Filozofia

Ks. Mieczysław Maliński

40 odpowiedzi na 40 pytań

Filozofia

1. Co to jest filozofia

Człowiek jest świadomy, że poza wąskim działem jego specjalności istnieje bogata rzeczywistość i chce w niej uczestniczyć; jest świadomy, że on sam dla siebie jest jakąś rzeczywistością, którą musi choć w części zrozumieć. Nawet nachylony nad wąskim pasem rzeczywistości, nad którym pracuje, dostrzeże jej złożoność, współuwarunkowanie poszczególnych układów, wyłaniające się jakieś prawa ogólne. Nawet w kręgu własnych spraw, w grupie ludzi, z którymi żyje i pracuje, dostrzega ogólnoludzkie problemy dobra i zła, cierpienia i śmierci, wolności, miłości, praw moralnych. Dochodzi do stwierdzenia, że on sam istnieje, że istnieją obok niego ludzie, że istnieje świat go otaczający. Człowiek usiłuje to wszystko ogarnąć, uporządkować, zrozumieć. Żeby to nie był chaos rzeczy, ludzi, skomplikowanych zdarzeń, faktów, procesów. Chce znaleźć jakieś najogólniejsze prawa, zasady, pewniki, które tym światem rządzą, które go tłumaczą, które pomagają go zrozumieć. I to jest początek filozofowania człowieka.

2. Jak się dzieli

Filozofia jest zawsze usiłowaniem odnalezienia praw najprostszych, a zarazem najogólniejszych, które rządzą rzeczywistością. Odnosi się to zarówno do filozofii w ogóle, jak i filozofii poszczególnych działów rzeczywistości. Tradycyjnie dzieli się filozofia na trzy grupy: Rzeczywistość - Poznanie - Działanie.

Rzeczywistość. Do tego działu należy ontologia, czyli filozofia bytu: w jej zakres wchodzą najogólniejsze zagadnienia dotyczące istoty i istnienia bytów; kosmologia, czyli filozofia bytów nieożywionych; filozofia biologii, czyli filozofia bytów ożywionych; psychologia w ujęciu filozoficznym, czyli filozofia psychologii; teodycea, czyli filozofia istoty i istnienia Boga.

Poznanie. Należy tu logika, która zajmuje się prawami ludzkiego myślenia, takimi jak: dedukcja, sylogizm, definicja, pewnik. Metodologia nauk bada sposoby postępowania naukowego i rozbija się na metodologię nauk ogólną oraz metodologie szczegółowe, na przykład: metodologia historii, metodologia matematyki, metodologia fizyki. Te nauki badają sposoby postępowania naukowego specyficzne dla danej gałęzi wiedzy. Na koniec teoria poznania, która analizuje, czy i o ile poznanie nasze dociera do istoty rzeczywistości.

Działanie. Do niego należy: filozofia moralności, czyli etyka, filozofia kultury, filozofia religii, filozofia sztuki, czyli estetyka, filozofia nauki - ta dzieli się na szereg gałęzi szczegółowych, jak: filozofia prawa, filozofia historii, filozofia matematyki.

3. Skąd tyle kierunków filozoficznych

Fakt istnienia wielu filozofii wypływa przede wszystkim z faktu istnienia różnych punktów widzenia, z których ujmuje się rzeczywistość. W ten sposób powstaje wielość wizji świata. Budowali je: Egipcjanie, Hindusi, Europejczycy. Ci ostatni od "fizyków" jońskich, Platona, Arystotelesa, Sokratesa, poprzez św. Tomasza z Akwinu, Kartezjusza, Leibniza, Locke'a, Hume'a, Kanta, Hegla, Marksa, Kierkegaarda, aż po Carnapa, Hartmanna, Sartre'a, Jaspersa, Ingardena. Filozofie nazywano albo po prostu nazwiskiem twórcy, albo słowem, które w jakiejś mierze wyrażało główny nurt tej filozofii, np.: empiryzm, sensualizm, pozytywizm, idealizm, naturalizm, materializm, ewolucjonizm, fenomenologia, egzystencjalizm.

Są kierunki filozoficzne, które zajmują się wyłącznie światem zewnętrznym, są kierunki, które zajmują się wyłącznie światem wewnętrznym człowieka. Jedni filozofowie interesują się: jaki jest świat, inni istnieniem, jeszcze inni zajmują się obydwoma aspektami rzeczywistości.

Tomista mówi o przygodności bytu, marksistę interesuje wpływ warunków ekonomicznych na świadomość człowieka, a egzystencjalistę zajmuje fakt wyobcowania jednostki w społeczności miejskiej.

Są różne filozofie, bo są różne punkty patrzenia na rzeczywistość. Możemy powiedzieć, że każda epoka tworzy jakąś filozofię, która jest dla niej charakterystyczna.

Są filozofie obejmujące wyłącznie świat, ale są i takie, które obejmują Boga. Te nazywamy religijnymi. Filozofiami chrześcijańskimi nazywany te, które w zestaw swoich prawd włączają Objawienie chrześcijańskie. Spośród filozofii chrześcijańskich na pierwszym planie znajduje się tomizm. Jest to filozofia zbudowana przez św. Tomasza z Akwinu na początku XIII wieku, na gruncie filozofii Arystotelesa. W ciągu wieków rozbudowywana przez kontynuatorów jego myśli, w naszych czasach pozostała nadal żywa.

opr. ab/ab