Symbolika ambony

Ks. Bogusław Nadolski Ambona - stół słowa Bożego ISBN: 978-83-927267-2-2 wyd.: Wydawnictwo PETRUS 2008

Wybrane fragmenty Słowo wstępne Ambona - miejsce odczytywania słowa Bożego w liturgii Początki ambony Nazwy ambony Funkcja ambony Lektorium Kazalnica Symbolika ambony Kształt i dekoracja ambony

Symbolika ambony

O symbolice ambony można mówić w odniesieniu do poszczególnych ambon, w określonych kościołach, w konkretnej epoce kultury i stylów. Jest to zadanie realizowane z wielkim znawstwem przez historyków sztuki. W niniejszej refleksji chodzi o symboliczne znaczenie ambony, jako takiej.

W świadomości duchowieństwa i chrześcijan świeckich, ambona rysuje się w wymiarach wielkości, wysokości umieszczenia, zewnętrznego wystroju, kojarzy się z zdecydowanie z kazaniem (schematycznie: ”ładne kazanie”), nie z homilią- wyjaśnieniem słowa Bożego. Niewątpliwie przyczyniło się do tego przesuniecie ambony w głąb nawy. Świadomość chrześcijańskiego antyku natomiast przeniknięta była rozumieniem ambony, jako miejsca głoszenia całemu światu radości zmartwychwstania. Podstawa ambony to „pusty grób” w nawiązaniu do Mk 16,1-4: ”W pierwszy dzień tygodnia wczesnym rankiem, gdy wzeszło słońce przyszyły do grobu (Maria Magdalena, Maria, matka Jakuba, i Salome).Mówiły do siebie, kto nam odsunie kamień od wejścia do grobowca. Gdy jednak spojrzały zobaczyły kamień odsunięty, a był bardzo wielki”.Przywołać trzeba inne fragmenty Ewangelistów głoszących zwycięstwo Chrystusa (Mt 28,2; Łk 24,4) opisujących ze szczegółami pusty grób, choćby szczegół o leżących płótnach- greckie słowo keimena, które Biblia Tysiąclecia tłumaczy przez „leżące” lepiej to oddaje wyrażenie ”opadłe” wyciągnięte”- po prostu, tkaniny, które owiały ciało Chrystusa, gdy tego ciała nie ma, wyglądają, opadłe,

Ambona to przestrzenna ikona zmartwychwstania. Exultet- orędzie paschalne, wykonywane na ambonie określało i kształtowało rozumienie ambony. Do tej symboliki nawiązuje ustawienie paschału obok ambony- paschał nazywano columna. Tę samą wymowę posiada powoli upowszechniający się zwyczaj ustawiania na pulpicie ambony dawniej używanej, a zachowanej w kościołach, figury Chrystusa zmartwychwstałego. Oznacza to silne podkreślenie radosnego charakteru chrześcijaństwa. Wydaje się, że za mocno akcentuje się w chrześcijaństwie obowiązek, winę, a za mało radość autentyczna płynącą z ofiarowanej wolności, współzmartwychpowstawanie, ofiarowany dynamizm życia, dynamizm, istnienia, dar Ducha- wichru, który przenosi chrześcijanina do nowego życia. Ambona przypomina, że celem życia człowieka jest radość, podziw, życie miłością to znaczy bycia dla kogoś na wzór Mistrza z Nazaretu. Ambona, zauważa Cristino Valenziano, we wspomnianej wypowiedzi nie jest miejscem mówienia podczas liturgii, lecz stanowi topos liturgiczny słowa Bożego proklamującego misterium paschalne Chrystusa. Topos w języku greckim posiada wyjątkowo bogate znaczenie, a więc w znaczeniu sytuacji szczególnej, służby, okazji, oficjum, regionu (możliwości oddziaływania słowa), fundament refleksji, punkt wyjścia dla wyjaśniania, przedmiot(materia) rozmowy, wykładu, okazją uczynienia czegoś.

Gdy w kościele czyta się Pismo święte wówczas sam Chrystus mówi- stwierdza Konstytucja o liturgii (art.7).Nie dziwi przeto fakt, że na ambonach czy lektoriach pulpit, przyjmował kształt orła- stąd określenie aquilinum, łać. aquila= orzeł. Durand , jak już zaznaczono napisał w Rationale divinorum officiorum 4,24:”Ewangelię czyta się, jak to jest w zwyczaju, na orle”.

Symbolika orła jest wyjątkowo bogata Jest on symbolem Boga, formą objawienia się Boga. Z ambony przemawia i objawia się Najwyższy. Orzeł jest także symbolem Chrystusa zmartwychwstałego i zwycięskiego. Stwierdzenia te znajdziemy i u Ambrożego i Grzegorza Wielkiego, Augustyna. Zazwyczaj przywykliśmy łączyć symbol orła z osobą św. Jana ewangelisty i słusznie, ale i w tym wypadku orzeł jest równie z symbolem Chrystusa, którego Jan kontempluje, doświadcza Chrystusa, jako światło wewnętrzne i wieczne.

Federico Debuyst mówi nawet o „ambonie- osobie”, wyrażenie to przywołuje wypowiedź św. Augustyna (Mowa 85,1) ”Ewangelia to usta Chrystusa. Zasiada w niebie, lecz nie przestaje przemawiać na ziemi”, podobnie w Pontyfikale Rzymsko- Germańskim: ”czyta się Ewangelie, w której Chrystus swoimi ustami przemawia do ludu” albo ”Gdy przychodzi sam Chrystus, to jest Ewangelia, odkładamy laski, ponieważ nie potrzebujemy ludzkiej pomocy”.

Wypowiedzi magisterium Kościoła o dwóch stołach, podkreślają jedność tych stołów: słowa i Ciała Pańskiego. Stanowią one jeden akt kultu, są jednym d a r e m Boga. Stwierdzenie to przywołuje architekturę antycznych kościołów syryjskich, bizantyjskich łączących ołtarz i miejsce przepowiadania słowa Bożego- podwyższone miejsce- bema. W posoborowych dokumentach bema to po prostu amboną. Wolno tak twierdzić, przecież zasadą odnowy liturgii tak po Soborze Trydenckim, jak i po Vaticanum II, jest ”odnowa (restituuntur) ..ad pristinam sanctorum Patrum normam-„należy przywrócić stosownie do pierwotnej tradycji Ojców Kościoła” (KL 50). Nie dziwi przeto fakt umieszczenia miejsca czytania słowa Bożego blisko ołtarza. Ambonę rozumie się jako stół (ołtarz) słowa Bożego, a więc miejsce, na którym odbywa się jakby pierwsza część liturgii Mszy Świętej, czyli liturgia słowa. Na ambonie dokonuje się pierwszy akt liturgii - liturgia zstępująca, katabatyczna, Bóg mówi do człowieka. W konsekwencji nie powinna być traktowana, jako miejsce do wygłaszania ogłoszeń, właściwym miejscem ich głoszenia jest miejsce przewodniczenia (sedilia), podobnie trzeba powiedzieć o podawaniu duszpasterskich ogłoszeń.

opr. aw/aw