Katecheza wobec wyzwań współczesności

ks. Ryszard Czekalski (red.)

KATECHEZA

Copyright © Płocki Instytut Wydawniczy 2001

Ks. Ryszard Czekalski

WPROWADZENIE

List apostolski Ojca Świętego Jana Pawia II Novo millennio ineunte na zakończenie Wielkiego Jubileuszu Roku 2000 rozpoczyna się znamienitymi słowami: „Na początku nowego tysiąclecia, gdy kończy się rok Wielkiego Jubileuszu, w którym świętowaliśmy uroczyście dwutysięczną rocznicę narodzin Chrystusa, i gdy przed Kościołem otwiera się nowy etap drogi, rozbrzmiewa w naszych sercach echo słów, jakimi pewnego dnia Jezus, skończywszy przemawiać do tłumów z łodzi Szymona, wezwał Apostoła, aby «wypłynął na głębię» na połów ryb: Duc in altum (Lk 5, 4). Piotr i jego pierwsi towarzysze zaufali słowu Chrystusa i zarzucili sieci. «Skoro to uczynili, zagarnęli (... ) wielkie mnóstwo ryb» (Łk 5, 6).

Duć in altum! Dzisiaj te słowa skierowane zostają do nas i wzywają nas, byśmy z wdzięcznością wspominali przeszłość, całym sercem przeżywali teraźniejszość i ufnie otwierali się na przyszłość: «Jezus Chrystus wczoraj i dziś, ten sam na wieki» (Hbr 13, 8)¹.

Słowa Ojca Świętego stają się krzepiące i aktualne także w odniesieniu do współczesnej katechezy, która wkraczając w III tysiąclecie, poszukuje swego najlepszego miejsca. Chrystusowe słowa, przypomniane przez Jana Pawła II, Duc in altum stają się szczególnie ważne dla polskiej katechezy, która ciągle, pomimo różnego typu nawałnic i sztormów, winna podejmować współczesne problemy świata i człowieka. Świat współczesny i człowiek w nim żyjący stanowi bowiem największe wyzwanie dla współczesnej katechezy i katechetów.

Katecheza wobec wyzwań współczesności to opracowanie zbiorowe, mające na celu ukazanie kilku współczesnych zagadnień i działań katechetycznych podejmowanych przez Kościół w Polsce. Niniejsza książka jest próbą odpowiedzi na pytanie: w jaki sposób Kościół w Polsce, poprzez katechezę, odpowiada na pojawiające się zagrożenia i problemy współczesnego świata oraz jakie podejmuje inicjatywy wobec współczesnej rzeczywistości, która stanowi dla katechezy największe wyzwanie?

Wprowadzeniem w kontekst współczesnej rzeczywistości, w której podejmowana jest katecheza, są trzy artykuły ks. bpa prof. dr hab. Stanisława Wielgusa, Biskupa Płockiego. Autor omawia ideowe zagrożenia dla współczesnej cywilizacji, charakteryzuje postmodernizm oraz wzywa do odrodzenia wychowania. Uwzględnienie kontekstu, w którym katechizujemy jest fundamentem skuteczności działań katechetycznych. Inaczej trudno będzie dotrzeć do współczesnych uczniów narażonych na różnego typu wpływy i działania płynące z różnych kultur i środowisk współczesnego świata. Poznanie ich pozwala uwzględnić zarówno mentalność osób katechizowanych, jak i podjąć stosowne działania katechetyczne. Opracowania ks. bpa S. Wielgusa winny się stać szczegółową refleksją dla katechetów pracujących w szkole i parafii.

Od kilku lat, zgodnie z sugestią zawartą w Dyrektorium ogólnym o katechizacji, aby poszczególne kraje opracowały własne dyrektoria katechetyczne, podjęto także prace w Polsce nad specjalnym krajowym dokumentem katechetycznym. Pracom tym przewodniczył, z polecenia Komisji Wychowania Katolickiego, ks. prof. dr hab. Roman Murawski. Ostateczna wersja Dyrektorium katechetycznego Kościola Katolickiego w Polsce została zatwierdzona podczas Konferencji Episkopatu Polski w dniu 20 czerwca 2001 r. W zamieszczonym artykule, w niniejszej książce, ks. R. Murawski przybliża nam treści zawarte we wspomnianym dokumencie, który stanowił będzie podstawę do wszelkich działań katechetycznych na terenie Polski.

Drugim ważnym dokumentem, który zatwierdzony został podczas wspomnianej Konferencji Episkopatu Polski jest Podstawa programowa katechezy Kościoła katolickiego w Polsce. Dokument ten w swych założeniach koresponduje i nawiązuje do reformującego się systemu oświaty w Polsce. Podstawa programowa zapewne na wiele lat wyznaczać nam będzie treści realizowane w poszczególnych klasach szkół podstawowych, gimnazjalnych i ponadgimnazjalnych. Będzie ona także głównym punktem odniesienia i inspiracją dla autorów nowych podręczników katechetycznych. Z założeniami nowej Podstawy programowej zapoznaje nas ks. prof. dr hab. Zbigniew Marek, który kierował pracami, z polecenia Komisji Wychowania Katolickiego, przy jej powstaniu i ostatecznej redakcji.

W oparciu o wspomnianą Podstawę programową powstawać będą szczegółowe programy katechetyczne dla poszczególnych poziomów edukacyjnych. Z tego typu programem przeznaczonym do nauczania religii w szkołach ponadgimnazjalnych zapoznaje nas ks. dr Piotr Tomasik, biorący udział w pracach nad Podstawą programową z polecenia Komisji Wychowania Katolickiego.

W ostatnim roku szkolnym pojawiały się publiczne dyskusje nad ostatecznym brzmieniem pięciu przykazań kościelnych, które wzbudziły kontrowersje w niektórych środowiskach. Ostatecznie na ten temat zabrała głos Konferencja Episkopatu Polski, która podała właściwą wykładnię i brzmienie pięciu przykazań kościelnych. Artykuł ks. dr Stanisława Dziekońskiego jest próbą wyjaśnienia tej kwestii.

W kolejnym artykule ks. dr Adam Solak przybliża nam problematykę wychowania, a w nim katechezy, w reformującej się polskiej szkole. Nakreśla panoramę szkolno-katechetyczną oraz omawia warunki sprzyjające procesowi wychowania w szkole i wskazuje na konieczność integralnego wychowania, jako czynnika decydującego o sukcesie działań edukacyjnych.

Ojciec Święty kilkakrotnie przypominał nam o konieczności organizowania, poza katechezą szkolną, katechezy parafialnej. Zachęca nas, aby obok katechezy szkolnej podjąć odważniejsze próby organizowania dodatkowej katechezy związanej z parafią. Opierając się na przykładzie parafii św. Józefa w Ciechanowie ks. dr Ireneusz Wrzesiński zapoznaje nas z katechezą parafialną organizowaną na terenie parafii, której jest proboszczem.

Fundamentem wszelkich działań katechetyczno-wychowawczych jest współpraca z rodzicami. O tej prawdzie poucza nas w wielu dokumentach Magisterium Kościoła. Bez włączenia i zaangażowania rodziców praca katechetyczna jest mało skuteczna. Dlatego priorytetowym wyzwaniem dla katechetów jest poszukiwanie różnego typu form współpracy z rodzicami na terenie szkoły i parafii. Do takiej współpracy zachęca katechetów w kolejnym artykule ks. dr Ryszard Czekalski.

Przedstawione w kilku artykułach różnego typu aktualne zagadnienia katechetyczne stanowią swego rodzaju wyzwania dla katechetów podejmujących się trudnej dzisiaj, ale jakże błogosławionej pracy. Problematyka podjęta przez różnych autorów ma uwrażliwić i zapoznać katechetów ze współczesną katechetyczną rzeczywistością oraz zachęcić do skutecznego działania pełnego optymizmu realizowanego w duchu nadziei. Do takiego optymizmu wzywa nas Jan Paweł II:

„Idźmy naprzód z nadzieją! Nowe tysiąclecie otwiera się przed Kościołem niczym rozległy ocean, na który mamy wypłynąć licząc na pomoc Chrystusa. Syn Boży, który z miłości do człowieka przyszedł na świat dwa tysiące lat temu, także dzisiaj prowadzi swoje dzieło: musimy mieć przenikliwy wzrok, aby je dostrzec, a nade wszystko wielkie serce, abyśmy sami stawali się jego narzędziami (... ).

Dzisiaj Chrystus, którego kontemplujemy i miłujemy, znów wzywa nas, byśmy wyruszyli w drogę: «Idźcie więc i nauczajcie wszystkie narody, udzielając im chrztu w imię Ojca i Syna, i Ducha Świętego» (Mt 28, 19)"².

¹Jan Paweł II, List apostolski Novo millennia ineunte na zakończenie Wielkiego Jubileuszu roku 2000, Poznań 2001, nr 1.

² Tamże, nr 58.

opr. ab/ab