Europa Schumana czy Spinellego?

Dnia 8 grudnia 1955 r. — w święto Niepokalanego Poczęcia Najświętszej Maryi Panny — dwaj mężczyźni weszli do katedry Najświętszej Maryi Panny w Strasburgu. Uklękli przed figurą Niepokalanej w koronie z gwiazd dwunastu i wspólnie się modlili w tej samej intencji. Kim byli i o co prosili?

Pierwszym z nich był ówczesny kanclerz Republiki Federalnej Niemiec Konrad Adenauer, a drugim — były premier i minister spraw zagranicznych Francji Robert Schuman.

Tego dnia Rada Europy miała zaaprobować swą oficjalną flagę. Obaj politycy modlili się, by zwyciężył projekt pochodzącego ze Strasburga artysty Arsene'a Heitza, przedstawiający dwanaście gwiazd na błękitnym tle. Inspiracją dla malarza były dwa objawienia. Pierwsze to wizja św. Jana Apostoła na wyspie Patmos, którą opisał w swej Apokalipsie — pojawia się w niej eschatologiczny obraz niewiasty z wieńcem z gwiazd dwunastu. Drugie to widzenie, które miała w 1830 r. w paryskim klasztorze przy rue de Bac św. Katarzyna Labouré: zakonnica ujrzała Matkę Bożą otoczoną przez tuzin gwiazd i nazywającą się Niepokalanie Poczętą.

Głosowanie w Radzie Europy przebiegło pomyślnie. Wybór takiej symboliki jako sztandaru był czytelną deklaracją. Do rangi symbolu urastał również fakt, że pierwszym budynkiem publicznym, przed którym oficjalnie zawisła nowa europejska flaga, była katedra w Strasburgu.

Rodząca się wspólnota kontynentalna stanowiła dzieło polityków chrześcijańskich. Adenauer uważał, że stworzenie reguł rządzących Europą wymaga odniesienia do wspólnie podzielanych wartości, które odnajdował w chrześcijaństwie. Przekonanie o powszechności doświadczenia zasad chrześcijańskich uważał za podstawową przesłankę budowania nowego ładu europejskiego. Podobnie myślał Robert Schuman, który w swym testamencie politycznym napisał: „Europa jest realizacją uniwersalnej demokracji w znaczeniu chrześcijańskim”, zaś „ruch europejski nie różni się od obrony cywilizacji chrześcijańskiej”.

Najmocniej projektowi integracji europejskiej sprzeciwiały się wówczas ugrupowania lewicowe. Były premier Francji, radykalny socjalista Pierre Mendes France, powtarzał, że trzeba zablokować projekt „czarnej Europy”, ponieważ jest to inicjatywa chrześcijańska, a więc wyznaniowa.

Od tamtej pory minęło ponad 60 lat. W tym czasie nastąpiło swoiste „porwanie Europy”. Jak wiemy, słowo „Europa” pochodzi z mitologii greckiej. Tak miała na imię córka fenickich władców: króla Agenora i królowej Telefassy. Została ona uwiedziona przez Zeusa, który pod postacią byka uprowadził ją na Kretę. Historia nie kończy się dobrze: na poszukiwanie siostry wyruszyli trzej bracia, lecz nigdy jej nie odnaleźli.

Pozostając przy tej metaforyce, można powiedzieć, że chrześcijańska Europa została porwana przez pogańskie bóstwo. O ile bowiem impuls ideowy i wola polityczna do zjednoczenia kontynentu wyszły ze strony chadeków, o tyle dziś Unia Europejska staje się tworem coraz częściej prowadzącym (wbrew intencjom jej ojców założycieli) do instytucjonalizacji polityki sprzecznej z chrześcijaństwem.

Wśród „porywaczy Europy” poczesne miejsce zajmują przedstawiciele Pokolenia '68. Gdy wyczerpał się rewolucyjny zapał po wydarzeniach 1968 r., aktywiści tej generacji szukali nowego wehikułu, dzięki któremu mogliby przenosić swe idee w życie publiczne. Do tamtej pory traktowali wspólnotę europejską jako stworzony przez chrześcijan instrument służący interesom kapitalistów. Postanowili to zmienić i uczynić ją narzędziem rozszerzania swoich wpływów. „Długi marsz przez instytucje” wiódł z ulicznych barykad do unijnych urzędów, co najlepiej ilustruje przykład Daniela Cohn-Bendita.

Zamiast Europy z wizji Schumana mamy więc dziś Europę z podręcznika Altiera Spinellego — włoskiego komunisty, autora słynnego „Manifestu z Ventotene”. Nie jest ona już traktowana jak organizm, który rządzi się własnymi prawami, lecz jak mechanizm, który można dowolnie konstruować.

Jak w dawnym micie, znów na poszukiwanie „porwanej Europy” wyruszają jej bliscy. Czy ją odnajdą? W mitologii greckiej nad bohaterami wisiało nieuchronne fatum. Chrześcijanie nie wierzą jednak w nieodwracalny los, gdyż uznają istnienie wolnej woli. Nie odbierajmy im tej nadziei.

Grzegorz Górny, reporter, eseista, autor wielu książek i filmów dokumentalnych, stały publicysta tygodnika „Sieci”

opr. mg/mg