Ewangelia Judasza: tłumaczenie

„Ewangelia Judasza” – Studia Antiquitatis Christianae

Tłumaczenie i redakcja: Wincenty Myszor

tytuł	Ewangelia Judasza
podtytuł:	Wstęp, tłumaczenie z koptyjskiego i komentarz Wincenty Myszor
seria:	Studia Antiquitatis Christianae
redaktor serii:	Ks. prof. dr hab. Wincenty Myszor
Redakcja StAC.SN:	Ks. prof. dr hab. Wincenty Myszor
nr ISBN:	83-7030-502-4
data wydania:	2006
oprawa:	miękka
format:	166 x 240 mm
liczba stron	96
cena detaliczna	12 zł

Tłumaczenie B

[5. Wizja uczniów]

Przyszedł więc do [nich] Jezus innego dnia. Rzekli do niego: „Nauczycielu, widzieliśmy cię w [widzeniu]. Mieliśmy bowiem wielkie sny tej nocy, której światłość [...]” (25) Powiedział: „Dlaczego [...] [...] i ukryliście się”⁴⁰. (38,1) Oni zaś powiedzieli: „Widzieliśmy wielki dom i był w nim wielki ołtarz oraz dwunastu mężczyzn, mówimy, że są to (5) kapłani, oraz pewne Imię⁴¹. Rzesza (ludzi) czeka w gotowości [przy ołtarzu] aż kapłani [wyjdą] (10) [i podejmą] służby. My zaś przygotowaliśmy się (także)”⁴². [Jezus] [powiedział]: Jakiego rodzaju [byli to kapłani?] Oni zaś [rzekli: „Jedni] byli (15) [kapłanami] przez dwa tygodnie, [inni] dokonywali ofiary ze swoich dzieci, inni zaś (ofiarowali) swoje żony błogosławiąc je i poniżając na przemian. (20) Jeszcze inni spali z mężczyznami, inni popełniali zabójstwa, jeszcze inni dopuszczali się mnóstwa grzechów i bezprawia. Mężczyźni zaś, którzy stali (25) przy ołtarzu wzywali twoje imię (39,1) i trwali we wszystkich tych czynach swego przestępstwa, gdy dopełniały się ofiary [...]”⁴³. I gdy to powiedzieli (5) zamilkli z drżeniem. Rzekł im Jezus: „Dlaczego zadrżeliście? Zaprawdę mówię wam: wszyscy kapłani, którzy stoją przy ołtarzu (10), wzywają mojego imienia. Mówię wam także, że zostało zapisane moje imię na tym [domu] pokoleń gwiazd przez pokolenia (15) ludzkie. I posadzili w imię moje drzewa nieurodzaju i hańby”⁴⁴. I Jezus mówił do nich (dalej)⁴⁵: „Wy jesteście tymi, którzy podejmą służbę (20) przy ołtarzu. A więc wy zobaczyliście tego, który jest Bogiem i któremu służycie. A Dwunastu mężczyzn, których zobaczyliście, to wy (25) właśnie, a trzoda tych, których przyprowadzają do ofiary to ci, których widzieliście⁴⁶. Jest to tłum, który wprowadziliście w błąd⁴⁷ (40,1) przy tamtym ołtarzu, bo (przy nim) stanie [władca tego świata] w ten oto sposób będzie korzystał z mojego imienia, zaś w gotowości czekać będą pobożna pokolenia. Następnie inny człowiek przedstawi rozpustnika, a inny (10) przedstawi zabójców dzieci, a inny takich, co śpią z mężczyznami, (ale także takich), co poszczą, a inny będzie oczyszczał od bezprawia i błędu⁴⁸ (15). I ci mówią (o sobie): „My jesteśmy równi aniołom”. I to są gwiazdy, które dokonują w każdej rzeczy. Powiedziano więc ludzkim pokoleniom: (20) „Oto Bóg przyjął waszą ofiarę z rąk swych kapłanów, on, który jest sługą błędu”⁴⁹. Tymczasem Pan, który rozkazuje, on jest panem (25) nad Pełnią: Ci zaś w ostatnim dniu zostaną w hańbie odrzuceni”. (41,1) Rzekł [im] Jezus: „zaprzestańcie waszych ofiar [...] tych (?) które wy [...] na ołtarzu, a które (5) są o waszych gwiazdach i waszych aniołach i które właśnie się skończyły. Niech staną się przeciwne (?) wobec was i niech przemijają i niech [w. 9–24 brak tekstu] [...wobec pokoleń (25) [...] i mocy⁵⁰. Piekarz nie może wyżywić całego stworzenia (42,1), które jest [pod niebem]⁵¹ i nie [...] wobec nich. [...] [...] wobec was i (5) tamtych [...] Rzekł im Jezus: Zaprzestańcie walczyć ze mną. Każdy z was ma swoją gwiazdę i każdy [...] (10) [w. 10–26 brak tekstu] (43,1) w [...] da tym [...], który przyszedł dla tych, którzy [...] źródłem dla drzewa [...] [...] przemijającego (?) eonu [...] na (5) jakiś czas [...] lecz przeszedł, aby nawodnić raj Boga i aby pokolenie które ma przetrwać, nie zostało splamione (w czasie) wędrówki tego (10) pokolenia, ale [żeby (pozostało) czyste ?] na wieki wieków”⁵².

[6. Rozmowa Jezusa z Judaszem]

Rzekł więc Judasz do niego: „Rabbi, jaki owoc⁵³ jest udziałem tego pokolenia?” Odrzekł (15) Jezus: „Każde pokolenie ludzi, to jest, ich dusze umrą. Ci jednak, jeśli osiągną doskonałość w czasie królestwa⁵⁴, gdy duch oddzieli się (20) od nich, to ich ciała wprawdzie umrą, ale ich dusze będą ożywione i zabrane”⁵⁵. Rzekł Judasz: „A co stanie się z pozostałym (25) pokoleniem ludzi?”. Odrzekł Jezus: „Jest rzeczą niemożliwą, (44,1) aby sadzić na skale⁵⁶, i aby (ludzie) zebrali (z niej) swoje owoce. Podobnie jest z [...] rodem [nieczystym] i zepsutą Sophią (5) (to jest) z ręką, która stworzyła śmiertelnego człowieka⁵⁷, ich dusze idą do eonu, który jest wyżej⁵⁸. Zaprawdę mówię wam, że [...] [...ani] anioł (10) [ani żadne)] moce nie są w stanie zobaczyć [...] tylko ci, którzy [...(wywodzą się?)] ze świętego pokolenia [...] wobec nich”. Gdy Jezus to powiedział, odszedł. (15)

[7. Wizja Judasza]

Judasz zaś rzekł: „Nauczycielu, jak wysłuchałeś ich wszystkich, posłuchaj teraz mnie. Zobaczyłem bowiem wielkie widzenie”. Gdy Jezus to usłyszał, roześmiał się i (20) powiedział do niego: „Dlaczego ty, trzynasty duchu, doświadczasz (mnie) jeszcze, ale mów, postaram się tobie sprostać”. Rzekł mu więc Judasz: „Zobaczyłem siebie (25) w widzeniu, jak Dwunastu uczniów rzuca na mnie kamienie i już (45,1) prześladuje [mnie gwałtownie]⁵⁹ i uciekłem do miejsca, w którym [...] za tobą. Ujrzałem jakiś dom, [w którym zobaczyłem to miejsce], ale oczy moje nie są w stanie zmierzyć jego miary⁶⁰. (5) Wielcy ludzie otaczali go, a dom ten miał dach z zielonych (liści) i w środku domu był [tłum (niezliczony?)] [...ciebie] (10) [według twojej woli?]. Nauczycielu, weź mnie do środka, razem z tymi ludźmi”. Odpowiadając Jezus rzekł:„Twoja gwiazda cię zwiodła, Judaszu. Żaden stworzony, śmiertelny (15) człowiek nie jest godzien, aby wejść do domu, który widziałeś, to miejsce właśnie jest zachowane dla świętych⁶¹. (20) Na miejscu tym ani słońce, ani księżyc nie będzie panował, ani dzień. Lecz ci wejdą do niego na zawsze w eonie razem ze świętymi aniołami⁶² (25) Oto powiem ci o tajemnicach królestwa. (46,1) I pouczyłem cię o błędzie gwiazd i [o tym, który został posłany] na [...] na dwanaście eonów.” (5) Judasz powiedział: „Nauczycielu, czy moje potomstwo nie jest podporządkowane archontom?”. Odrzekł Jezus, mówiąc mu: „Chodź, żebym mógł [pouczyć] cię, [że...] (10) [...] [...] [...] lecz ty będziesz jęczał (cierpiąc) jeszcze bardziej, gdy zobaczysz królestwo i jego wszystkie pokolenia”. Gdy usłyszał to (15) Judasz, rzekł do niego: „Czy jest lepiej, że to przyjąłem, a ty wybrałeś mnie do tego pokolenia?”. Odrzekł Jezus, mówiąc: „Będziesz trzynastym i będziesz przeklęty przez pozostałą resztę pokolenia, ale przyjdziesz i będziesz panował nad nimi. Ostatniego dnia zaś będą przeklinać twoje nawrócenie ku wysokości (47,1), do świętego pokolenia”.

[8. Mowa Jezusa]

Rzekł (ponownie) Jezus: „Chodź, a pouczę cię o rzeczach ukrytych, tych, których nie widział nikt z (5) ludzi⁶³. Istnieje bowiem wielki eon, bez kresu, którego miary nikt z pokolenia aniołów nie widział, w którym jest wielki niewidzialny duch⁶⁴, (10) ten, którego oko anioła nie widziało, ani myśl rozumu nie pojęła, ani nikt nie nazwał go imieniem. I objawił się w tym miejscu (15) obłok świetlisty⁶⁵ i rzekł: „Niech stanie się anioł dla posługi i wyszedł z obłoku wielki anioł (20) Autogenes⁶⁶, bóg światłości; i z jego powodu powstało czterech aniołów⁶⁷, z innego obłoku. I powstali dla posługi Autogenesa aniołowie. I rzekł (48,1) Autogenes: „Niech się stanie [...] i stało się [...aniołów] i stworzył pierwszego Oświeciciela, (5) aby panował nad nimi i rzekł: „Niech się staną aniołowie, służący jemu” i powstało ich niezliczone setki tysięcy. I rzekł: (10) Niech się stanie eon świetlisty i stał się. I ustanowił drugiego Oświeciciela, aby nad nim panował oraz setki tysięcy, niezliczonych (15) aniołów, którzy służyli. I w taki też sposób stworzył pozostałe eony światłości i sprawił, że panowały nad nimi⁶⁸. I stworzył dla nich setki tysięcy (20) niezliczonych aniołów, którzy pełnili służbę. I zjawił się Adamas w pierwszym obłoku światłości⁶⁹. Obłoku tego nie widział nikt z aniołów (25). Tych wszystkich nazywano zaś bogiem⁷⁰. I (49,1) [stworzył ...tam [...na] obraz i na podobieństwo tego anioła (5) objawił niezniszczalne [pokolenie] Seta⁷¹ [...] Dwunastu zaś [.... dwudziestu czterech] Objawił siedemdziesięciu dwu (10) Oświecicieli w pokoleniu niezniszczalnych, według woli Ducha. Zaś siedemdziesięciu dwu Oświecicieli objawiło 360 Oświecicieli w (15) niezniszczalnym pokoleniu według woli Ducha⁷². Byli w tej liczbie po pięciu na jednego. A ich ojcem jest Dwanaście eonów z dwunastu (20) Oświecicieli. Dla każdego eonu sześć niebios tak, że powstały siedemdziesiąt dwa niebiosa z siedemdziesięcioma dwoma Oświecicielami (25) w każdym po jednym. (50,1) Dla nich znów pięć firmamentów, aż powstało 360 [wszystkich firmamentów]. I dano im władzę, wielkość (5) wojska aniołów [niezliczonych], którzy (ich) sławili i służyli [im natychmiast]. (Także) dziewicze duchy oddawały cześć i służyły wszystkim eonom razem (10) z niebiosami i ich firmamentami. To mnóstwo nieśmiertelnych zostaje nazwane światem, ale (nazwane) jest zniszczeniem ze strony ojca (15) i siedemdziesięciu dwu Oświecicieli, które są razem z nim, razem z Autogenesem i jego siedemdziesięcioma dwoma eonami. To w nim objawił się (20) pierwszy człowiek ze swoją niezniszczalną mocą. Objawił się zaś jako eon razem ze swoim pokoleniem⁷³. To w nim był obłok gnozy (25) razem z aniołem, którego nazywa się (51,1) El[eleth...]⁷⁴ razem z [...eon ...następnie [rzekł [...]: (5) „Niech powstanie dwanaście aniołów, panujących nad chaosem i otchłanią. I oto objawił się z obłoku anioł, (10) a jego oblicze zionie [ogniem], jego podobizna zanieczyszczona jest krwią. Ma imię Nebro, co oznacza Odstępca⁷⁵. (15) Inni nazywają go Jaldabaoth⁷⁶. I wyszedł jeszcze jeden anioł z obłoku, (o imieniu) Saklas⁷⁷. Nebro stworzył sześciu aniołów, także Saklas, (sześciu) dla posługi. (20) I w ten sposób powstało dwunastu aniołów w niebiosach⁷⁸. I wziął każdy (z nich) część niebios. I rzekło dwunastu archontów do (25) dwunastu aniołów: „Uczyńcie sobie każdy (27) (52,1) [...i niech (?)] [...pokolenie] [...wobec (?)] [...] aniołów: Pierwszym jest (5) Set, zwykle nazywa się go Chrystusem⁷⁹. Drugim jest Harmothoth, który [...] trzecim jest Galila, czwartym (10) jest Jobel, piątym jest Adonaios. Tych pięciu panowało nad przepaścią, ale najpierw nad chaosem⁸⁰. Wtedy rzekł (15) Saklas do swoich aniołów: „Uczyńmy człowieka według podobieństwa i obrazu⁸¹”. I stworzyli Adama i jego żonę Ewę, która w (20) obłoku była nazywana Zoe⁸². W tym bowiem imieniu wszystkie pokolenia go szukają. I każdy z nich ją nazywa (25) tym imieniem. Saklas jednak nie (53,1) nakazał […] jeśli […] pokolenia. Ta⁸³ […]⁸⁴ (5) Archont zaś powiedział do niego „Twój żywot będzie ci (dany) na (długi) czas, razem z twymi dziećmi”.

[10. Rozmowa Jezusa z Judaszem]

Judasz powiedział do Jezusa: „[Jak] długo będzie żył (10) człowiek?”. Rzekł mu Jezus: „Dlaczego dziwisz się temu, że Adam razem z swoim pokoleniem przyjął czas (życia) pod zarządem, w miejscu w którym przyjął jego panowanie (15) nad sobą w zarządzie razem z jego archontem?”⁸⁵ .Judasz rzekł do Jezusa: „Czy duch człowieka może umrzeć?”. Jezus odrzekł: „W ten sposób Bóg rozkazał (20) Michaelowi, aby dać im duchy ludzkie służące im za ich dar, ale Wielki⁸⁶ polecił Gabrielowi, aby dał duchy wielkiemu pokoleniu, aby nie panowano nad nim⁸⁷. (25) I to jest duch razem z duszą. Dlatego pozostałe dusze (54,1) […] […obłok(?)] światłości […aniołowie] […] nad [nimi] aby nawrócili (5) [się] ku duchowi, który w was jest, a sprawiliście, że przebywa w tym ciele, w pokoleniu aniołów⁸⁸. Bóg sprawił, że dano gnozę Adamowi i tym, którzy (10) z nim byli⁸⁹, aby nie panowali nad nimi władcy chaosu i otchłani”. Judasz rzekł do Jezusa: „Czym ma być to pokolenie?”. (15) Jezus odrzekł: „Zaprawdę mówię wam, gwiazdy skończą się nad nimi wszystkimi, gdy dojdą do swego końca (okresy) czasu (20) ustanowione przez Saklasa. Wtedy wzejdzie ich pierwsza gwiazda razem z pokoleniem. I to, co zostało zapowiedziane, spełni się⁹⁰. Wtedy będą (25) popełniać cudzołóstwa w imię moje. I zabijać będą swoich synów (55,1 [w. 1–8 brak tekstu]⁹¹ […] w imię moje. (10) I uczyni […] twoją gwiazdę nad trzynastym eonem”. Następnie Jezus się roześmiał. [Rzekł] Judasz: „Nauczycielu, [„dlaczego śmiejesz się ze mnie?”]. [Jezus odrzekł, mówiąc:] „Śmieję [się nie z ciebie], lecz z błędu gwiazd. Tych sześć gwiazd błądzi walcząc z tymi pięcioma. Oto wszystkie (20) będą zniszczone razem ze swymi stworzeniami”. Judasz rzekł do Jezusa: „Co się stanie z tymi, którzy obmyli się w imię twoje?”. Rzekł Jezus: „Zaprawdę (25) mówię [ci], to obmycie (56,1) [które przyjęli ] w imię moje [w. 2–8 tekst zniszczony] [...nie móc] (10) [umierać (?) …] dla mnie. Zaprawdę mówię ci, Judaszu, ci, [którzy] składają ofiary Saklasowi [...] Bóg [...] że zło (?)... (15) na tym [...] ich […]. Wszystkie złe uczynki są złe. Ty zaś przewyższysz ich wszystkich. Człowieka bowiem, który (20) mnie nosi, ty ofiarujesz. Już twój róg się uniósł i twój gniew się wypełnił, a twoja gwiazda wzeszła i serce twoje [pojęło]”. (57,1) Zaprawdę mówię ci, twoje ostatnie [...stanie się] [w. 4–5 poszczególne litery] [...cierpienia] [...ich (?)] [...] Archont zostaje zniszczony. I wtedy (10) podniosą się postacie wielkiego pokolenia Adama, (ukazując), że ponad niebem i ziemią i aniołami istnieje pokolenie z eonu⁹². (15) Oto wszystko zostało ci powiedziane, podnieś oczy i zobacz obłok i światłość, która jest w nim i gwiazdy, które go otaczają, i gwiazdę, która jest na (20) przedzie: to twoja gwiazda”. Judasz podniósł oczy i zobaczył obłok świetlisty i wszedł do niego⁹³. Ci, którzy stali niżej usłyszeli (25) głos wychodzący z obłoku⁹⁴, który głosił: (58,1) [...] wielki ród [...obraz [4–8 wiersze, fragmenty liter]

[11. Epilog]

[....] oburzyli się arcykapłani, że poszedł do mieszkania na swoją modlitwę. Byli niektórzy spośród uczonych w piśmie, którzy czuwali, żeby (15) pochwycić go na modlitwie. Bali się bowiem ludu. Według wszystkich był on prorokiem⁹⁵. Przystąpili (20) do Judasza mówiąc mu: „Co robisz w tym miejscu? Ty jesteś uczniem Jezusa. On zaś odpowiedział im według ich woli. (Wtedy) Judasz (25) wziął pieniądze i wydał go im⁹⁶.

---

Ewangelia Judasza – teksty źródłowe:

Pseudo-Tertulian, Adversus omnes haereses

„Wybuchła także inna herezja, którą określa się jako herezję kainitów. Jej zwolennicy czczą Kaina, który jakoby miał być poczęty z działania mocy, jak również, że moc ta w nim samym działała. Sądzą, że Abel został poczęty i stworzony z niższej mocy i dlatego pozostał niższy. Zwolennicy tej herezji czczą także Judasza, zdrajcę, uważając, że był on wspaniały i wielki dzięki korzyściom, jakie przyniósł rodzajowi ludzkiemu. Z tego powodu uważają niektórzy z nich, że należy oddawać cześć Judaszowi. Judasz, powiadają, spostrzegając, że Chrystus chce zniszczyć prawdę, wydał go, aby prawda nie została zniszczona. Inni sądzą inaczej i mówią: „ponieważ moce tego świata nie chciały, aby Chrystus cierpiał i w ten sposób, żeby nie zostało przygotowane rodzajowi ludzkiemu zbawienie przez jego śmierć”. Judasz chcąc zbawienia ludzkości, zdradził Chrystusa, aby zbawienie, któremu przeszkadzały moce, gdyż starały się, żeby Chrystus nie cierpiał, nie mogło doznać przeszkody i w ten sposób przez śmierć Chrystusa, aby nie mogło być żadnego opóźnienia zbawienia rodzaju ludzkiego. Nadeszła również herezja, która nazywa się herezją setian. Jej przewrotność polega na takim oto nauczaniu. Aniołowie stworzyli dwu ludzi, Kaina i Abla. Z ich powodu pojawiają się liczne niesnaski i napięcia miedzy aniołami. Z tej przyczyny owa moc, która jest ponad wszystkie moce, którą nazywają matką, gdy, jak powiadają, Abel został zabity, postanowiła, aby został poczęty i zrodzony Set w miejsce Abla. Postanowiła tak, aby aniołowie, którzy stworzyli dwu pierwszych ludzi zostali osłabieni, aby miało się rodzić i powstać czyste pokolenie. Połączenia zaś ludzi i aniołów, mówią, były nieprawe. Z tej przyczyny owa moc, którą nazywają matką, wprowadza dla kary potop, aby tym samym zostało zniszczone pokolenie pochodzące ze zmieszania, a pozostało zachowane w całości pokolenie, które jest czyste. Uważają jednak, że tamci, którzy utworzyli ich z pierwszego pokolenia, potajemnie i skrycie, bez wiedzy owej mocy, matki, wysłali pokolenie Chama razem z owymi ośmioma duszami do arki, aby w ten sposób pokolenie zła nie zaginęło, ale aby zostało zachowane razem z innymi, po potopie, gdy wróci do ziemi, aby przykładem innych wzrastało i rozszerzyło się na całą ziemię, wypełniło ją i zajęło. O Chrystusie sądzą w ten sposób. Uznają go tylko za Seta, to znaczy, że Chrystus zaistniał zamiast owego właśnie Seta⁹⁷.

Nec non etiam erupit alia quoque haeresis, quae dicitur cainaeorum.Et ipsi enim magnificant cain, quasi ex quadam potenti uirtute conceptum, quae operata sit in ipso. Nam abel ex inferiore uirtute conceptum, procreatum et ideo inferiorem repertum. Hi qui hoc adserunt, etiam iudam proditorem defendunt, admirabilem illum et magnum esse memorantes propter utilitates, quas humano generi contulisse iactatur. Quidam enim ipsorum gratiarum actionem iudae propter hanc causam reddendam putant. Animaduertens enim, inquiunt, iudas, quod christus uellet ueritatem subuertere, tradidit illum, ne subuerti ueritas posset. Et alii sic contra disputant et dicunt: quia potestates huius mundi nolebant pati christum, ne humano generi per mortem ipsius salus pararetur, saluti consulens generis humani tradidit christum, ut salus, quae impediebatur per uirtutes, quae obsistebant, ne pateretur christus, impediri omnino non posset et ideo per passionem christi non posset salus humani generis retardari. Sed et illa haeresis processit, quae dicitur sethoitarum. Huius peruersitatis doctrina haec est: duos homines ab angelis constitutos, cain et abel. Propter hos magnas inter angelos contentiones et discordias extitisse. Ob hanc causam illam uirtutem, quae super omnes uirtutes esset, quam matrem pronuntiant, dum abel interfectum dicerent, uoluisse concipi et nasci hunc seth loco abelis, ut euacuarentur angeli illi, qui duos priores illos homines condidissent, dum hoc semen mundum oritur et nascitur. Permixtiones enim dicunt angelorum et hominum iniquas fuisse, ob quam causam illam uirtutem, quam, sicut diximus, pronuntiant matrem, ad uindictam etiam cataclysmum inducere, ut et illud permixtionis semen tolleretur et hoc solum semen, quod esset purum, integrum custodiretur. Sed enim illos, qui seminis illos prioris instituissent, occulte et latenter et ignorante illa matre uirtute cum illis octo animabus in arcam misisse etiam semen cham, quo semen malitiae non periret, sed cum ceteris conseruatum et post cataclysmum terris redditum exemplo ceterorum excresceret et effunderetur et totum orbem et impleret et occuparet. De christo autem sic sentiunt, ut dicant illum tantummodo seth et pro ipso seth christum fuisse⁹⁸.

---

Przypisy:

opr. mg/mg