Joseph Ratzinger – współpracownik prawdy

Joseph spędził dzieciństwo i młodość w Traunstein, małym miasteczku niedaleko granicy z Austrią, 30 km od Salzburga. W tym kontekście, który sam zdefiniował jako „mozartowski”, otrzymał formację chrześcijańską, ludzką i kulturową.

Okres jego młodości nie był łatwy. Wiara i wychowanie rodziny przygotowały go do stawienia czoła trudnym doświadczeniom tamtych czasów, w których reżim nazistowski utrzymywał klimat silnej wrogości wobec Kościoła katolickiego. Młody Joseph widział, jak naziści uderzyli proboszcza przed celebracją Mszy Świętej.

Właśnie w tej złożonej sytuacji odkrył piękno i prawdę wiary w Chrystusa; podstawową rolę odegrała w tym postawa jego rodziny, która zawsze dawała wyraźne świadectwo dobroci i nadziei, zakorzenione w świadomej przynależności do Kościoła.

Do września 1944 r. był rekrutowany w pomocniczych służbach przeciwlotniczych.

W latach 1946-1951 studiował filozofię i teologię we Fryzyndze oraz w Monachium.

Został wyświęcony na kapłana 29 czerwca 1951 r.

W latach 1952-1954 prowadził wykłady w seminarium arcybiskupim we Fryzyndze, gdzie sam był jeszcze do niedawna studentem.

W 1953 r. został doktorem teologii z tezą „Lud i Dom Boży w nauce św. Augustyna o Kościele”. Parę lat później, w r. 1957 habilitował się z teologii fundamentalnej na uniwersytecie w Monachium. Rozprawę „Teologia dziejów według św. Bonawentury” przygotował pod kierunkiem znanego profesora teologii fundamentalnej, prof. Gottlieba Söhngena. W następnym roku został mianowany profesorem nadzwyczajnym dogmatyki i teologii fundamentalnej w Wyższej Szkole Filozoficzno-Teologicznej we Fryzyndze.

Po skończeniu nauczania teologii dogmatycznej i fundamentalnej we Fryzyndze, kontynuował swoją działalność pedagogiczną w Bonn od 1959 do 1963; w Münster od 1963 do 1966; oraz w Tybindze od 1966 do 1969 r. W tym samym roku został profesorem dogmatyki i historii dogmatów na Uniwersytecie w Ratyzbonie, gdzie pełnił też funkcję wicerektora uniwersytetu.

Od 1962 do 1965 r. dokonał znaczącego wkładu w Sobór Watykański II jako „ekspert”; asystował jako doradca teologiczny kard. Josephowi Fringsowi, arcybiskupowi Kolonii.

Intensywna działalność naukowa doprowadziła go do realizacji ważnych zadań w służbie Konferencji Episkopatu Niemiec i Międzynarodowej Komisji Teologicznej.

W 1972 r. Wraz z Hansem Ursem von Balthasarem, Henri de Lubacem i innymi wspaniałymi teologami założył czasopismo teologiczne „Communio”.

24 marca 1977 r. Paweł VI mianował Josepha Ratzingera arcybiskupem Monachium i Fryzyngi. Święcenia biskupie przyjął w wigilię Zesłania Ducha Świętego, 28 maja 1977 r. w Monachium.

Był pierwszym od osiemdziesięciu lat kapłanem diecezjalnym, wyświęconym na biskupa monachijskiej archidiecezji. Jego mottem biskupim były słowa: Cooperatores Veritatis — «Współpracownicy Prawdy». Tym zawołaniem pragnął podkreślić wagę podążania za prawdą i służenia jej „w dzisiejszym świecie, w którym temat prawdy jest prawie całkowicie zaniedbany i faktycznie wydaje się być czymś zbyt wielkim dla człowieka, mimo że wszystko się rozpada, jeśli brakuje prawdy”.

Miesiąc po sakrze — 27 czerwca 1977 r. — pięćdziesięcioletni arcybiskup został przez Pawła VI wyniesiony do godności kardynalskiej i otrzymał kościół tytularny Matki Bożej Pocieszycielki przy ulicy Tiburtina w Rzymie.

W 1978 roku kardynał Ratzinger uczestniczył w konklawe, które odbyło się od 25 do 26 sierpnia i wybrało Jana Pawła I. Nowy papież wyznaczył kardynała jako swojego specjalnego wysłannika na III Międzynarodowy Kongres Mariologiczny obchodzony w Guayaquil w Ekwadorze od 16 do 24 września. W październiku tego samego roku wziął udział w konklawe, które wybrało Jana Pawła II.

Po czterech latach pasterzowania w archidiecezji Monachium i Fryzyngi 25 listopada 1981 r. kard. Joseph Ratzinger został powołany przez Jana Pawła II do pracy w Stolicy Apostolskiej. Otrzymał nominację na prefekta Kongregacji Nauki Wiary, jak również przewodniczącego Papieskiej Komisji Biblijnej i Międzynarodowej Komisji Teologicznej.

W latach 1986-1992 przewodniczył Papieskiej Komisji przygotowującej Katechizm Kościoła Katolickiego. Brał aktywny udział we wszystkich synodach biskupów w czasie pontyfikatu Jana Pawła II. Był relatorem V Zwyczajnego Zgromadzenia Ogólnego Synodu Biskupów na temat zadań rodziny chrześcijańskiej we współczesnym świecie (1980). Pełnił funkcję przewodniczącego VI Zgromadzenia synodalnego na temat pojednania i pokuty w posłudze Kościoła (1983).

Papież Jan Paweł II na konsystorzu 5 kwietnia 1993 r. wyniósł kard. Ratzingera do godności kardynalskiej w porządku biskupów z tytułem diecezji podrzymskiej Velletri-Segni. 9 listopada 1998 r. został mianowany wicedziekanem Kolegium Kardynalskiego, a 30 listopada 2002 r. dziekanem tegoż Kolegium i przyjął tytuł Kościoła diecezji podrzymskiej w Ostii.

Był specjalnym wysłannikiem papieskim na obchody 1200 lecia diecezji Paderborn, w Niemczech, które odbyły się 3 stycznia 1999.

Od 13 listopada 2000 roku był honorowym członkiem Papieskiej Akademii Nauk.

Po śmierci Jana Pawła II, w dniu 19 kwietnia został wybrany na urząd Następcy Apostoła Piotra.

W dniu 11 lutego 2013 roku, na zakończenie Publicznego Konsystorza Zwyczajnego, ogłosił decyzję o rezygnacji z posługi Piotrowej tymi słowami: „Rozważywszy po wielokroć rzecz w sumieniu przed Bogiem, zyskałem pewność, że z powodu podeszłego wieku moje siły nie są już wystarczające, abym w sposób należyty sprawował posługę Piotrową. Jestem w pełni świadom, że ta posługa, w jej duchowej istocie, powinna być spełniana nie tylko przez czyny i słowa, ale w nie mniejszym stopniu także przez cierpienie i modlitwę. Niemniej jednak, aby kierować łodzią św. Piotra i głosić Ewangelię w dzisiejszym świecie, podlegającym szybkim przemianom i wzburzanym przez kwestie o wielkim znaczeniu dla życia wiary, niezbędna jest siła zarówno ciała, jak i ducha, która w ostatnich miesiącach osłabła we mnie na tyle, że muszę uznać moją niezdolność do dobrego wykonywania powierzonej mi posługi. Dlatego, w pełni świadom powagi tego aktu, z pełną wolnością oświadczam, że rezygnuję z posługi Biskupa Rzymu, Następcy Piotra”. Jego pontyfikat zakończył się 28 lutego 2013 roku. Później, Benedykt XVI mieszkał w Watykanie, w klasztorze „Mater Ecclesiae”, jako papież emeryt.

W Kurii Rzymskiej był członkiem Rady Sekretariatu Stanu ds. Stosunków z Państwami; w Kongregacji dla Kościołów Wschodnich, Kultu Bożego i Dyscypliny Sakramentów, dla Biskupów, Ewangelizacji Narodów, Edukacji Katolickiej, dla duchowieństwa i Spraw Kanonizacyjnych; w Papieskiej Radzie ds. Popierania Jedności Chrześcijan i Kultury; Najwyższego Trybunału Sygnatury Apostolskiej; w Papieskiej Komisji ds. Ameryki Łacińskiej, w Papieskiej Komsji «Ecclesia Dei», w Papieskiej Komisji dla rewizji Kodeksu Prawa Kanonicznego i rewizji Kodeksu Kanonów Kościołów Wschodnich.

Wśród licznych publikacji Josepha Ratzingera należy wymienić przede wszystkim „Wprowadzenie w chrześcijaństwo” (Einführung in das Christentum), wydane po raz pierwszy w r. 1968 (wyd. pol. Kraków 1970, 1994, 2005). Dzieło to, stanowiące zbiór wykładów wygłoszonych w Tybindze na temat Wyznania wiary, wciąż jest wznawiane i tłumaczone na wiele języków.

Szerokim echem odbiła się wygłoszona w tym okresie w Katolickiej Akademii Bawarii konferencja na temat „Dlaczego jestem jeszcze w Kościele?” (Warum ich noch in der Kirche bin, opublikowana w 1971 r., w której krytycznie analizuje tendencje teologiczne w ówczesnym Kościele i jasno odpowiada, że tylko w Kościele, a nie obok Kościoła, można być chrześcijaninem.

W 1973 r. wydaje ważny tom „Dogmat i przepowiadanie” (Dogma und Verkündigung), na który składają się artykuły, medytacje i homilie poświęcone przepowiadaniu wiary.

Cykl jego publikacji przez lata był bardzo obfity, stanowiąc punkt odniesienia dla wielu osób, szczególnie dla tych, którzy chcieli pogłębić studia teologiczne. W 1985 opublikował wywiad: „Raport o wierze”, a w 1996 „Sól ziemi”. Podobnie, z okazji jego 70. urodzin, została opublikowana książka: „W szkole prawdy”, w której różni autorzy ilustrują różne aspekty jego osobowości i pracy.

Za pracę naukową kardynał nagradzany był licznymi tytułami. Już w 1977 r., jako nowo mianowany arcybiskup Monachium, po zrzeczeniu się katedry na uniwersytecie w Ratyzbonie, został profesorem honorowym tejże uczelni. W r. 1984 College of St. Thomas w St. Paul w Minnesocie (USA) przyznał kard. Ratzingerowi doktorat «honoris causa» z zakresu «Human Letters». Później purpurat został doktorem «honoris causa» uniwersytetów katolickich w Limie (19 lipca 1986 r.) i w bawarskim Eichstätt (26 listopada 1987 r.), a potem na hiszpańskim Uniwersytecie Navarra w Pamplonie (31 stycznia 1998 r.). W Rzymie otrzymał doktorat «honoris causa» z zakresu prawa na prywatnym Uniwersytecie Maria Santissima Assunta (LUMSA, 10 listopada 1999 r.). Benedykt XVI został też doktorem «honoris causa» dwóch polskich uczelni. 23 października 1988 r. otrzymał ten zaszczytny tytuł na Katolickim Uniwersytecie Lubelskim, a 27 października 2000 r. na Papieskim Wydziale Teologicznym we Wrocławiu, gdzie wygłosił wykład na temat relacji między wiarą i teologią.