Zabytkowy Kanał Augustowski ma 200 lat. „To perła szlaków wodnych Europy”

Kanał jest unikatowym w skali Europy zabytkiem budownictwa wodnego, polskiej myśli hydrotechnicznej. Powstał w XIX w., ma 101 km długości, z czego 80 km jest w Polsce, pozostała część na Białorusi. Kanał łączy rzeki przez 12 jezior augustowskich – ma 18 śluz, z czego w Polsce jest 14. Był budowany od 1825 do 1839 roku.

Kanał Augustowski ma od 2007 r., nadany przez prezydenta RP, tytuł Pomnika Historii. „Kanał Augustowski stanowi perłę wśród szlaków wodnych Europy, dlatego inwestycje na nim są dla Wód Polskich priorytetem. Zwłaszcza, że z roku na rok cieszy się coraz większą popularnością zarówno wśród turystów, jak i motorowodniaków oraz kajakarzy” – poinformowała PAP rzeczniczka Regionalnego Zarządu Gospodarki Wodnej w Białymstoku Państwowego Gospodarstwa Wodnego Wody Polskie Joanna Szerenos-Pawilcz.

Rzeczniczka podała, że w 2022 i 2021 roku przez śluzy kanału przepłynęło ok. 30 tys. jednostek pływających, w 2020 r. było to rekordowe 46 tys. Dodała, że aby kanał był sprawny i można było z niego bezpiecznie korzystać, a także zachować dla przyszłych pokoleń, trzeba prowadzić modernizacje, naprawy tego obiektu. „W ostatnich latach na Kanale Augustowskim przeprowadzono zarówno remonty śluz, jak i budynków strażnic wodnych przy śluzach” – poinformowała Szerenos-Pawilcz.

W 2023 r. na utrzymanie szlaku żeglugowego kanału, wymianę oznakowania do nawigacji będzie przeznaczone ponad 1,5 mln zł. Blisko 4,6 mln zł ma kosztować remont jazu na stopniu wodnym Augustów – umowa w tej sprawie ma być zawarta 18 kwietnia.

W 2022 r. przeprowadzono remont tzw. wrót dolnych śluzy Mikaszówka (koszt ponad 485 tys. zł), naprawę wyrw w lewej i prawek skarpie kanału (łącznie prace kosztowały niego ponad 300 tys. zł). Prawie 520 tys. zł kosztowała też awaryjna naprawa wrót dolnych śluzy Dębowo. W 2021 r. modernizowano śluzę Gorczyca, śluzę Paniewo i zabezpieczano jaz w Gorczycy. Łącznie te prace kosztowały ponad 1,3 mln zł.

Podlaski wojewódzki konserwator zabytków prof. Małgorzata Dajnowicz w 2022 r. wydała 11 pozwoleń na prace przy różnych elementach infrastruktury Kanału Augustowskiego. Dotyczyły one także remontów budynków gospodarczych na strażnicy wodnej w Dębowie i śluzie Sosnowo, budynków na strażnicy wodnej w Przewięzi, jazach: Spichlerzysko, Sosnowo i Gorczyca, napraw śluz Mikaszówka, Dębowo, Przewięź i Kudrynki.

W ostatnich latach istniał pomysł, aby podjąć starania o wpisanie Kanały Augustowskiego na listę UNESCO. „W tej chwili ten wpis (starania) na listę UNESCO został zawieszony. Można by było powiedzieć, że droga nie jest zamknięta” – powiedziała PAP prof. Dajnowicz. Wyjaśniła, że prace są zawieszone, bo nie jest możliwy – z powodu bieżącej sytuacji politycznej – wspólny wpis z Białorusią. Konserwator dodała, że jest zwolenniczką ograniczenia tego wpisu tylko do strony polskiej także ze względu na to, że są informacje, że po białoruskiej stronie kanał jest "mocno przekształcony".

„W związku z tym myślę, że wraz z podkreśleniem walorów przyrodniczych taki wpis na UNESCO mógłby się udać. W tej chwili sprawa jest zawieszona, ale jestem gorącym zwolennikiem tego, aby do tego wrócić” – powiedziała Dajnowicz.

Główne obchody 200-lecia Kanału Augustowskiego organizowane przez Wody Polskie, z udziałem także konserwatora zabytków, gmin – odbędą się 28 kwietnia w Augustowie. Odbędzie się wtedy konferencja: „Przeszłość, teraźniejszość i przyszłość Kanału Augustowskiego”.

„Podczas spotkania dowiemy się, jakie były przyczyny powstania Kanału Augustowskiego, jaką miał pierwotnie funkcję i dlaczego wciąż jest tak cennym obiektem na mapie północno-wschodniej Polski. Porozmawiamy także o perspektywach rozwoju i znaczeniu kanału dla okolicznych gmin” – poinformowała Szerenos-Pawilcz.

Prof. Dajnowicz dodała, że za kilka miesięcy w Białymstoku planowana jest wystawa archiwalnych zdjęć kanału autorstwa Władysława Paszkowskiego. (PAP)

autorka: Izabela Próchnicka