólnoty odłączone, choć w naszym przekonaniu mają braki, nie są bynajmniej pozbawione wartości i znaczenia w misterium zbawienia. Duch Chrystusa bowiem nie waha się posługiwać nimi jako środkami zbawienia, których skuteczność pochodzi wprost z pełni łaski i prawdy powierzonej Kościołowi katolickiemu» ¹².

Czwarte pytanie: Dlaczego Powszechny Sobór Watykański II nazywa «Kościołami» Kościoły wschodnie odłączone od pełnej komunii z Kościołem katolickim?

Odpowiedź: Sobór chciał pozostać przy tradycyjnym użyciu tej nazwy. «Skoro więc Kościoły te mimo odłączenia posiadają prawdziwe sakramenty, szczególnie zaś, na mocy sukcesji apostolskiej, kapłaństwo i Eucharystię, dzięki którym są dotąd z nami złączone najściślejszym węzłem» ¹³, zasługują na miano «Kościołów partykularnych czy lokalnych» ¹⁴ i są nazywane Kościołami siostrzanymi katolickich Kościołów partykularnych ¹⁵.

«Dlatego przez sprawowanie Eucharystii Pańskiej w tych poszczególnych Kościołach buduje się i rozrasta Kościół Boży» ¹⁶. Ponieważ jednak komunia z Kościołem katolickim, którego widzialną Głową jest Biskup Rzymu i Następca Piotra, nie jest zewnętrznym uzupełnieniem Kościoła partykularnego, ale jednym z jego wewnętrznych i konstytutywnych elementów, oznacza to, że te czcigodne wspólnoty chrześcijańskie noszą także ranę na swoim byciu Kościołem partykularnym ¹⁷.

Z drugiej strony, urzeczywistnienie się w historii powszechności właściwej Kościołowi, rządzonemu przez Następcę Piotra i Biskupów w komunii z nim, napotyka przeszkodę, jaką jest podział chrześcijan ¹⁸.

Piąte pytanie: Dlaczego dokumenty Soboru i późniejsze wypowiedzi Magisterium Kościoła nie nazywają «Kościołami» Wspólnot chrześcijańskich zrodzonych z XVI-wiecznej reformy?

Odpowiedź: Dlatego że, według nauki katolickiej, te Wspólnoty nie mają sukcesji apostolskiej w sakramencie święceń, przez co brakuje im zasadniczego konstytutywnego elementu bycia Kościołem. Wspomniane Wspólnoty kościelne, które szczególnie ze względu na brak kapłaństwa sakramentalnego nie zachowały autentycznej i całej istoty eucharystycznego Misterium ¹⁹, według nauki katolickiej nie mogą być nazywane «Kościołami» we właściwym tego słowa znaczeniu ²⁰.

W czasie audiencji udzielonej niżej podpisanemu Kardynałowi Prefektowi Kongregacji Nauki Wiary Jego Świątobliwość Benedykt XVI zatwierdził i uprawomocnił te «Odpowiedzi», uchwalone na zebraniu plenarnym Kongregacji, oraz polecił ich opublikowanie.

Rzym, w siedzibie Kongregacji Nauki Wiary, 29 czerwca 2007 r., w uroczystość Świętych Apostołów Piotra i Pawła

Kard. WILLIAM LEVADA
Prefekt

ANGELO AMATO SDB
Arcybiskup tytularny Sili
Sekretarz