Przemyśl czy Lublin?

Została podjęta wstępna decyzja o zlokalizowaniu w Lublinie polsko-ukraińskiego uniwersytetu. Wiadomość tę źle przyjęły przemyskie elity.

— Mieliśmy nadzieję, że to w naszym mieście znajdzie siedzibę uniwersytet — mówi dyrektor Południowo-Wschodniego Instytutu Naukowego w Przemyślu dr Stanisław Stępień. — W Lublinie istnieją już dwie uczelnie tego typu, więc trzeci uniwersytet będzie przysłowiowym kwiatkiem do kożucha. W Przemyślu odgrywałby nie tylko ważną rolę naukową, ale także polityczną i społeczną. Jego funkcjonowanie przyczyniałoby się do łagodzenia napięć, które w stosunkach polsko-ukraińskich pojawiają się na linii Przemyśl—Lwów. Uniwersytet byłby także szansą dla młodzieży naszego regionu oraz naukowców, którzy nie znajdując tu zatrudnienia opuszczają miasto lub są zmuszeni dojeżdżać do innych ośrodków akademickich.

Pracownicy przemyskiego Instytutu, przywołując przykład Uniwersytetu Europejskiego „Viadrina” we Frankfurcie nad Odrą, przekonują, że międzynarodowa placówka naukowa powinna powstać jak najbliżej granicy. Dzięki temu będzie mogła w niej studiować zarówno młodzież polska, jak i ukraińska, bez konieczności korzystania z akademików. Najbliższe miasto ukraińskie jest oddalone od Przemyśla o 20 km, a Lwów o 80 km. Na uniwersytecie w Przemyślu mogliby więc wykładać lwowscy naukowcy. Ułatwiłoby to wzajemne przenikanie się i poznawanie obu społeczności. Sprawiłoby również, że nasza granica, nawet gdy już będzie wyznaczać wschodni kraniec Unii Europejskiej, nie stanie się „żelazną kurtyną”.

Za otworzeniem międzynarodowego uniwersytetu w Przemyślu przemawia także fakt, że jest to miasto wielokulturowe, należące i do polskiego, i do ukraińskiego dziedzictwa. Na początku XIX w. w życiu kulturalnym Ukrainy Przemyśl odgrywał większą rolę niż Lwów. Tu rozpoczęło się odrodzenie ukraińskiego życia narodowego, tu powstały liczne instytucje kulturalne i wydawnicze, tu, jeszcze w połowie XIX wieku, działała porównywana z Fundacją Ossolińskich we Lwowie Biblioteka Śnigursko-Ławrowska. Od wczesnego średniowiecza do dziś w Przemyślu znajdują się siedziby dwóch biskupstw: rzymskokatolickiego i wschodniego (najpierw prawosławnego, a od XVII w. grekokatolickiego). Obecnie na ziemi przemyskiej mieszka największa na terenie Polski grupa ludności ukraińskiej. W samym Przemyślu żyje ponad 3 tysiące Ukraińców, a w całym regionie około 20 tys. Prowadzą oni bardzo ożywioną i różnoraką działalność, dzięki czemu Przemyśl uchodzi za ich nieformalną stolicę. Nie zawsze jest to dobrze przyjmowane przez polską większość. Stworzenie tu polsko-ukraińskiej uczelni mogłoby przyczynić się do osłabienia nastrojów nacjonalistycznych, odczuwanych po obu stronach, oraz pomóc w likwidacji stereotypów w postrzeganiu siebie nawzajem.

W grodzie nad Sanem znajdują się bogate zbiory biblioteczne i archiwalne, co ułatwiłoby studia ukrainoznawcze oraz historyczne, zwłaszcza w zakresie stosunków polsko-ukraińskich.

— Odpowiednio wykorzystując te zasoby, Przemyśl może stać się swoistym przygranicznym laboratorium, w którym można by badać wspólne, polsko-ukraińskie dziedzictwo kulturowe oraz wzajemne wpływy i inspiracje obu narodów — podkreśla dr Stanisław Stępień. — Wiele ciekawych materiałów archiwalnych znajduje się w Archiwum Państwowym oraz archiwach obu archidiecezji. Nasz instytut również powstał jako podstawa dla tworzenia w Przemyślu wyższej uczelni.

Ideę powołania w Przemyślu polsko-ukraińskiego uniwersytetu popierają władze miejskie, które deklarują również różnorodną pomoc, między innymi lokalową. Zarząd miasta podjął już w tej sprawie stosowną uchwałę.

Wydaje się, że argumentów wysuwanych przez przemyskich entuzjastów polsko-ukraińskiej uczelni nie powinno się lekceważyć. Należy wykorzystać okazję, aby Przemyśl przestał być źródłem konfliktów między narodami polskim i ukraińskim, a stał się ośrodkiem ich zbliżenia. Jeżeli nawet decyzja o lokalizacji uczelni w Lublinie jest nieodwołalna, należy rozważyć, czy w mieście nad Sanem nie utworzyć przynajmniej filii. Południowo-Wschodni Instytut Naukowy w tym mieście jest znakomitą podstawą do jej stworzenia.

opr. mg/mg