Czy w tym roku inaczej?

Proszę księdza, czy Wigilia w tym roku — ze względu na fakt, że przypada w niedzielę — będzie przeniesiona na sobotę? Tego typu pytań pojawiło się wiele w ostatnim czasie. Jak Kościół przeżywa ostatnie dni Adwentu i czym jest dla chrześcijan Wigilia? Warto sięgnąć do tradycji i spojrzeć na ostatni etap Adwentu.

Zadziwienie Przychodzącym

Od 17 grudnia liturgia Adwentu przygotowuje nas bezpośrednio na liturgiczny obchód Narodzenia Jezusa Chrystusa.

W jednej z kaplic, w bezpośredniej bliskości groty Narodzenia w Betlejem, na dwóch kolumnach wyryte są określenia Mesjasza, rozpoczynające tzw. antyfony większe, którymi rozpoczyna się Msza święta w dni od 17 do 24 grudnia. Rozpoczyna pełne podziwu i tęsknoty, zawołanie: O Mądrości, O Panie, Wodzu Izraela, O Korzeniu Jessego, O Kluczu Dawida, O Wschodzie, O Królu, O Emmanuelu. Tymi słowami zaczynają się również antyfony, którymi modli się Kościół w modlitwie wieczornej Liturgii Godzin, poprzedzając nimi hymn Magnificat.

Historycy datują ich pochodzenie na V wiek, inni ich początek wiążą z czasami Grzegorza Wielkiego. W okresie Adwentu antyfony te szczególnie uroczyście śpiewano w kościołach katedralnych i klasztorach. Treści biblijne i teologiczne, zawarte w syntetycznej formie, zwracają uwagę na to, kim jest zapowiadany Mesjasz. W kolejne dni, uczestnicząc w Mszach świętych, odsłania się przed nami cała prawda o mającym przyjść Mesjaszu. Taki jest sens ostatniego etapu Adwentu.

Wielkość wydarzeń przeżywanych w noc Bożego Narodzenia kazała uczniom Pana trwać intensywnie na modlitwie i słuchaniu Słowa Bożego.

Trwać na modlitwie

Święty Łukasz w Dziejach Apostolskich opisuje modlitewne czuwanie Apostołów wraz z Maryją w oczekiwaniu na zesłanie Ducha Świętego. Owocne czuwanie jest połączone z modlitwą. Umacnia człowieka w zmaganiu się ze złem: „Czuwajcie i módlcie się, abyście nie ulegli pokusie” (Mt 26,41). Kościół przypomina tę prawdę w katechizmie: „W modlitwie uczeń oczekuje Tego, który Jest i który przychodzi, pamiętając o Jego pierwszym Przyjściu w pokorze ciała i w nadziei na Jego drugie Przyjście w chwale (por. Mk 13; Łk 21,34—36). Modlitwa uczniów, w zjednoczeniu z ich Nauczycielem, jest walką, a tylko czuwając na modlitwie nie ulega się pokusie” (KKK 2612).

Warto przypomnieć polski zwyczaj, związany z przeżywaniem Adwentu. W minionych wiekach we wszystkie niedziele Adwentu z wież kościołów rozlegały się tzw. hejnały. Miały one być interpretacją słów Pisma Świętego: „Zabrzmijcie w róg na Syjonie”. Zwyczaj ten, jak zaświadczył legat papieski kardynał Kajetan w 1596 roku, był popularny w całym kraju. Miał on przypominać o czekającym nas sądzie Bożym i zachęcać do trwania w nieustannej gotowości na spotkanie z Chrystusem.

Wigilia, czyli czuwanie

Ważniejsze uroczystości roku liturgicznego chrześcijanie poprzedzali modlitewnym czuwaniem. Początkowo wigilie, czyli nocne czuwania chrześcijan (łac. vigiliae — czuwanie, czuwanie w nocy; straż, warta, vigiliare — czuwać), poprzedzały Wielkanoc oraz wszystkie niedziele w roku jako święta upamiętniające zmartwychwstanie Pańskie (do połowy II wieku). Wigilię paschalną św. Augustyn nazywa „matką wszystkich wigilii”. Czytano wówczas Pismo Święte, recytowano psalmy, wygłaszano homilie, modlono się. Czuwanie rozpoczynało się wieczorem, po zachodzie słońca, a kończyło zwykle sprawowaniem Eucharystii o świecie. W dawnych wiekach znano również wigilie cmentarne, czyli modlitewne czuwania przy grobach sławniejszych męczenników w rocznicę ich śmierci.

Obecnie w roku liturgicznym Kościoła rzymskokatolickiego wigilie poprzedzają: Boże Narodzenie, Wielkanoc, Zesłanie Ducha Świętego, uroczystość Narodzenia św. Jana Chrzciciela, uroczystość Świętych Apostołów Piotra i Pawła oraz uroczystość Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny.

Wigilia 2000

Ostatni dzień Adwentu, przypadający 24 grudnia, nosi nazwę Wigilii Bożego Narodzenia. W dzisiejszym znaczeniu tego słowa istnieje od VI wieku. Na liturgię tego dnia składają się wieczorne nieszpory oraz Msza odprawiana przed nieszporami albo tuż po nich. Wigilia jest przygotowaniem do uroczystości, którą poprzedza. Nie ma więc mowy o jakiejkolwiek zmianie terminu jej obchodu.

Ze względu na przypadającą 24 grudnia IV niedzielę Adwentu w czasie tegorocznej Wigilii Bożego Narodzenia nie obowiązuje post. Obowiązuje natomiast uczestnictwo we Mszy św., ponieważ wypada ona w niedzielę. Oczywiście nie oznacza to nakazu jedzenia mięsa. Taka sama sytuacja jak w tym roku miała miejsce także pięć lat temu, w 1995 r. Wówczas, pomimo iż w Wigilię post nie obowiązywał, większość biskupów zalecała jednak swoim diecezjanom wstrzemięźliwość od pokarmów mięsnych. Post powinien być przestrzegany, aby głębiej przeżyć ostatnie chwile oczekiwania na narodziny Zbawiciela.

opr. mg/mg