Casa Madre

Historyczną datą związaną z tym jubileuszem jest 20 października 1901 roku, kiedy metropolita krakowski kard. Jan Puzyna, po trzech latach działalności salezjanów w Galicji, dokonał poświęcenia pierwszego zakładu i szkoły salezjańskiej w Oświęcimiu.

Nowoczesna budowla została wyposażona we własny wodociąg, elektrownię, centralne ogrzewanie i łazienki z natryskiem. Pierwszy zakład salezjański pod zaborem austriackim w byłej Galicji stał się macierzystym domem dla polskich salezjanów, a szkoła zyskała imię polskiego kolegium i przyjmowała młodzież z trzech zaborów.

Na początku roku szkolnego 1901/1902 w nowo wybudowanej szkole naukę rozpoczęło 61 uczniów w gimnazjum i 18 w Szkole Rzemiosł, na wydziałach: krawieckim, szewskim, ślusarskim i później stolarskim. W krótkim czasie szkoła salezjańska w Oświęcimiu zyskała duże uznanie wśród społeczności lokalnej i za granicą. Na międzynarodowych wystawach wyrobów szkół salezjańskich w Turynie w 1904 i 1910 roku szkoła oświęcimska otrzymała dyplomy I stopnia za wyroby rzemieślnicze, rysunki techniczne i wyposażenie pracowni szkolnych.

Obok kształcenia w pedagogii św. Jana Bosco jest również czas i miejsce na dobre wychowanie, sport i zabawę, śpiew i muzykę. Dlatego już w początkach działalności szkoły w Oświęcimiu powstała orkiestra dęta i smyczkowa, chór i teatr, organizowane były wieczornice i akademie słowno-muzyczne, teatr wystawiał dramaty i komedyjki w języku polskim. W 1902 roku zgromadzona publiczność na akademii szkolnej słuchała rodzimej muzyki, kapela zagrała „Marsz Sokołów”, „Jeszcze Polska nie zginęła”, a chór wyśpiewał „Bogurodzicę”. Dużą popularnością cieszyły się jasełka i misterium Męki Pańskiej, a szkoła zyskała imię reduty polskości.

W miejscu, gdzie się schodziły trzy dzielnice poszarpanej przez zaborców Polski, powiało nadzieją na odzyskanie wolności i niepodległości. W Galicji oprócz oświęcimskiej szkoły powstały jeszcze przed I wojną światową trzy zakłady i szkoły — w Daszawie w woj. lwowskim, Przemyślu i Krakowie. W Oświęcimiu w 1912 roku dobudowano nowe skrzydło, przeznaczone na gabinety przedmiotowe, sale szkolne i bibliotekę.

Z chwilą wybuchu I wojny światowej życie w zakładach salezjańskich w Galicji zostało sparaliżowane, a w szkole oświęcimskiej powstał szpital wojskowy dla rannych żołnierzy z frontów wojennych. Po roku na skutek ruchu wojsk szkoła odzyskała budynki i w 1915 roku wznowiła swoją działalność. Pozostałe zakłady i szkoły salezjańskie rozpoczęły swoją działalność dopiero po zakończeniu wojny.

Po uzyskaniu przez Polskę niepodległości w 1918 roku, salezjanie pośpieszyli z pomocą, aby wesprzeć ojczyznę w zakresie kształcenia i wychowania dzieci i młodzieży po 146 latach niewoli. Na rozległym obszarze II RP utworzyli dwie Inspektorie z siedzibą w Krakowie i Warszawie, a do wybuchu II wojny powstało i funkcjonowało w Polsce 9 szkół rzemieślniczych, 6 gimnazjów i liceów, 16 internatów i 11 różnego rodzaju zakładów wychowawczych. Rozsiane w trójkącie od Lwowa do woj. poznańskiego i Wilna salezjańskie zakłady i szkoły promieniowały oświatą i wychowaniem w duchu św. Jana Bosco. W 1934 roku w macierzystej szkole oświęcimskiej powstało drugie skrzydło, które stworzyło warunki do powołania w następnych latach Liceum Humanistycznego oraz Gimnazjum Mechanicznego i Stolarskiego ze statusem pełnej szkoły średniej.

Okupacja hitlerowska w okresie II wojny światowej przerwała działalność szkół salezjańskich w całym kraju, a w oświęcimskiej casa madre Niemcy utworzyli szpital i kinoteatr dla żołnierzy okupanta. W 1944 roku bomby alianckie spadły na zakład, zamieniając kinoteatr niemiecki w gruzy i częściowo niszcząc główny korpus budynku. Niemcy z pomocą więźniów przystąpili do usuwania gruzów, lecz cały trud odbudowy spoczął na salezjanach po zakończeniu wojny.

Zakończenie wojny w 1945 roku stworzyło realną możliwość wznowienia działalności w szkołach salezjańskich, lecz tylko w granicach PRL-u, ustalonych przez mocarstwa sprzymierzone. W roku szkolnym 1945/1946 w oświęcimskiej macierzy wznowiono naukę w Gimnazjum Mechanicznym i Stolarskim, a później elektrycznym. Jednak zmiana ustroju w Polsce po II wojnie światowej i względy ideologiczne spowodowały, że szkoły salezjańskie w całym kraju napotykały coraz większe trudności, a z czasem władze różnymi metodami poczęły je likwidować. Szkole oświęcimskiej odmówiono prawa prowadzenia szkoły średniej, w wyniku czego ostatnia matura w gimnazjum odbyła się w 1953 roku, po czym funkcjonowała już tylko Zasadnicza Szkoła Zawodowa o kierunku mechanicznym i stolarskim. Pomimo zajęcia skrzydła wybudowanego w 1934 roku i licznych ataków ze strony władz szkoła w Oświęcimiu przetrwała jako jedyna salezjańska w PRL-u i w całym obozie komunistycznym w środkowej Europie.

Na początku zmian ustrojowych w Polsce w 1989 roku, szkoła wybudowała z funduszy EWG nowoczesne warsztaty szkolne i doczekała zwrotu zagarniętego budynku. W 1991 r. reaktywowano szkołę średnią o nazwie Technikum Mechaniczne i Drzewne. Po 41 latach przerwy w maturach uczniowie z technikum przystąpili w 1994 roku do egzaminu dojrzałości.

Dzisiaj w macierzy oświęcimskiej w setną rocznicę jej powstania drogę salezjańskiej oświaty i wychowania wybrali chłopcy i dziewczęta. W wiekowej spuściźnie pokoleń młodzież na powierzchni 6 ha kontynuuje naukę w gimnazjum i liceum, technikum i zasadniczej szkole zawodowej. Teatr szkolny przeżywa swoje najlepsze chwile, w podniosłej atmosferze przebiegają akademie i wieczornice, okolicznościowe spotkania i uroczystości, odbywają się konkursy wiedzy i sprawności, rozbrzmiewają dźwięki muzyki dawnej i współczesnej. Nowy rok szkolny w roku jubileuszowym powitało 606 uczniów, z 70-osobowym personelem i 27. dyrektorem w historii zakładu.

Główne uroczystości z okazji jubileuszu Zespołu Szkół Salezjańskich w Oświęcimiu odbyły się w macierzystej szkole 3 czerwca br. i były połączone z dorocznym zjazdem absolwentów i festynem. Z tej okazji wbudowana została tablica pamiątkowa w głównym korytarzu najstarszego budynku szkoły. W setną rocznicę szkolnictwa salezjańskiego w Polsce odbyło się w październiku br., w najstarszej Inspektorii św. Jacka w Krakowie, ogólnopolskie sympozjum połączone z uroczystościami jubileuszowymi.

opr. mg/mg