Videoinstalacje Gary Hilla

 

Jedną z ciekawszych prezentacji przełomu 1997/1998 były dwie viedeoinstalacje Gary Hilla pokazane w Zamku Ujazdowskim. Artysta urodził się w 1951, studiował w Arts Student League w Woodstock, Nowy York. Videoinstalacje zaczął tworzyć w roku 1974. Za działalność artystyczną otrzymał wiele stypendiów i nagród, m.in.: New York State Council on the Arts, National Endowment for the Arts, Rockefeller Foundation Fellowship. Współpracował z różnymi stacjami telewizyjnymi, prowadził także działalność akademicką. Jego instalacje były pokazywane na całym świecie, ważniejsze prezentacje miały miejsce w The Museum of Modern Art w Nowym Jorku, w Centre Georges Pompidou w Paryżu czy na Documenta 8 w Kassel. W 1995 otrzymał główną nagrodę za rzeźbę na Biennale w Wenecji.

Remarks on Color

ilustrują jeden z nurtów twórczości artysty, jakim jest reinterpretacja tekstu filozoficznego. Instalacja wykorzystuje najprostsze elementy: ekran, na którym odbywa się projekcja, i przestrzeń galerii, w której ustawione są krzesła dla widzów. Na ekranie pokazana jest mała dziewczynka czytająca tekst Wittgensteina Remarks on Color. Hill poprzez to nieoczekiwane zestawienie wprowadza do "gier językowych" jeszcze jedną grę: wizualizuje dyskusję teoretyków postmodernizmu szukających źródeł ponowoczesności w pismach wiedeńskiego filozofa. Artysta dekonstruuje tekst Wittgensteina - ustawienie bezradnego dziecka między treścią pisma a odbiorcą sytuuje tekst w innej optyce. Niewyraźna wymowa dziewczynki czytającej tekst pogłębia przestrzeń między znakiem a desygnatem, rozważaną w książce Wittgensteina. Hill siedzącemu na krześle przed ekranem odbiorcy powierza rolę nauczyciela, który próbuje pomóc uczniowi odcyfrować kolejne wyrazy, a jednocześnie nie może zrozumieć, co uczeń chce przeczytać. To napięcie między nieczytelnością przekazu i bezradnością pokazanej dziewczynki wpływa na swoisty dyskomfort odbioru (połączony z monotonią i oschłością wypowiedzi obrazowej). Praca Hilla zaciera granice między artystą a filozofem, obrazem a słowem. Tę wyrafinowaną, konceptualną videoinstalację doskonale dopełnia Midnight Crossing - najnowsza praca, przygotowana specjalnie dla wystawy Sculptur. Projekte in Münster.

Instalację komponują: pomieszczenie, ekran z wyświetlanym na nim filmem video, dźwięk, światło, a także integralnie w nią wpisany widz. W tę złożoną strukturę wprowadza ciemny korytarz, którym zwiedzający po omacku pokonuje wytyczony szlak. Po odsłonięciu kotary znajdującej się na końcu korytarza uczestnik instalacji staje naprzeciwko ekranu, na którym wyświetlany jest film. Ekran znajduje się w całkowicie zaciemnionej sali i stanowi jedyny punkt orientacyjny. Nagła eksplozja świateł stroboskopowych oraz głos wydobywający się z głośników rozmieszczonych wokół sali przerywają projekcję, a widz zdaje sobie sprawę, że w sali nie jest sam - spostrzega obecność innych ludzi. Po chwili ponownie następuje cisza i ciemność. Na ekranie stopniowo rozjaśnia się obraz. Film utrzymany w monochromatycznych żółciach i brązach ukazuje zarysy ulic, przechodniów, budynków, powiększonych fragmentów ciała ludzkiego - fragmenty rzeczywistości ostatecznie trudne do zidentyfikowania (przed dostatecznym przystosowaniem jasności obrazu dla wyraźnego odbioru sekwencja ulega przerwaniu blaskiem światła stroboskopowego). Przerwom w projekcji video towarzyszy spokojny głos lektora, recytującego pojedyncze słowa, frazy układające się w poetycki ciąg i jednocześnie odnoszące się do sytuacji widza w galerii. W mroku sali odgłosy dochodzące z głośników mieszają się z dźwiękami naturalnymi, wytwarzanymi przez ruchy i oddechy oglądających.

Hill stworzył instalację opartą na serii kontrastów: poetyki filmu i intensywności światła o dużej częstotliwości, spokojnego głosu lektora i światła stroboskopowego, relacji widzów wobec siebie oraz wobec przestrzeni instalacji. Takie nawarstwienie nie przystających do siebie komponentów łączy w odczuciach widza fascynację i zniecierpliwienie oczekiwaniem na jakieś rozwiązanie - elementy psychologiczne, na które wpływają dwa czynniki: fragmentaryczność i otwartość formy (próbując ująć Midnight Crossing w kategorie odpowiadające tradycyjnemu dziełu sztuki). Kategoriom tym towarzyszy zarówno struktura przestrzenna, jak i czasowa. Projekcja rozłożona na długi odcinek czasowy uniemożliwia objęcie videoinstalacji w całości. Jednocześnie Hill realizuje koncepcję sztuki totalnej, koncepcję towarzyszącą twórcom kina awangardowego pierwszej połowy XX wieku. Jednak jego videoinstalacja poszerza zakres dwuwymiarowego obrazu filmowego o wprowadzenie widza w alternatywne środowisko, symulujące inny wymiar rzeczywistości, sugerowany tytułem. Cała instalacja próbuje wyizolować widza ze świata realnego. Ciemny tunel-korytarz oddziela salę projekcyjną od pozostałych pomieszczeń Zamku Ujazdowskiego, jawiące się w świetle stroboskopowym jako fragmentaryczne sylwetki innych ludzi odrealniają także ich obecność. Crossing Midnight tworzy nową wizję relacji sztuka-rzeczywistość. Nie anektuje rzeczywistości dla własnych celów, jak czyniła to awangarda, nie wkracza sztuką w rzeczywistość, jak chciały neoawangardy typu happening, environment czy większość instalacji, lecz wprowadza oglądającego w autonomiczny świat sztuki, stwarzając (poprzez zaskoczenie, wizyjność filmu) możliwość indywidualnego przeżycia przypominającego sen. Jednocześnie Hill korzysta z nowych technologii (video, stroboskopy, dźwięk przestrzenny) inaczej niż pionierzy z lat 60. i 70. (Nam June Paik, Shigeko Kubota), nie eksperymentuje z "nowym" rodzajem medium, lecz tworzy zintegrowaną strukturę, która pozwala odbiorcy badać i konfrontować własne reakcje, wyobrażenia ze środowiskiem, w którym został zanurzony. Nowe technologie, ujęte w poetycką całość, nie są już nośnikiem awangardowych ambicji - są jakby ich zwieńczeniem i równocześnie powrotem do indywidualnej i autonomicznej koncepcji sztuki. W tym sensie Crossing Midnight otwiera perspektywę wydobycia sztuki z zawirowań kulturowych, odtworzenia jej wysokiej odmiany.

Dwie prace Hilla pokazane w Zamku Ujazdowskim stanowią komplementarną całość wątków rozwijanych w twórczości artysty. Remarks on Color odwołuje się do tradycji konceptualnej, video staje się medium konfrontacji języka słów i języka obrazów. Surowość wnętrza galerii i prostota użytej technologii eksponują intelektualizm tej pracy. Kontrapunktem dla niej jest złożona i dynamiczna struktura Midnight Crossing. Ta videoinstalacja ukazuje emotywny aspekt działalności Hilla. Tym razem artysta położył nacisk na indywidualność odbioru skomplikowanego otoczenia przestrzeni galerii.

 

MARCIN LACHOWSKI, student historii sztuki KUL.