40 lat temu Polacy pierwsi w historii stanęli zimą na himalajskim Czo Oju. „Czołgaliśmy się na grani”

Trzy dni później na szczycie stanęli Jerzy Kukuczka i Zygmunt Andrzej Heinrich. „Prywatnie zawsze wspominam tę i inne rocznice, jak na przykład ubiegłoroczne 45-lecie pierwszego udokumentowanego wejścia na Peak 29, 22. co do wysokości szczyt globu (Ngadi Chuli, 7871 m - PAP), mój pierwszy siedmiotysięcznik w Himalajach. Weszliśmy z Ryszardem Gajewskim 8 maja 1979 r. Wracając do zimowego Czo Oju, to jedna z najważniejszych wypraw w mojej karierze, może ważniejszy był zimowy Everest pięć lat wcześniej. Nie afiszuję się publicznie rocznicami górskich wejść, zresztą nie mam za bardzo z kim świętować, bo jestem jedynym żyjącym uczestnikiem tej wyprawy” – powiedział Pawlikowski, który od 1976 roku jest zawodowym ratownikiem TOPR (obecnie na emeryturze, ale nadal pracuje jako ochotnik).

Polsko-kanadyjską wyprawą kierował prekursor zimowego himalaizmu Andrzej Zawada (zmarł w 2000 roku). W przypadku Kukuczki był to drugi ośmiotysięcznik zdobyty zima 1985 r. – trzy tygodnie wcześniej, 21 stycznia, z Andrzejem Czokiem osiągnęli wierzchołek Dhaulagiri (8167 m). Dla Berbeki był to drugi szczyt powyżej 8000 m zdobyty zimą (pierwszym był w styczniu 1984 Manaslu, wspólnie z Gajewskim). Berbeka zginął 5 marca 2013 roku po pierwszym zimowym wejściu na Broad Peak (8047 m). Nie żyją też inni uczestnicy ekspedycji na Czo Oju: Zawada, Mirosław Gardzielewski, Eugeniusz Chrobak i Andrzej „Zyga” Heinrich (wszyscy zginęli w lawinie na Evereście 27 maja 1989 roku wraz Wacławem Otrębą i Mirosławem Dąsalem) oraz lekarz wyprawy Jan Krzysztof Flaczyński (zmarł w maju 2024 r.).

O zimowych zmaganiach Polaków na wschodniej ścianie Czo Oju, drodze którą wcześniej atakował bez powodzenia słynny Reinhold Messner, pierwszy w historii zdobywca Korony Himalajów i Karakorum (14 ośmiotysięczników), opowiada książka Zawady „Trzy rekordy na Czo Oju”, wydana już po śmierci autora przez żonę Annę Milewską.

Latem 1986 Pawlikowski ponownie był na Czo Oju z ekspedycją klubową. „Kiedy rok po zimowym wejściu byłem ponownie na Czo Oju od strony zachodniej, jako członek wyprawy zakopiańskiej, planowanej dużo wcześniej niż zimowa Andrzeja Zawady, mogłem stwierdzić, jak trudna była nasza droga od wschodu. Kluczowy był odcinek w dolnej partii, na ścianie lodowej między II a III obozem do wysokości około 6500 m. Olbrzymie trudności techniczne, w zasadzie od podstawy ściany, zaczęły się już przy forsowaniu szczeliny brzeżnej lodowca. Tam się wyczerpały nasze siły. Wycofał się lider Andrzej Zawada oraz Andrzej Heinrich. Została nas czwórka: Mirek Gardzielewski, Gienek Chrobak, Barbeka i ja” – dodał himalaista i ratownik, który 19 lutego będzie obchodzić 74. urodziny.

Kilka lat temu wspomniał, że w dniu ataku szczytowego było słonecznie, ale bardzo zimno i wietrznie. Szczegóły z wyprawy pamięta do dziś, także dlatego, że w bazie na bieżąco sporządzał krótkie notatki.

„Prawie codziennie prowadziłem skromne, kilkuzdaniowe notatki. Pisałem po dwa zdania, zapisując ważniejsze wydarzenia wyprawy. Pamiętam, że w mesie było najcieplej i dawało się pisać długopisem, ale byliśmy przygotowani na wszystko, bo ołówków mieliśmy dużo. W dniu ataku słonecznie, ale bardzo zimno i wietrznie. Wiatr nieprzyjemny, z północnego-zachodu z wnętrza kontynentu, pędzący z Arktyki. Czołgaliśmy się na grani, mimo to udało się zrobić kilka zdjęć słabej jakości, ale jednak. Walczyliśmy z górą w bardzo małym zespole, w ścianie pracowało sześciu, siedmiu ludzi, bo Kanadyjczycy, poza Jacquesem Olakiem, warszawiakiem mieszkającym wówczas w Kanadzie, opuścili bazę po trzech tygodniach, bo kończyły im się urlopy” – podkreślił.

Odznaczony w 2009 roku za wybitne zasługi dla rozwoju ratownictwa górskiego oraz odwagę i poświęcenie w ratowaniu zdrowia i życia ludzkiego Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski Pawlikowski przyznał także, że były chwile zwątpienia pod Czo Oju.

„Mieliśmy wątpliwości i obawy, czy zdążymy wejść przed upływem terminu, który był ściśle określony w zezwoleniu – na koniec lutego. Czas upływał szybko, a góry na początku akcji nie ubywało. Nie było z nami Jurka Kukuczki, który najpierw atakował Dhaulagiri, ale wiedzieliśmy, jak wygląda sytuacja, bo lider – Zawada – wyraził na to zgodę. Drogę do szczytu otworzyła m.in. ofiarna praca Gienka Chrobaka” – dodał.

Czo Oju, w języku tybetańskim „Turkusowa Bogini”, była w tym czasie zdobywana rzadko. Władze Nepalu niechętnie wydawały zezwolenia na ekspedycje w ten rejon, dość odludny i trudno dostępny, choć odległy od Everestu tylko o około 30 km na zachód. Szczyt leży na granicy nepalsko-chińskiej.

„Zawada nie otrzymał pozwolenia na zimowe wyprawy na K2 w Karakorum czy Kanczendzongę w Himalajach, więc Czo Oju było niejako awaryjnym celem. W tamtych czasach wyprawa narodowa czy międzynarodowa, tak jak ta, miały specjalny status, ale generalnie patrzyło się na ekspedycje jako sukces zespołu: narodowego, klubowego, a nie indywidualny danego alpinisty. Nieważne kto, byle ktoś wszedł na wierzchołek. I wszyscy cieszyli się ze zdobycia szczytu. Taki był styl myślenia” – podsumował zakopiańczyk.

Źródło: PAP