Miarą cywilizacji jest stosunek do życia

Papież Franciszek 27 kwietnia 2014 r. podczas uroczystości kanonizacyjnej podkreślił w homilii o Janie Pawle II: „Kiedyś sam tak powiedział, że chciałby zostać zapamiętany jako papież rodziny”. Temu życzeniu stało się zadość: ogłaszając naszego rodaka świętym, obecny Biskup Rzymu proklamował go papieżem rodziny. Co z tego faktu wynika dla katolików? Czy ten zaszczytny tytuł nie jest dla nas wyzwaniem w sytuacji, kiedy tradycyjna rodzina — powtórzmy to po raz kolejny na tych łamach — jest zagrożona i dotknięta kryzysem?

Nie od rzeczy będzie zauważyć, że Karol Wojtyła, który tak krótko cieszył się pełną rodziną, bo w młodości stracił najbliższych, swoje relacje z innymi budował na zasadach rodzinnych. Może właśnie dlatego cenił wartość pełnej rodziny, gdzie jest ojciec, matka i dzieci. Środowisko jego przyjaciół i znajomych, nad którym roztaczał pieczę duszpasterską, zwane było Rodzinką. Wprawdzie ks. Karol, dla zmylenia czujności bezpieki, nazywany był Wujkiem, ale de facto pozostawał dla swoich bliskich ojcem duchowym. Kiedy został papieżem, stworzył rodzinę ze swych domowników. Wiadomo, jak ważną, jednoczącą rolę w rodzinie pełni stół. Otóż Jan Paweł II zapraszał do swego domu na posiłki znajomych i przyjaciół. Wszyscy żyjący uczestnicy tych biesiad do dziś wspominają, że atmosfera w domu papieskim była rodzinna.

Z okazji ogłoszenia Jana Pawła II patronem rodziny, warto przypomnieć największe zasługi Ojca Świętego w tej dziedzinie.

Czy Papież cierpiał za rodzinę

Trzeba od razu powiedzieć, że żaden z papieży nie poświęcił tyle miejsca nauczaniu na temat rodziny, co Jan Paweł II. Już w trzecim roku swego pontyfikatu powołał Papieską Radę ds. Rodziny, która zastąpiła Komitet ds. Rodziny ustanowiony przez Pawła VI. Dokument o utworzeniu Papieskiej Rady ds. Rodziny opublikowano 13 maja 1981 r., a więc w dniu zamachu na Ojca Świętego. Czy zbieżność tych dwóch faktów można ze sobą łączyć? Jeżeli zamach interpretuje się jako złożoną przez Papieża ofiarę cierpienia za świat, to można chyba uznać, że najbardziej Ojciec Święty cierpiał właśnie za rodzinę.

Jeszcze w tym samym roku ukazała się adhortacja apostolska „Familiaris consortio” — o zadaniach rodziny chrześcijańskiej w świecie współczesnym. Była ona owocem odbytego rok wcześniej pod przewodnictwem Papieża 5. Zgromadzenia Generalnego Synodu Biskupów na temat: „Zadania rodziny chrześcijańskiej w świecie współczesnym”.

„Familiaris consortio” to najpełniejszy wykład Magisterium Kościoła na temat istoty, obowiązków i zagrożeń współczesnej rodziny. W dokumencie tym Ojciec Święty z całą stanowczością podkreśla nierozerwalność małżeństwa i ukazuje rodzinę jako komunię osób. Wskazuje na negatywne zjawiska we współczesnej rodzinie, u których podstaw często leży „skażone pojęcie i przeżywanie wolności”. Papież dostrzega obrazę ludzkiej godności w naciskach władz państwowych, zmierzających do ograniczenia wolności decyzji małżonków odnośnie do posiadania potomstwa. Przeciwstawia się stosowaniu środków antykoncepcyjnych, opowiadając się za naturalnymi metodami regulacji poczęć. Dziecko — podkreśla Papież — jest najcenniejszym darem małżeństwa, odbiciem i trwałym znakiem miłości małżeńskiej. „Familiaris consortio” przypomina niezbywalne prawo rodziców do wychowania dziecka, wobec którego są oni pierwszymi głosicielami Ewangelii.

Uzupełnieniem „Familiaris consortio” była ogłoszona dwa lata później Karta Praw Rodziny, przedłożona przez Stolicę Apostolską wszystkim ludziom, instytucjom i władzom zainteresowanym misją rodziny w świecie współczesnym. Powstała ona w obronie łamania podstawowych praw rodziny.

Niezaprzeczalnym wkładem Jana Pawła II w teologię małżeństwa i rodziny był cykl 130 konferencji, które Papież wygłaszał podczas audiencji generalnych w latach 1979-84. Podstawę do rozważań Papież zaczerpnął z Księgi Rodzaju: „Stworzył więc Bóg człowieka na swój obraz, na obraz Boży go stworzył: stworzył mężczyznę i niewiastę” (Rdz 1, 27).

Wielką promocją chrześcijańskiej rodziny były Światowe Spotkania Rodzin z Ojcem Świętym. Jan Paweł II uczestniczył w trzech takich wydarzeniach z udziałem kilkuset tysięcy uczestników: w 1994 r. w Rzymie, w 1997 r. w Rio de Janeiro i w 2000 r. ponownie w Rzymie.

Jan Paweł II wielokrotnie spotykał się z rodzinami, a podczas podróży zagranicznych zdarzało się, że niespodziewanie odwiedzał zwykłe rodziny.

„Podstawówka” uspołecznienia

Jan Paweł II uważał, że człowiek jest drogą Kościoła, a nie odwrotnie. Najważniejszą, niepowtarzalną drogą była dla Papieża rodzina, bo człowiek w rodzinie przychodzi na świat. A kiedy w przyjściu na świat brakuje rodziny — zauważa Papież — to jest to brak i wyłom bardzo bolesny, ciążący na całym życiu.

W adhortacji „Christifideles laici” Jan Paweł II z kolei dowodzi, że rodzina jest „pierwszą i podstawową szkołą uspołecznienia”. W rodzinie bowiem człowiek uczy się wrażliwości i postaw społecznych. Papież daje do zrozumienia, że zdrowa rodzina to zdrowe społeczeństwo. Przypisuje rodzinie ogromną rolę, twierdząc, że zadecyduje ona o przyszłości Starego Kontynentu.

Przemawiając do uczestników europejskiego sympozjum nauczycieli akademickich 25 czerwca 2004 r., Jan Paweł II stwierdził: „Można powiedzieć, że rodzina jest zwierciadłem społeczeństwa, a zatem i kształtującej się obecnie Europy. Przemiany zachodzące w rodzinie są i będą najważniejszym wskaźnikiem rozwoju kulturowego oraz instytucjonalnego kontynentu”.

„Kto niszczy tę podstawową tkankę organizmu społecznego, nie szanując jej tożsamości i podając w wątpliwość jej zadania, zadaje głęboką ranę społeczeństwu i wyrządza szkody, często niepowetowane” — przestrzegał w innym swoim przemówieniu Papież.

Sanktuarium życia

Mimo olbrzymich wysiłków nie udało się Janowi Pawłowi II zjednoczyć wszystkich ludzi wokół idei obrony życia. Zwolennicy aborcji uważają, że problem ten został zideologizowany przez katolików, mimo iż Papież tłumaczył, że obrona życia to nie kwestia określonego światopoglądu, ale sprawa, która powinna być traktowana jako imperatyw i obowiązek spoczywający na wszystkich ludziach.

Jednakże, przypominał Ojciec Święty, miejscem, które powinno zapewnić ochronę życia ludzkiego od jego poczęcia aż do naturalnego końca, powinna być rodzina, nazwana w encyklice „Centesimus annus” sanktuarium życia.

Jedną z najbardziej zapamiętanych homilii w obronie życia Jan Paweł II wygłosił w 1991 r. w Polsce. Podczas Mszy św. na lotnisku aeroklubu w Masłowie pod Kielcami, w strugach ulewnego deszczu, Papież apelował do rodaków o zmianę stosunku do dziecka poczętego, które — nawet jeśli pojawi się nieoczekiwanie — nigdy nie jest intruzem ani agresorem.

W kontekście zjawiska aborcji odpowiedzialnych za życie społeczne w Polsce pytał, czy wolno lekkomyślnie narażać polskie rodziny na dalsze niszczenie. Przestrzegał, że nie można stwarzać fikcji wolności, która rzekomo człowieka wyzwala, a właściwie go zniewala i znieprawia. „Z tego trzeba zrobić rachunek sumienia u progu III Rzeczypospolitej!” — grzmiał Papież.

Swoją homilię, jak pamiętają zapewne starsi z nas, kontynuował niemal krzycząc: „Może dlatego mówię tak, jak mówię, ponieważ to jest moja matka, ta ziemia! To jest moja matka, ta Ojczyzna! To są moi bracia i siostry!”.

Sześć lat później, 4 czerwca 1997 r., niezwykle ważne słowa na temat obrony życia padły z ust Ojca Świętego w Kaliszu. Jan Paweł II mówił wówczas: „Miarą cywilizacji — miarą uniwersalną, ponadczasową, obejmującą wszystkie kultury — jest jej stosunek do życia. Cywilizacja, która odrzuca bezbronnych, zasługuje na miano barbarzyńskiej. Choćby nawet miała wielkie osiągnięcia gospodarcze, techniczne, artystyczne, naukowe. Kościół, wierny misji otrzymanej od Chrystusa, mimo słabości i niewierności wielu swych synów i córek, konsekwentnie wnosił w dzieje ludzkości wielką prawdę o miłości bliźniego, łagodził podziały społeczne, przekraczał różnice etniczne oraz rasowe, pochylał się nad chorymi i nad sierotami, nad ludźmi starymi, niepełnosprawnymi, bezdomnymi. Uczył słowem i przykładem, że nikogo nie można wykluczyć z wielkiej rodziny ludzkiej, że nikogo nie wolno wyrzucać na margines społeczeństwa. Jeżeli Kościół broni życia nienarodzonych, to dlatego, że pochyla się także z miłością i troską nad każdą kobietą, która ma rodzić! Ze szczególną miłością i troską!”.

Ojciec rodziny ludzkiej

Jan Paweł II cały świat traktował jako jedną wielką rodzinę ludzką i, jak twierdzi znakomity biograf papieski Andrea Riccardi, „tworzył lud ponadnarodowy”. Czynił to przez swoje podróże, adresowane nie tylko do katolików, ale w zasadzie do wszystkich ludzi, przede wszystkim zaś jednoczył ludzi przez swoje nauczanie. Walka o wolność narodów uciśnionych i o prawa człowieka czyniła z Papieża przywódcę globalnego, ojca rodziny ludzkiej, autorytet ponadreligijny. Nawet przedstawiciele innych religii mówili o nim: ojciec.

Rodzina jest dzisiaj wyśmiewana i niszczona. W mediach świeckich lansuje się zupełnie inny model rodziny, a „małżeństwa” homoseksualne, zalegalizowane nawet w tak katolickim kraju jak Malta, próbuje się przedstawiać jako przejaw postępu i jako coś najzupełniej normalnego, katolików, którzy mają na to zupełnie inny pogląd, plasując w średniowieczu jako zacofanych.

W tej sytuacji decyzja papieża Franciszka, aby Jana Pawła II ogłosić papieżem rodziny nabiera szczególnego znaczenia i daje dodatkowy atut do walki o obronę tradycyjnej rodziny. Nie wystarczy orędownictwo Papieża w niebie za rodziną, ale potrzeba naszego wyrazistego świadectwa i zdecydowanego przeciwstawiania się, kiedy rodzina jest ośmieszana, a jej prawa łamane.

W tym kontekście warto pamiętać o tym, o czym Jan Paweł II mówił 11 czerwca 1987 r. podczas Mszy św. dla rodzin w Szczecinie. Papież podkreślił wówczas, że Kościół w Polsce stoi wiernie po stronie rodziny i jej dobra, nawet gdy w niej samej nie znajduje zrozumienia. Kościół „nie tylko głosi z miłością, ale i ze stanowczością objawioną naukę dotyczącą małżeństwa i rodziny, nie tylko przypomina jej obowiązki i prawa, ale również obowiązki innych, zwłaszcza obowiązki społeczeństwa i państwa wobec rodziny, stara się także ciągle rozwijać potrzebne struktury duszpasterstwa, których celem jest niesienie moralnej pomocy rodzinie chrześcijańskiej (dodajmy: nie tylko moralnej, ale także materialnej i egzystencjalnej, o czym świadczą m.in. domy samotnej matki). I może tej obecności i wrażliwości zawdzięczamy w głównej mierze to, że zło zagrażające rodzinie nadal nazywane jest złem, grzech nadal nazywany jest grzechem, wynaturzenie — wynaturzeniem; że nie zwykło się tutaj, jak to czasem bywa w świecie współczesnym, konstruować teorii dla usprawiedliwienia zła i nazywania zła dobrem” — mówił blisko 30 lat temu Papież rodziny.

opr. mg/mg