Bronić wartości niedzieli

Prezydent zawetował ustawę zakazującą handlu w niedzielę. Zanim to uczynił, biskupi polscy przesłali na jego ręce specjalny list, w którym przypomnieli, że powstrzymywanie się od pracy w niedzielę to nie tylko nakaz religijny, ale podstawowe prawo człowieka. List podpisał w imieniu Episkopatu Prymas Polski kard. Józef Glemp.

Szanowny Panie Prezydencie,

Biskupi polscy z dużym niepokojem przyjęli zapowiedź zawetowania ustawy zakazującej handlu w niedzielę. Ustawa ta bowiem stwarza szansę przywrócenia w Polsce właściwego charakteru pierwszego dnia tygodnia, jak też zbliża prawodawstwo naszego kraju do norm przyjętych w wielu państwach Unii Europejskiej.

Jesteśmy przekonani, że niezależnie od wymogów dokonującej się w naszym kraju transformacji, należy bronić tej wartości, jaką stanowi świąteczny charakter niedzieli. Dzień Pański nie tylko bowiem wyznaczał rytm liczącej dwa tysiące lat historii Kościoła, ale stał się istotnym elementem naszej cywilizacji. Świętowanie niedzieli, zagwarantowane przez prawodawstwo państwowe, nie jest przypadkową okolicznością historyczną, lecz trwałym, uniwersalnym elementem duchowego dziedzictwa Europy. Pragniemy zauważyć, że powstrzymywanie się od pracy w tym dniu jest nie tylko nakazem religijnym, lecz także podstawowym prawem człowieka, prawem, którego Kościół zawsze i pod każdą szerokością geograficzną bronił, upominając się o jego respektowanie.

Kościół w swych dokumentach wielokrotnie wskazywał, że świąteczny odpoczynek jest prawem człowieka pracy, które państwo winno gwarantować. Ojciec Święty Jan Paweł II w liście apostolskim Dies Domini wyraźnie przypomniał, że „uczestnictwo we Mszy świętej [niedzielnej] jest dla wiernych obowiązkiem, od którego może ich zwolnić tylko poważna przeszkoda” (Dies Domini, 49). Chrześcijanin winien zatem wypełnić ten obowiązek, łącząc to z indywidualnymi i wspólnotowymi formami przeżywania wiary, która objawia się w obchodzeniu Dnia Pańskiego.

Dlatego też brak ustawowego zakazu handlu w niedzielę, i wynikający stąd przymus pracy ze strony wielu pracodawców, prowadzi do poważnego konfliktu sumienia ludzi wierzących, którzy nie mają możliwości zgodnego z wiarą przeżywania Dnia Pańskiego. Konsekwencją tego — w wielu wypadkach — jest łamanie zasady wolności religijnej, której obrona jest obowiązkiem nie tylko Kościoła, ale przede wszystkim ustawodawcy i państwa.

Świąteczny charakter niedzieli ma zresztą nie tylko wymiar religijny, lecz jest pewnym wspólnym dobrem, umożliwiającym obywatelom zwykły odpoczynek, a także rozwój ich życia rodzinnego oraz uczestnictwo w kulturze narodu. Odpoczynek niedzielny pozwala sprowadzić do właściwych proporcji codzienne troski i zajęcia — rzeczy materialne, o które tak bardzo zabiegamy, ustępują miejsca wartościom kultury i ducha. Nabiera to szczególnego znaczenia w warunkach współczesnej cywilizacji, która — poprzez swą dynamikę — zmusza człowieka do nieustannej aktywności i pogoni za zyskiem, kosztem innych, głębszych wartości. Odbywa się to na ogół ze szkodą dla życia rodzinnego, a w wielu wypadkach prowadzi nawet do rozpadu tej podstawowej dla życia społecznego instytucji, jaką jest rodzina. Uniemożliwia też w praktyce korzystanie z licznych dóbr kultury, co jest niezbędne do prawidłowego, harmonijnego rozwoju każdego człowieka i obywatela. Świąteczny charakter niedzieli ma też wielkie znaczenie wspólnototwórcze — nie tylko w skali rodziny, lecz także społeczności lokalnych, albowiem właśnie brak poczucia wspólnoty prowadzi często do licznych patologii.

Kościół, podobnie jak ustawodawstwo wielu rozwiniętych demokratycznych państw, dopuszcza możliwość wykonywania niektórych prac w niedzielę, ale tylko w dziedzinach niezbędnych dla prawidłowego funkcjonowania państwa i życia społecznego, jak służba zdrowia, bezpieczeństwo, komunikacja, energetyka, czy nawet handel, lecz w bardzo ograniczonych rozmiarach. Z taką właśnie wizją koresponduje wola polskiego Parlamentu, który — zakazując handlu w niedzielę — pozwolił na funkcjonowanie niewielkich wybranych placówek. W trudnych warunkach ekonomicznych współczesnej Polski decyzja ta nabiera także wymiaru promocji naszej rodzimej przedsiębiorczości, zagrożonej konkurencją ze strony wielkich, międzynarodowych korporacji handlowych.

Zwracamy się zatem z prośbą do Pana Prezydenta o uszanowanie woli Parlamentu, przekonani, że ustawa zakazująca handlu w niedzielę może stać się istotnym elementem polskiego systemu prawnego, pozwalającym nam wszystkim — wierzącym i niewierzącym zachować europejską tożsamość, a rodzinom odzyskać spójność i radość wspólnego świętowania.

W imieniu biskupów polskich
+ Józef Kardynał Glemp
Prymas Polski
Warszawa,
4 października 2001 r.

opr. mg/mg