Minister Piotr Gliński: w czasie II wojny zamordowano około 2 milionów polskich dzieci. Musimy o nich pamiętać.

„Powinniśmy zawsze pamiętać o tych ofiarach, temu służy ustanowienie święta poświęconego dziecięcym ofiarom wojny i instytucji, których misją jest pamiętanie i edukowanie przyszłych pokoleń” – mówił prof. Piotr Gliński. Dodał, że rolą państwa jest „instytucjonalizowanie pamięci” poprzez takie inicjatywy, jak powołanie muzeum dziecięcych ofiar wojny. „To jedna z 300 powołanych i przekształconych w ostatnich latach instytucji, których celem jest niesienie pamięci o wydarzeniach ważnych dla naszej wspólnoty” – powiedział. Prezentowaną wystawę minister kultury określił jako wstrząsającą i zauważył, że powinna być zaprezentowana także w innych parlamentach Europy oraz Parlamencie Europejskim.

W liście skierowanym do uczestników wernisażu marszałek Sejmu Elżbieta Witek podkreśliła, że w pamięci o II wojnie światowej nie może znikać indywidualny wymiar ówczesnego dramatu. „Umykają losy dzieci, a przecież to one były najbardziej bezbronnymi ofiarami terroru, często samotne, pozbawione rodzicielskiej opieki doświadczały jeszcze większego cierpienia niż dorośli” – zauważyła marszałek. Podkreśliła, że przypominanie losów dzieci musi służyć zapobieganiu tak wielkim dramatom w przeszłości. Przypomniała, że wojna odcisnęła trwałe piętno na losach najmłodszych ofiar. „Jestem przekonana, że ta wystawa powie więcej niż słowa, bo często one nie są w stanie oddać ogromu cierpienia” – dodała.

Prezentowana w gmachu Sejmu wystawa dokumentuje losy polskich dzieci represjonowanych w czasie II wojny światowej przez obu okupantów – niemieckich i sowieckich. Ekspozycję przygotowało tworzone od 2021 roku łódzkie Muzeum Dzieci Polskich - ofiar totalitaryzmu. Muzeum funkcjonuje w tymczasowej siedzibie przy ul. Piotrkowskiej 90 w Łodzi. Jego stała siedziba ma znaleźć się na terenie byłego niemieckiego obozu koncentracyjnego dla polskich dzieci w Łodzi. Przez ten obóz przeszło od 2 do ponad 3 tys. polskich dzieci, natomiast liczba zmarłych i zamordowanych sięgnęła około 200 osób. Przyczyną śmierci były głodowe racje żywnościowe, praca ponad siły, fatalne warunki sanitarne i brutalne traktowanie młodocianych więźniów, często kilkuletnich dzieci. Wśród gości wernisażu był Jerzy Jeżewicz, więzień niemieckiego obozu dla polskich dzieci przy Przemysłowej w Łodzi, który powiedział, że został tam uwięziony wraz ze swoim bratem, gdy miał niecałe trzy lata. Dodał, że dramat dzieci z Przemysłowej był przez dekady spychany na margines polskiej pamięci historycznej i podkreślił jak znaczącym przełomem jest powołanie muzeum dokumentującego historię tego miejsca.

Dyrektor Muzeum Dzieci Polskich – ofiar totalitaryzmu, dr Ireneusz Maj powiedział, że kierowana przez niego instytucja będzie kluczowym miejscem pamięci o najmłodszych ofiarach wojny. Dodał, że doświadczenia gości wernisażu – łączniczki w Powstaniu Warszawskim Haliny Rogozińskiej, Barbary Paciorkiewicz, która jako dziecko została poddana germanizacji, więźnia obozu na Przemysłowej Jerzego Jeziewicza, „najmłodszego więźnia Polski Ludowej” Janusza Żubryda i prezesa Stowarzyszenia Dzieci Zamojszczyzny Antoniego Holca – są symboliczne dla losów wszystkich najmłodszych ofiar II wojny światowej i pierwszych lat reżimu komunistycznego. „To historie, którym często nie dowierzają obywatele innych państw. Nie wierzą, jak wiele przeszły polskie dzieci” – powiedział dr Ireneusz Maj.

Wystawę zorganizowano w ramach przypadających 10 września obchodów Narodowego Dnia Polskich Dzieci Wojny. Święto ustanowiono 13 lipca 2023 r. „w hołdzie Polskim Dzieciom Wojny, które mimo traumy, jakiej doświadczyły za przyczyną hekatomby II wojny światowej, zbrodniczych działań okupantów niemieckich i sowieckich, potrafiły dźwigać ze zgliszcz naszą wspólną Ojczyznę oraz w dowód respektu i wdzięczności za ich wysiłek”. Wybrana data święta upamiętnia masowe aresztowania dzieci w wielkopolskiej miejscowości Mosina. Były one następstwem aresztowań Związku Odwetu Okręgu Poznań Armii Krajowej. Co najmniej 43 spośród uwięzionych dzieci trafiło do obozu koncentracyjnego dla dzieci polskich w Łodzi.

Rzecznik Praw Dziecka Mikołaj Pawlak powiedział podczas wernisażu, że obchody tego święta będą umacniały tradycyjną polską wrażliwość na krzywdę dzieci. „Będzie to święto, o którym będą pamiętały kolejne pokolenia Polaków” – podkreślił. Zwracając się do świadków historii goszczących na otwarciu wystawy podkreślił, że ich doświadczenia muszą być przekazywane Europie i światu.

Według szacunków historyków w wyniku zbrodniczej polityki ludobójstwa i masowego terroru III Rzeszy Niemieckiej śmierć w czasie II wojny światowej mogło ponieść nawet 2 mln polskich dzieci, a ponad 200 tys. zostało zabranych od rodzin, z czego zaginęło bez wieści ok. 170 tysięcy.(PAP)

Autor: Michał Szukała