Za pracę nie zapłacę

Z roku na rok przybywa pracodawców, którzy nie wypłacają wynagrodzeń, opóźniają wypłaty lub zaniżają zarobki pracownikom - wynika ze statystyk Państwowej Inspekcji Pracy. Oznacza to, że tysiące osób pracują za darmo lub połowę pensji, kredytując tym samym swojego szefa.

Gdy zaczynają się poślizgi w wypłatach, zmienia się całe życie. - Jadę na lekach uspokajających, w nocy nie mogę spać, bo myślę, jak to wszystko ogarnąć, skąd wziąć pieniądze na ratę kredytu, na czym jeszcze mogę zaoszczędzić, co powiem dziecku, kiedy poprosi o pieniądze na wycieczkę, za co kupię mu buty na zimę. Jakiś czas temu przeczytałam w gazecie o tzw. pracujących ubogich, czyli ludziach, którzy choć otrzymują pensję, nie są w stanie się z niej utrzymać. Miałam wrażenie, że czytam o sobie. Tylko ja mam jeszcze dodatkowy kłopot: dostaję wynagrodzenie z opóźnieniem bądź w ratach. Zdarzyło się, iż na pensję czekałam dwa miesiące - opowiada Marzena, która pracuje na zmiany w sklepie spożywczym.

Na początku szef płacił sumiennie. Kiedy zaczęły się jego problemy i spadek sprzedaży, odbiło się to na wynagrodzeniach dla pracowników. - Gdy nie dostałam pieniędzy po raz pierwszy, poszłam do właściciela, ale tłumaczył się, że ma pewne zaległości i wkrótce ureguluje wszystko, więc nie naciskałam, bo wiadomo, że każdemu może się noga powinąć. Czekałam cierpliwie - wspomina. Po miesiącu, kiedy nadszedł czas na kolejną wypłatę, szef sklepu poinformował swoich pracowników, że i tym razem nie będzie pensji w terminie. - Zaczęłam się dopominać o to, co mi się należy. Dostałam 200 zł, w następnym tygodniu 100 zł. Tak jest do dzisiaj. Szef zwodzi nas na zasadzie: masz tu teraz stówę, a jutro dam ci resztę. Biorę, co dają i milczę, bo gdzie znajdę pracę? Jednak jestem na skraju wyczerpania - dodaje.

Winni ponad 19 mln zł

Przypadek Marzeny jest jednym z wielu. Od stycznia do czerwca urzędnicy Okręgowego Inspektoratu Pracy w Warszawie skontrolowali ponad 6 tys. pracodawców. - Efektem jest 946 decyzji o wypłatę zaległych wynagrodzeń i innych świadczeń związanych ze stosunkiem o pracę na kwotę 19 mln zł dla ponad 9,3 tys. zatrudnionych - informuje rzecznik OIP w Warszawie Maria Kacprzak-Rawa, dodając, iż nieprawidłowości dotyczące wypłaty pensji stwierdzono u 1,5 tys. przedsiębiorców, czyli u co czwartego. - Należy jednak dodać, że nie wszystkie kontrole obejmowały swoim zakresem wynagrodzenia, co może wskazywać na jeszcze większy odsetek pracodawców łamiących przepisy - podkreśla M. Kacprzak-Rawa.

Zdaniem Pawła Śmigielskiego z wydziału prawno-interwencyjnego Ogólnopolskiego Porozumienie Związków Zawodowych oszustów płacowych przybywa z każdym rokiem. - Do OPZZ i naszych organizacji członkowskich stale zgłaszają się osoby szukające pomocy w sprawie wypłacenia przez pracodawcę należnego świadczenia za pracę. Chodzi tu o zaległe pensje zasadnicze, ale również o inne składniki pensji, w szczególności wynagrodzenia za nadgodziny. Dla większości pracowników wypłata w terminie to sprawa decydująca o być albo nie być. Nawet jeśli szef spóźnia się o kilka dni, a takich przypadków jest bardzo wiele, to dla kogoś, kto żyje od pierwszego do pierwszego, stanowi to duży problem - zaznacza P. Śmigielski.

Patologia jest wszędzie

Jakie branże najczęściej nie płacą pensji? - Nie ma jednoznacznego „faworyta” - ocenia ekspert OPZZ. - Naganne zachowania pracodawców w tej kwestii zdarzają się praktycznie wszędzie. Jedno jest natomiast pewne - według przeprowadzonych badań - przypadki niewypłacania wynagrodzenia zdarzają się o wiele częściej w zakładach pracy, w których nie działają związki zawodowe - zauważa P. Śmigielski.

Na Mazowszu największe zaległości w wypłacaniu pensji odnotowano w przetwórstwie przemysłowym, gdzie pracodawcy są winni pracownikom w sumie 6,1 mln zł. - Na drugim miejscu jest edukacja z kwotą 4,7 mln zł, a na trzecim budownictwo, gdzie wykazano prawie 2 mln zł zaległości - wymienia rzecznik warszawskiego OIP.

Przez bank, księgową i kryzys

Powody niepłacenia pensji w terminie są różne. Jedni twierdzą, że zawinił bank, bo przetrzymał przelew, drudzy tłumaczą się zapominalską księgową. Inni kryzysem, kiepskim zbytem produktów, trudną sytuacją materialną. - Nie jest to jednak weryfikowane przez inspektorów pracy, gdyż nie posiadają uprawnień do oceny stanu finansowego podmiotów. Zdarza się jednak, że przedsiębiorcy tłumaczą się brakiem pieniędzy, a gdy zaczynamy kontrolę, nagle środki cudownie się znajdują, np. w wyniku 351 ustnych poleceń wydanych w trakcie inspekcji jeszcze przed jej zakończeniem wypłacono zaległe pensje na kwotę 2,2 mln zł - opowiada M. Kacprzak-Rawa, dodając, że zdarzają się też przedsiębiorcy, którzy fakt niepłacenia pensji tłumaczą niewiedzą. - Jest to możliwe szczególnie w przypadku zatrudniających niewielką liczbę ludzi małych firm, gdzie najczęściej brakuje wykwalifikowanych w zakresie prawa pracy osób - wyjaśnia OIP.

Etycy biznesu zwracają jednak uwagę, że często właśnie małe przedsiębiorstwa, w których właściciel jest jednocześnie głównym szefem i głównym kasjerem naciskającym klawisz „zapłać”, w sytuacjach kryzysowych wyznają tzw. wartości mocne. Ich definicja, sklasyfikowana przez niemieckiego filozofa Nicolai Hartmanna, sprowadza się w uproszczeniu do potocznego pojęcia „prawa dżungli” i hasła „ratuj firmę, czyli siebie, za wszelką cenę, także za cenę zewnętrznych zobowiązań”.

Bywa też, że niektórzy nie płacą dlatego, iż tak postępują inni; że zjawisko to stało się bardzo powszechne, trudne do zwalczenia, więc można w łatwy sposób zaoszczędzić na ludziach i sprawić, by swoją pracą kredytowali właściciela.

Jednak nie można uogólniać. Są bowiem i tacy, którzy zalegają z wypłatą nie z własnej winy - przynajmniej nie bezpośrednio, bo np. nie potrafili przewidzieć ryzyka związanego z kiepską zdolnością płatniczą odbiorców swoich produktów. To powoduje zatory płatnicze: jeśli ktoś nie przekazał pieniędzy podwykonawcy, ten nie wypłaca ich pracownikom.

Rachunek i sumienie

Zdaniem sercanina ks. Grzegorza Piątka, krajowego koordynatora Duszpasterstwa Przedsiębiorców i Pracodawców „Talent”, nie może to być jednak wytłumaczeniem dla niepłacenia pensji. - Pracodawca jest odpowiedzialny nie tylko za siebie, ale też za swoich pracowników i ich rodziny. Wyraża się to m.in. w dbałości o przestrzeganie umów dotyczących pracy, ale też odpowiednich stawek płacowych. Zapłata za pracę to nie tylko obowiązek, ale przede wszystkim zasada poszanowania godności i sprawiedliwości człowieka. Stąd podstawowymi narzędziami pracy chrześcijańskiego pracodawcy są dwa kalkulatory: ekonomiczny i sumienia. Jeden bez drugiego nie da rady. Rachunek musi uwzględniać sumienie, a sumienie rachunek - zastrzega ks. G. Piątek.

Koordynator „Talentu” zwraca jednak uwagę, iż niektórzy przedsiębiorcy inne wartości wyznają w życiu osobistym, a inne w biznesie. - Bywa, że siedzą w kościele w pierwszej ławce, są hołubieni przez miejscowe władze, bo sponsorują przeróżne inicjatywy, podczas gdy płacą pracownikom głodowe pensje, zatrudniają na „czarno” lub nie wywiązują się z innych obowiązków pracodawcy - mówi sercanin, przypominając, że o rozdźwięku między wiarą a życiem doczesnym mówi m.in. dokument Papieskiej Rady „Iustitia et Pax” pt. „Powołanie lidera biznesu”: „Oddzielanie wymogów wiary od pracy w biznesie jest podstawowym błędem, który powoduje znaczną część szkód czynionych przez przedsiębiorstwa w dzisiejszym świecie. Skutkiem tego może być m.in. przywiązanie do władzy, nadużywanie siły gospodarczej w celu maksymalizacji zysków. Ostatecznie okazuje się, że człowiek przestaje służyć Bogu, a jego bożkiem staje się pieniądz”.

A jeśli kogoś nie przekonuje katolicki punkt widzenia, warto przypomnieć sobie wprowadzoną przez średniowiecznych prawników zasadę pacta sunt servanda, czyli umów należy dotrzymywać. Tak po prostu.

JKD

opr. ab/ab

Copyright © by Echo Katolickie