Prawa człowieka

Gerald O'Collins SJ, Edward G. Farrugia SJ

LEKSYKON pojęć teologicznych i kościelnych

z indeksem angielsko-polskim

Przełożyli Ks. Jan Ożóg SJ, Barbara Żak

Wydawnictwo WAM, Kraków 2002

Prawa człowieka

Dobra, do których posiadania ludzie są uprawnieni na mocy sprawiedliwości, ponieważ zostali stworzeni na obraz Boży i na Boże podobieństwo i powołani do życia wiecznego z Bogiem. Są to: wolność sumienia i prawo do życia, pracy, małżeństwa, wykształcenia i własności. Trzecie przykazanie dekalogu (Wj 20, 2-17; Pwt 5, 6-21) zapewniało regularny odpoczynek ubogim pracownikom i niewolnikom. Wiele przepisów prawnych Starego Testamentu i wiele wypowiedzi proroków o niesprawiedliwości (2 Sm 11, 1-12, 14; Iz 5, 23) jest związanych z podstawowymi prawami człowieka. Stary Testament wielokrotnie domaga się opieki nad sierotami, wdowami i obcokrajowcami (Pwt 24, 17-22; 27, 19). Wbrew tej zasadniczej równości wszystkich ludzi w Chrystusie (Ga 3, 28) życie chrześcijańskie nadal było odkształcane przez niewolnictwo, uciemiężenie kobiet, antysemityzm i inne karygodne wykroczenia. Równocześnie przez wiele stuleci mnisi i inne ugrupowania w Kościele niemal osamotnieni zapewniali ludziom wykształcenie oraz otaczali opieką chorych, opuszczonych i umierających. Wielka Karta Wolności (1215), amerykańska Deklaracja Niepodległości (1776), polska Konstytucja Trzeciego Maja (1791) oraz Deklaracja Narodów Zjednoczonych o Prawach Człowieka (1948) — oto ważniejsze oświadczenia wyrażające ogólną świadomość praw ludzkich i zachęcające do ich przestrzegania. Wśród wielu chrześcijan, którzy walczyli o prawa człowieka, musimy wspomnieć Bartłomieja de las Casas (1484-1566), Piotra Skargę (1536-1612), Williama Wilberforce'a (1759-1833), Daniela O'Connella (1775-1847), biskupa Wilhelma Emmanuela Kettelera (18111877), kardynała Henryka Edwarda Manninga (1808-1892), św. Alberta Adama Chmielowskiego (1845-1916), Martina Lutra Kinga (1829-1968), kardynała Stefana Wyszyńskiego (1901-1981) oraz papieży, poczynając od Leona XIII (1810-1903), który ogłosił przełomową encyklikę Rerum novarum (1891), upamiętnioną przez Jana Pawła II (ur. 1920) w encyklice Centesimus annus (1991). Sobór Watykański II poparł pełny zakres praw człowieka (GS 27, 29, 66). W szczególności jeden cały dokument (Dignitatis humanae) został poświęcony prawu osób i wspólnot do społecznej i obywatelskiej wolności w sprawach religijnych — to postęp w nauce Kościoła przygotowany przez teologa amerykańskiego, Johna Courtneya Murraya (1904-1967). Zob. antropologia, dekalog, obraz Boży, teologia afroamerykańska, teologia feministyczna, wolność religijna.

opr. mg/mg