Pięćdziesiątnica w tajemnicy Izraela

Ks. Tomasz Jelonek

36 SPOTKAŃ Z ZIEMIĄ ŚWIĘTĄ

Copyright © Wydawnictwo WAM 2002

PIĘĆDZIESIĄTNICA W TRADYCJI IZRAELA

W maju obchodzimy uroczystość Zesłania Ducha Świętego, która przypada w pięćdziesiątym dniu po Wielkanocy. Według Dziejów Apostolskich Duch Święty zstąpił na Apostołów w dniu żydowskiego święta, zwanego Świętem Tygodni — Szawuot. Dla pełniejszego zrozumienia chrześcijańskiego święta warto cofnąć się do tradycji Izraela.

Szawuot było jednym z trzech świąt pielgrzymich, na które Izraelici mieli stawiać się w świątyni jerozolimskiej. Święta pielgrzymie (szalosz regalim = trzy święta piesze) są to Przaśniki, Szawuot i Sukkot (święto namiotów), wszystkie są świętami plonów oraz mają wymiar historyczny, upamiętniający Wyjście i wędrówkę przez pustynię. Jako święta plonów Przaśniki są związane z początkiem żniw jęczmiennych, Szawuot to żniwa pszeniczne i początek sezonu owocowego, Sukkot to czas winobrania i zbiorów pozostałych płodów rolnych. Pielgrzymowanie do Jerozolimy było wypełnieniem nakazu zawartego w Księdze Wyjścia (23, 14-17) i Księdze Powtórzonego Prawa (16, 16n), a biblijne korzenie święta Szawuot znajdują się w Księdze Kapłańskiej (23, 15-22) i w Księdze Powtórzonego Prawa (16, 9-12), gdzie znajduje się nakaz obliczania dni od Paschy do Pięćdziesiątnicy.

Sposób tego obliczania ma charakter uroczysty i posiada obrzędową oprawę. Nazywa się obliczaniem omeru (sefirat ha-omer) i dokonuje się każdego wieczoru po modlitwie synagogalnej.

Obrzęd liczenia ma następujący przebieg. Odbywa się wieczorem, gdy rozpoczyna się już kolejny dzień — rozpoczyna się błogosławieństwem: Bądź błogosławiony Ty, Panie nasz Boże, Królu świata, który uświęciłeś nas swoimi przykazaniami i nakazałeś nam obliczać omer. Następnie oficjalny rabin oznajmia wyliczenie dnia słowami: Dziś jest ... dzień omeru, wymieniając odpowiedni liczebnik porządkowy. Liczy się nie tylko dni, ale także tygodnie, stąd na przykład zapowiedź siedemnastego dnia ma następującą formę: Dziś jest siedemnasty dzień omeru, co równe jest dwu tygodniom i trzem dniom omeru. Niektórzy dodają recytację Psalmu 67, gdyż w oryginalnej wersji hebrajskiej składa się on z siedmiu wierszy (jeżeli nie liczyć wiersza stanowiącego tytuł) i ma w sumie czterdzieści dziewięć słów.

Okres omeru prowadzi do święta Szawuot, które określane jest także jako atzeret, dzień zamknięcia. W czasach biblijnych było to święto plonów, obchodzone jako dziękczynienie po zakończeniu żniw (hag ha-katzir) albo jako przyniesienie dla Boga pierwszych owoców (yom ha-bikkurim).

W chrześcijaństwie to rozumienie nabiera nowego sensu. Żydzi przynosili w okresie Paschy pierwsze kłosy, a dopełnieniem złożenia pierwocin był obrzęd przypadający na czas Pięćdziesiątnicy. Chrześcijanie w czasie Paschy wspominają ofiarę Chrystusa, która otrzymuje jakby ukoronowanie w zesłaniu Ducha Świętego w dniu Pięćdziesiątnicy.

Dzień przynoszenia pierwszych kłosów był to dzień następny po szabacie (Kpł 23, 11). Według Ewangelii św. Jana w tym dniu Zmartwychwstały Chrystus ukazał się uczniom i tchnął na nich Ducha Świętego. Janowa wersja zesłania Ducha Świętego odnosi się zatem do czasu składania pierwocin ze żniw jęczmiennych, podczas gdy wersja Łukaszowa z Dziejów Apostolskich umieszcza zesłanie Ducha Świętego w dniu Pięćdziesiątnicy, który także jest dniem dziękczynienia za plony. Można więc powiedzieć, że obie wersje w pewien sposób podkreślają ten sam czas, który jest czasem składania Bogu pierwocin, a dar Ducha Świętego jest pierwszym darem Chrystusowego żniwa.

Powróćmy jeszcze do żydowskiego święta Szawuot. Po zburzeniu Świątyni w roku 70 zwyczaje z nią związane nie mogły być praktykowane. Święto więc utraciło swój charakter rolniczy, a Żydzi rozproszeni po całym świecie związali święto Szawuot z ogłoszeniem Tory na Synaju. Obecnie dawne zwyczaje są odnawiane w licznych kibucach, zajmujących się uprawą ziemi. Szawuot natomiast przybrało przede wszystkim charakter zeman mattan Toratenu, czasu dania naszego Prawa. W tym znaczeniu świętowanie Szawuot jest historycznym trwaniem wydarzenia synajskiego i szczególną obecnością tablic z przykazaniami w historii narodu żydowskiego.

Szawuot zatem można nazwać Dniem Objawienia. W jego rozumieniu ujawniają się wśród Żydów dwie tendencje. Jedna dostrzega w tym święcie zakończenie Paschy, druga uważa je za uroczystość niezależną od cyklu paschalnego. Praktyka obliczania omeru wiąże oba święta ze sobą na płaszczyźnie rolniczego rozumienia Pięćdziesiątnicy, można jednak mówić także o związku wyzwolenia (Pascha) i objawienia (Szawuot), wyrażającym się w historycznym przejściu z Egiptu na Synaj.

Jednym z najpiękniejszych ujęć święta Szawuot jest przedstawienie go jako małżeństwa pomiędzy Bogiem a Izraelem, którego tablice przykazań są ketubą czyli dokumentem lub aktem ślubnym, który pan młody wręcza oblubienicy podczas wesela. Księga Rut czytana w to święto traktowana jest także jako część ketuby należąca do Pisma Świętego. W kręgach sefardyjskich, czyli wśród Żydów pochodzących z Hiszpanii i Portugalii, istnieje świąteczny zwyczaj wypisywania ketuby pomiędzy Bogiem a ludem izraelskim, wzorowanej na tradycyjnych ludzkich ketubach i zawierających treści religijne.

opr. ab/ab