Co to jest "Trzecia Droga" św. Tomsza z Akwinu?

ks. Stanisław Ziemiański Filozoficzne poznanie Boga ISBN: 978-83-7720-092-6 wyd.: Wydawnictwo PETRUS 2010

Wybrane fragmenty CO TO JEST „TRZECIA DROGA” ŚW. TOMASZA Z AKWINU? Trzy typy możliwości Szanse zastosowania możliwości absolutnej do argumentu z przygodności Zastosowanie pojęcia możliwości absolutnej do „trzeciej drogi”

CO TO JEST „TRZECIA DROGA” ŚW. TOMASZA Z AKWINU?

„Trzecia droga” św. Tomasza z Akwinu, zwana także argumentem z przygodności, wychodzi z przeciwstawienia tego, co możliwe i konieczne — e possibili et necessario¹. Chodzi tu oczywiście nie o możliwość logiczną, czyli niesprzeczność cech, lecz o możliwość ontologiczną, inaczej możność, oraz o konieczność ontologiczną, która jest przeciwieństwem możliwości, ponadto o konieczność nie hipotetyczną, warunkową, lecz o konieczność braną absolutnie, czyli taką, której negacja byłaby negacją bytu w jakimś aspekcie. Arystoteles określa konieczność słowami: „Konieczne jest to, co nie może być inaczej”².I odwrotnie, możliwe jest to, co istniejąc wprawdzie aktualnie, dopuszcza nieistnienie. Stąd, jak widać, ważna dla zrozumienia możliwości i konieczności jest analiza niebytu. Jest ona niezbędna, ponieważ „niebyt”, podobnie jak „byt” i „zmiana” to wyrażenia analogiczne, czyli naturalnie wieloznaczne, dopuszczające wiele sensów.

Gruntowną analizę „trzeciej drogi” przeprowadził już ks. Kazimierz Kłósak³ i nie ma potrzeby powtarzać tego, co już znane. Nie mniej, wydaje się, że można do jego rozważań dodać kilka glos marginalnych tak w analizie punktu wyjścia, jak i w krytyce toku rozumowania Tomaszowego oraz zaostrzyć ocenę przez wskazanie ukrytych założeń argumentu. Niedawno podjął zagadnienie argumentu z przygodności także ks. Stanisław Kowalczyk⁴, podkreślając, podobnie jak ks. K. Kłósak, aspekt antropologiczny. Trzeba więc i do jego stanowiska się ustosunkować.

¹ Por. S. c. Gent. 1. I, c. XV; 1. II, c. XV; S. Th., qu. 2, a. 3.

² Met., V 5, 1015^a34; Por. tamże, IV 5, 1010^b28; VI 2, 1027^b29; XI 7, 1072^b12. Zob. S. Mazierski, Pojęcie konieczności w filozofii św. Tomasza z Akwinu, Lublin 1953; W. Miller, Aristotle on Necessity, Chance and Spontaneity, „The New Schol.”, 47 (1973), s. 204—213; A. Platinga, The Nature of Necessity, London 1974.

³ Zob. W poszukiwaniu Pierwszej Przyczyny, cz. II, Warszawa 1957, s. 99—128; Tenże, Zagadnienie przygodności człowieka, w: Aby poznać Boga i człowieka, cz. 2, O człowieku dziś, Warszawa 1974, s. 51—60.

⁴ Argument z przygodności na istnienie Boga św. Tomasza z Akwinu, „Roczn. Fil. KUL”, 21 (1973) 1, s. 29—46.

opr. ab/ab