Teologia chrzcielna - Nowe perspektywy teologiczne

Marino Qualizza

INICJACJA CHRZEŚCIJAŃSKA

Tytuł oryginału - Iniziazione cristiana. Battesimo, Confermazione, Eucaristia
© EDIZIONI SAN PAOLO s.r.l., 1996
Piazza Soncino, 5 - 20092 Cinisello Balsamo (Milano)
© Wydawnictwo WAM, Kraków 2002
Redakcja Jakub Kołacz SJ

ROZWÓJ TEOLOGICZNO-DOGMATYCZNY

4.3.4. Nowe perspektywy teologiczne

Po zakończeniu Soboru Trydenckiego w teologii zaczęto tłumaczyć jego doktrynę, lecz robiono to na sposób monotonny.

Świat teologii zaczął ożywiać się dopiero przez podjęcie studium nad teologicznym wymiarem liturgii. Spowodowało to ponowne dostrzeżenie zagadnienia sakramentów. Chodziło mianowicie o weryfikację teologicznego znaczenia liturgii - tym trafnym wyrażeniem posłużył się C. Vagaggini⁽²⁷⁾. Ponowne dostrzeżenie liturgii miało tę zasługę, iż przyczyniło się do odnalezienia właściwego miejsca sakramentów w obrębie samej liturgii, są one bowiem jej centrum i istotą.

Odnowiona refleksja nie zaczęła się od jakiegoś konkretnego sakramentu, lecz, jak mówiono, od liturgii, która została ponownie przemyślana jako celebracja mysterium salutis, czyli historii zbawienia. Jednak dwoma sakramentami, które w tej refleksji budziły bardziej bezpośrednie zainteresowanie były właśnie chrzest i Eucharystia.

Istotnie bowiem, wydarzenia zbawcze, jak wejście w Paschę Chrystusa i wspólnota z Panem zmartwychwstałym, zostały w nich szczególnie uobecnione przez całkowite odnowienie życia. Tym, który dążył w tym kierunku, był m.in. Odo Casel głoszący „obecność tajemnic" (Mysteriengegenwart)⁽²⁸⁾. Jego propozycja patrystycznego i biblijnego podjęcia tematu, nawet jeżeli nie zawsze była trafna odnośnie motywacji teologicznych, okazała się prawdziwą rewolucją w teologii. Skutki nie kazały na siebie czekać.

Teologowie systematyczni pokroju K. Rahnera, E. Schillebeeckxa a także Semmelrotha, przewidywania te przełożyli na bardziej odpowiedni język teologiczny, co doprowadziło do pogłębienia teologii sakramentów. K. Rahner ponownie przemyślał znaczenie samego pojęcia sakramentu, opracowując ze znawstwem jego aspekt jako „znaku"⁽²⁹⁾. Schillebeeckx w monumentalnym dziele De sacramentale Heilseconomie nakreślił obraz sakramentologii rozumianej jako historia zbawienia, w której centrum jest Chrystus - sakrament spotkania z Bogiem⁽³⁰⁾. Semmelroth zmierzał w kierunku bardziej eklezjologicznym, uwypuklając rzeczywistość Kościoła jako głównego i powszechnego sakramentu, z którego inne czerpią swą realność i wartość⁽³¹⁾.

Fakt, że wskazał równocześnie, w sposób tak bardzo oryginalny i tradycyjny, na symboliczny wymiar sakramentów, łącząc tradycję patrystyczną z myślą współczesną, pozwolił Rahnerowi należycie ocenić różność sakramentów. Schillebeeckx na tej samej zasadzie rozwinął aspekt historyczno-zbawczy, uwypuklając fakt, że są one procesem, w którym uaktualnia i urzeczywistnia się zbawienie. Matką tego wszystkiego jest Kościół, który wyraża swoje życie i swój dar w dynamizmie sakramentów, które odnoszą się do niego jako do źródła i fundamentu. Nie zapominając zresztą, że ich źródłem jest Bóg w Chrystusie i w Duchu Świętym. W tym to kierunku rozwinęła się teologia sakramentalna, która obecnie stała się dziedzictwem wszystkich.

25.  Głębsze rozwinięcie historii praktyki i doktryny chrzcielnej zawiera szczegółowe studium B. Neunheusera, Taufe und Firmung, Freiburg 1956.

26.  Odnośnie problemu antropologii teologicznej zob. R. Fransen, w: MS, t. IX, s. 118-172, oraz A. Agnoletto, Lutero, Mediolan 1974.

27.  C. Vagaggini, Il senso teologico della liturgia, Rzym 1965.

28.  O. Casel, Il mistero del culto cristiano, Rzym 1966.

29.  Zobacz wybitną pracę K. Rahnera o pojęciu symbolu, zamieszczoną w Saggi sui sacramenti e sull'escatologia, Rzym 1965, s. 51-71.

30.  E. Schillebeeckx, De sacramentale Heilseconomie, Anvers 1952; tenże, Chrystus, Sakrament spotkania z Bogiem, Kraków 1966.

31.  O. Semmelroth, La Chiesa come sacramento di salvezza, w: MS, t. VII, s. 377-437; tenże, La Chiesa come sacramento originario, Neapol 1963.

opr. ab/ab