Oschłość w czasie modlitwy

Problem oschłości na modlitwie jest zawsze aktualny, a w czasach obecnych może jeszcze aktualniejszy niż dawniej, bo dzisiejszy styl życia wysusza źródła modlitwy. By problem należycie ustawić, trzeba najpierw zdać sobie sprawę z tego, że w pewnej mierze oschłość jest stanem normalnym na tej ziemi, bo żyjemy w stanie wiary. Gdy Pismo Święte chce nam dać całościowe ujęcie naszego życia na ziemi, posługuje się obrazem przejścia Ludu Bożego przez pustynię, gdzie z rzadka tylko rozsiane były cieniste oazy i źródła wód. Ten obraz jest obowiązujący do końca czasów. Potrzebny nam jest ten realizm wiary, który się nie dziwi, że na pustyni jest sucho, że przechodząc przez pustynię trzeba znieść żar słoneczny, pragnienie i znużenie, że obfite źródła wód są rzadkością, że celem ich jest wzmocnienie naszych sił do dalszego marszu przez pustynię. Ten fundamentalny realizm chrześcijański jest bardzo potrzebny dla zachowania właściwej postawy w życiu duchowym, dla podtrzymania wytrwałości i męstwa, a także dla powściągnięcia nieumiarkowanych pragnień pociech duchowych.

Gdy jednak oschłość ma cechy trwałości, nie wolno obok tego problemu przejść bez poważnego zastanowienia się nad nim, gdyż oschłość trwała może mieć bardzo różne przyczyny, które nieraz mogą mieć duże znaczenie dla życia duchowego. Ponadto oschłość, jeśli trwa długo, może doprowadzić do oziębłości. Niektórzy szczycą się, że idą twardą drogą nagiej wiary, że nie mają pociech duchowych, że stale są w oschłości. Nie należy tego rodzaju pochwał przyjmować bez zastrzeżeń, bo może ci sami ludzie, gdyby mieli więcej gorliwości, byli bardziej umartwieni i wierniejsi modlitwie, mieliby więcej również duchowych pociech. Nie otrzymują ich jednak, bo są zbyt oziębli.

Gdy więc oschłość jest trwała, nie należy z góry zakładać, że wszystko jest w porządku, że jest to tylko doświadczenie wiary. Trzeba się zastanowić, czy nie zachodzą tu inne przyczyny i czy nie ma tu naszej winy. Przyczyny oschłości mogą być różne. Często w obecnych czasach przyczyną trwałej oschłości jest stan duchowego niedożywienia. Człowiek zapracowany od rana do wieczora nie znajduje ani czasu, ani sił, ani ochoty, aby umysł swój i serce odżywiać Bożymi prawdami. Życie duchowe w niej stopniowo wygasa. Wszyscy ją cenią, bo jest bardzo pożyteczna dla zgromadzenia, ale praca jej niepostrzeżenie coraz bardziej się mechanizuje i wypróżnia z duchowości. Duch stopniowo pustoszeje i sztywnieje. Oczywiście, że nie można lekceważyć oschłości duchowej, która ma takie przyczyny. Oschłość w życiu modlitwy może powstać i z nadmiaru gorliwości. Siostra zajmuje się wieloma rzeczami, których od niej nikt nie żąda, potem skarży się na trudności w skupieniu i oschłość na modlitwie. Czyni to wszystko z gorliwości i może nawet zdobywa sympatię innych, ale nie zadaje sobie pytania, czy rzeczywiście Bóg tego wszystkiego od niej żąda, czy to, co tak ofiarnie spełnia, jest zgodne z Jego wolą. Inna Siostra musi wszystko wiedzieć, co się dzieje w klasztorze, chociaż to wcale nie jest potrzebne dla dobrego spełniania swych obowiązków; inna znowu lekceważy sobie dyscyplinę milczenia. Siostry te będą miały oschłości na modlitwie i oschłości te będą zawinione.

Inną przyczyną oschłości jest lenistwo duchowe, brak męstwa i wytrwałości w dążeniu do pełnego rozwoju życia modlitwy. Jest to przyczyna bardzo powszechna. Dzisiejsze czasy wymagają zwrócenia szczególnej uwagi na pewne bardziej ukryte i subtelne przyczyny zanikania życia modlitwy dzisiejszej cywilizacji. Wiadomo, że między rozwojem życia modlitwy a umartwieniem zmysłów istnieje konieczny związek. Niestety, w praktyce ignoruje się to prawo życia duchowego. Czym jest np. spędzanie wielu godzin przed telewizorem, jeśli nie ustawicznym gwałceniem tego prawa życia duchowego. Przy radiu można jeszcze coś robić, przed telewizorem żadna praca nie jest możliwa. Owszem, można jeszcze jeść i pić, aby i inne zmysły doznały zaspokojenia. Osoby, które złożyły ślub czystości i zobowiązały się dążyć do doskonałej czystości, ze spokojnym sumieniem gromadzą bodźce przeciwne, które w odpowiednim momencie wydadzą swoje owoce. Klimat, którym się oddycha przy telewizorze, nie tylko jest przesiąknięty naturalizmem, ale również nie jest wolny od miazmatów (demoralizujących wpływów) tej atmosfery hiperseksualnej, która charakteryzuje dzisiejszy świat. Wpływ upodobania do telewizji na życie duchowe zakonnika czy zakonnicy może się nie ujawnić od razu. Ale jeżeli sumienie nie da sygnałów ostrzegawczych, to już będzie znak, że sumienie to nie ma tej ostrości i tej delikatności, jaka niezbędna jest dla bliskiego obcowania z Panem. Cóż dziwnego, że na modlitwie dusza pozostawać będzie w oschłości?

Trzeba również zbadać, czy nie ma w duszy tych utajonych przeszkód, o których mówiliśmy wyżej (jak np. niechęć do bliźniego, jakieś niedobre przywiązanie itp.), a które bliższy kontakt z Bogiem czynią niemożliwym.

Na zakończenie tych kilku uwag chcę podkreślić, że chodzi tu właściwie o rzecz bardzo prostą. Ci, którzy umieli się modlić, nie nauczyli się tej sztuki na drodze jakichś specjalnych i skomplikowanych studiów. Nauczyć się modlitwy można tylko modląc się i ktokolwiek będzie się wytrwale modlił, ten się nauczy modlitwy. Biedą naszą nie jest to, że nie wiemy, co mamy czynić, ale że nie czynimy tego, co wiemy, że jest dobre i że czynić to powinniśmy. Wiele wątpliwości i niejasności rozwiewa się przez odważną decyzję wykonania tego, co już wiemy. Aby zobaczyć, co się znajduje za zakrętem, nie należy długo rozprawiać, ale należy do tego zakrętu dojść, a wówczas bez wysiłku zobaczy się co dalej. Tak jest i w życiu duchowym. Problemy nasze rozwiązują się w marszu, a bez marszu rozwiązać się nie mogą. Trzeba zawierzyć Temu, który nas powołał, i iść. Tak jest i z rozwojem życia modlitwy.

Piotr Rostworowski OSB,
W szkole modlitwy,
Wydawnictwo Benedyktynów TYNIEC

opr. mg/mg