Kolorowe kapelusze

Justyna  Wójcik

KOLOROWE  KAPELUSZE  -  OPIS  METODY

 ^[ 1 ] Metoda kolorowych kapeluszy jest jedną z metod dyskusyjnych. Jej istotą jest rozdzielenie i uporządkowanie różnych rodzajów wypowiedzi na dany temat. Można ją wykorzystać do dyskusji, np. nad projektem działań duszpasterskich w ciągu najbliższego roku czy w trakcie dyskusji nad projektem rekolekcji szkolnych.

WPROWADZENIE

Uczestnicy siadają w kręgu. Konieczne jest dokonanie wprowadzenia, przedstawienie wstępnych propozycji. Dobrze byłoby przygotować główne punkty na piśmie i powielone strony rozdać uczestnikom.

AKTYWIZACJA

Prowadzący rozkłada na środku sali kolorowe papierowe kapelusze - tak, żeby uczestnicy mogli mieć do nich swobodny dostęp. Kapelusze można wykonać z kolorowego papieru, według wzoru tzw. napoleońskiego. Prowadzący przedstawia zasady dyskusji.

1. Jeśli ktoś chce zabrać głos, musi założyć na głowę wybrany kapelusz. Wtedy ma prawo głosu.
   
2. Każdemu z kolorowych kapeluszy są przyporządkowane pewne rodzaje wypowiedzi. Ten, kto zabiera głos, musi wypowiadać się zgodnie z "kapeluszem".
   
3. W danym momencie tylko jedna osoba może mieć kapelusz na głowie.
   
4. Mając na głowie kapelusz biały należy mówić o faktach, o obiektywnych danych. Kolor ten jest neutralny i obiektywny, wskazuje na obiektywne fakty i liczby. Trudno z tym dyskutować. Można rozpocząć zdanie od słów: Faktem jest, że...
   
5. Mając na głowie kapelusz czerwony należy mówić o własnych emocjach, jakie budzą się w związku z przedstawionymi propozycjami. Kolor ten kojarzy się ze złością, umożliwia wyrażenie emocjonalnego punktu widzenia. Można rozpocząć zdanie od słów: Cieszę się, że..., Mam pewne obawy, że..., To jest fascynujące...
   
6. Mając na głowie kapelusz żółty należy wskazywać na plusy propozycji. Jest to kolor słoneczny i pozytywny, wiąże się z nadzieją i pozytywnym myśleniem. Można rozpocząć zdanie od słów: Podoba mi się..., Mocnym punktem jest...
7. Mając na głowie kapelusz czarny należy krytykować propozycje. Jest to kolor ponury i negatywny, wskazuje na negatywne aspekty zagadnienia. Można rozpocząć zdanie od słów: Słabym punktem jest..., Nie jest dobrze, że...
   
8. Mając na głowie kapelusz zielony należy mówić o pomysłach, uzupełnieniach. Kolor ten to twórczość i nowe pomysły, marzenia. Można rozpocząć zdanie od słów: Mam pomysł..., Można by to uzupełnić o..., Marzy mi się, aby...
   
9. Mając na głowie kapelusz niebieski należy wypowiadać się w celu uporządkowania dyskusji. Kolor ten jest zimny, ale to także kolor nieba. W tym kapeluszu człowiek zajmuje się kontrolowaniem i organizowaniem procesu myślenia i używania kapeluszy. Jest to spojrzenie niejako "z lotu ptaka" na przebieg dyskusji. Można rozpocząć zdanie od słów: Chciałbym uporządkować naszą dyskusję..., Dotychczas ustaliliśmy..., Chciałbym poprosić teraz o wypowiedzi w żółtym kapeluszu...
   

W celu łatwiejszego opanowania "kolorów" i rodzajów wypowiedzi, można wyłożyć przy kapeluszach kolorowe kartki formatu A4 z hasłowym wyjaśnieniem, np. kartka czarna z napisem: "krytyka", kartka czerwona z napisem: "emocje", biała - "fakty", zielona - "pomysły, marzenia", żółta - "pozytywy", niebieska - "porządkowanie".

Po przedstawieniu zasad, uczestnicy zabierają głos. Na początku prowadzący zwraca szczególną uwagę na przestrzeganie reguł. Dobrze jest notować główne wątki wypowiedzi w poszczególnych kapeluszach.

PUENTA

Prowadzący podsumowuje dyskusję. Konieczne jest uporządkowanie zebranych argumentów i przypomnienie głównych wypowiedzi w poszczególnych kapeluszach. Szczególnie warto na koniec podkreślić mocne punkty i nowe propozycje związane z dyskutowanym planem działania. ^[ 2 ]

Warianty

Można dyskutować - najpierw tylko biały, potem tylko żółty kapelusz...itp. Prowadzący może poprosić o założenie kapelusza w jakimś określonym kolorze, by ukierunkować dyskusję, wydobyć informację, na jakiej mu zależy, zmienić nastawienie..., itd.

Uwagi!

Można wskazać na następujące zalety stosowania metody kolorowych kapeluszy.

1. Uporządkowanie dyskusji. Zwykle argumenty są w dyskusji przemieszane, co powoduje chaos, bałagan, wielowątkowość...itp. Metoda kolorowych kapeluszy pozwala oddzielić uczucia od logiki, twórcze myślenie od gromadzenia informacji..., itd. Założenie jednego z kapeluszy wyznacza szczególny rodzaj myślenia.
   
2. Rozwijanie umiejętności myślenia według zasad. Celem tej dyskusji jest uporządkowanie myślenia tak, by zajmować się w sposób wyraźny i jednoznaczny tylko jednym, wybranym aspektem zagadnienia, a nie wieloma naraz. Jest to związane ze świadomym i metodycznym ukierunkowywaniem uwagi. Ludzie bardzo szybko się tego uczą.
   
3. Rozbudzanie świadomości swojego procesu myślenia. Uczestnicy są niejako zmuszeni do określenia swoich wypowiedzi, do zastanowienia się nad sposobami własnego myślenia.
   
4. Ograniczenie wpływu ambicji i krytykanctwa. Krytyka jest elementem swoistego rytuału dyskusji. Dzięki "kapeluszom" staje się czymś bardziej kontrolowanym. Jest mało prawdopodobne, że ktoś stale będzie zakładał tylko czarny kapelusz. A jeśli tak, to można poprosić go o założenie żółtego czy zielonego.
   
5. Ochrona przed krytyką. Wypowiadamy się "w kapeluszach", a to powoduje zdystansowanie się do wypowiedzi. Ktoś, kto krytykuje mnie ubiera czarny kapelusz. Jego wnioski są łatwiejsze do przyjęcia, choćby z tego powodu, że zanim zacznie mówić, już widać, czego się można po nim spodziewać.
   

opr. ab/ab