Kazalnica

Ks. Bogusław Nadolski Ambona - stół słowa Bożego ISBN: 978-83-927267-2-2 wyd.: Wydawnictwo PETRUS 2008

Wybrane fragmenty Słowo wstępne Ambona - miejsce odczytywania słowa Bożego w liturgii Początki ambony Nazwy ambony Funkcja ambony Lektorium Kazalnica Symbolika ambony Kształt i dekoracja ambony

Kazalnica

Druga formą rozbudowania ambony była kazalnica. Troska o słyszalność i komunikację z uczestnikami liturgii wyrażała się w podnoszeniu pulpitu- ambony w prezbiterium, a następnie w nawie kościoła. Podwyższenie motywowano odwołaniem się, do Iz 40, 9: „Wstąpże na wysoką górę, zwiastunko dobrej nowiny w Syjonie Podnieś mocno twój głos zwiastunko dobrej nowiny w Jeruzalem”. Mówiąc kazalnica (niemieckie Kanzel) rozumie się miejsce służące przede wszystkim głoszeniu słowa Bożego.

W Italii, wcześniej niż w krajach północnych, ambona została przesunięta, odłączona od cancelli, od ołtarza. Od XIII w. ambona wyodrębniła się w typ kazalnicy zawieszonej na ścianie lub filarze w pobliżu prezbiterium. Stało się to pod wpływem działalności zakonów mendykańskich (Franciszkanie, Dominikanie) kazalnica stała się miejscem ludowego przepowiadania, wznoszono je także poza kościołem, funkcjonowały, jako wolno stojące. Z nich przepowiadali zakonnicy, czynili to także z publicznych balkonów, bez związku z liturgia. Nie należy uważać kazalnicy za „przeniesioną” ambonę. Kazalnica służyła, bowiem wyłącznie przepowiadaniu. Takie oddalenie kazalnicy od ołtarza stało się to początkiem oddalania się od pierwotnej homilii mszalnej, autonomizacji przepowiadania, zaczęto głosić kazania tematyczne (Bernardyn ze Sieny, kazania pokutne - Bertholda z Regensburga, Sawonarola, w okresie baroku Abraham od św. Klary.). Przepowiadanie to charakteryzowało się patosem, retoryką, czy też przerostem moralizowania (czasy Józefinizmu). Z drugiej strony przesuniecie ambony miało taką zaletę, że przepowiadający był bliżej wiernych, decydowały także względy akustyczne. Tego funkcjonalnego znaczenia nie należy interpretować w sensie demokratyzacji. Pociągał za sobą także pewne niedogodności- zbyt wysoko umieszczona ambona zmuszała słuchających do podnoszenia głowy, jak również przesuwania się od ołtarza (circumastantes) w kierunku ambony i po kazaniu z powrotem przed ołtarz. Niekiedy ambona (XV w.) była tak usytuowana, że uczestnicy liturgii musieli słuchając kazania odwracać się plecami do głównego ołtarza. W XVII i XVII w. kazalnice te stały się często wyizolowanymi pomnikami w nawie o skomplikowanych i wyszukanych kształtach.

Porządek Mszy Trydencie pomniejszył znaczenie ambony, stała się ona praktycznie niefunkcyjna. Czytania odbywały się przy ołtarzy (tzw. strona lekcji)- prawa strona patrząc od stopni ołtarza. Ewangelia natomiast po lewej (strona Ewangelii). Kazanie natomiast wygłaszano z ambony, a a empory organowej wykonywano śpiewy.

W odnowie, po Vaticanum II ambona powraca na pierwotne miejsce w pobliżu ołtarza. Dzieje się tak nie z powodu udoskonaleń technicznych w zakresie słyszalności, lecz ze względów teologicznych, szczególnie związku słowo- sakrament, obecności Chrystusa w słowie (KL 7), rozumienia słowa jako pokarmu - stół słowa Bożego.

opr. aw/aw