Bł. Klemens Augustyn von Galen

Biskup münsterski i kardynał, symbol oporu niemieckiego Kościoła katolickiego wobec nazistowskiego reżimu.

Urodził się 16 marca 1878 r. na zamku Dinklage w okolicach Oldenburga w diecezji münsterskiej. Był jedenastym z trzynaściorga dzieci Ferdinanda Heriberta von Galena i Elisabethy von Spee. Jego przodkowie ze strony ojca od ponad dwóch stuleci byli dziedzicznymi kamerlingami diecezji münsterskiej.

Ze względu na to, że w ówczesnym szkolnictwie niemieckim stosowana była polityka Kulturkampfu, rodzice wysłali go wraz z braćmi do Austrii, gdzie uczył się w jezuickim kolegium w Feldkirch, a od 1894 r. w Gimnazjum Antonianum w Vechcie. Od 1898 r. studiował literaturę, filozofię i teologię we Fryburgu i w Innsbrucku. W 1903 r. wstąpił do seminarium diecezjalnego w Münsterze. Rok później, 28 maja 1904 r. otrzymał święcenia kapłańskie i został wikariuszem w miejscowej katedrze, a także kapelanem swego stryja bpa Maximiliana Gereona von Galena.

W 1906 r. przeniósł się do Berlina, gdzie spędził 23 lata. Dla ks. Klemensa pobyt w stolicy był okresem intensywnej działalności duszpasterskiej, w której szczególne miejsce zajmowała praca na rzecz najuboższych mieszkańców miasta. Przez pierwszych 5 lat pełnił obowiązki kapelana w parafii św. Mateusza, potem od 1911 do 1919 r. był proboszczem nowej parafii św. Klemensa Marii Hoffbauera i w końcu przez 10 lat proboszczem bazyliki św. Mateusza w Berlinie-Schönebergu.

W 1929 r. został proboszczem parafii św. Lamberta w Münsterze. 5 września 1933 r. Pius XI mianował go biskupem tej diecezji. Sakrę przyjął 28 października. Jego zawołaniem były słowa: «Nec laudibus, nec timore — Ani pochlebstwami, ani strachem», zaczerpnięte z formularza obrzędu konsekracji biskupiej.

Bł. Klemens był pierwszym ordynariuszem diecezji mianowanym w III Rzeszy, a zarazem bezwzględnym krytykiem reżimu narodowosocjalistycznego. Zaledwie kilka tygodni po objęciu urzędu zaprotestował przeciwko łamaniu przez rząd Hitlera konkordatu. Kilka miesięcy później w liście pasterskim na Wielkanoc 1934 r. zdecydowanie potępił neopogaństwo ideologii narodowego socjalizmu. W następnym roku na łamach pisma diecezjalnego opublikował wnikliwą krytykę książki Mit XX stulecia Alfreda Rosenberga, głównego ideologa nazizmu, a w liście pasterskim na Wielkanoc oskarżył nazistów o rasizm. Pomimo szykan, takich jak antybiskupie manifestacje w Münsterze z udziałem samego Rosenberga, nie ustawał w piętnowaniu nazizmu.

Na początku 1937 r. wraz z kilkoma innymi biskupami niemieckimi został zaproszony przez Piusa XI do Rzymu na konsultacje dotyczące sytuacji w Niemczech i przygotowania Encykliki Mit brennender Sorge, zdecydowanie potępiającej nazistowską ideologię. Została ona opublikowana 14 marca tegoż roku. Choć władze niemieckie oskarżały Kościół o zdradę ojczyzny i utrudniały rozpowszechnianie encykliki, bpowi Klemensowi von Galenowi udało się rozprowadzić w swej diecezji 120 tys. egzemplarzy tego dokumentu.

Najbardziej radykalne, a przez to najbardziej znane są jego trzy wystąpienia przeciw hitlerowskiemu reżimowi z 1941 r., kiedy III Rzesza przeżywała chwile największej świetności. Są to kazania, które wygłosił 13 i 20 lipca oraz 3 sierpnia w swoim byłym kościele parafialnym św. Lamberta i w kościele Matki Bożej Überwasser, ponieważ katedra została zbombardowana. Ze szczególną stanowczością krytykował w nich akcję klostersturm, polegającą na konfiskacie mienia kościelnego, nazywając nazistów «złodziejami i złoczyńcami», oraz przeciwstawiał się rządowym planom uśmiercania niepełnosprawnych i upośledzonych umysłowo.

Słowa «Lwa z Münsteru», jak odtąd nazywano bpa von Galena, powtarzane, przepisywane i powielane, znane były w całych Niemczech i docierały również za granicę. Z tego powodu naziści domagali się ukarania go śmiercią. Niemiecki minister propagandy Joseph Goebbels przestrzegał jednak przed tworzeniem mitu biskupa-męczennika i sprzeciwiał się jego aresztowaniu. Hitler zadecydował wówczas, że z niewygodnym biskupem «rozliczy się co do grosza», kiedy III Rzesza odniesie «ostateczne zwycięstwo».

Na skutek działań wojennych Münster uległ zniszczeniu, zburzona została katedra, a potem pałac biskupi. We wrześniu 1944 r. bp Klemens von Galen schronił się na wsi w regionie Sendenhorst.

Odważna działalność Klemensa von Galena w czasie wojny cieszyła się poparciem Piusa XII, o czym świadczą m.in. skierowane do niego papieskie listy z 12 stycznia 1940 r., 16 lutego 1941 r., 24 lutego 1943 r. i 26 marca 1944 r. Ojciec Święty dziękuje w nich biskupowi za jednoznaczne i odważne wystąpienia w obronie prawdy i sprawiedliwości. Po zakończeniu wojny w uznaniu zasług biskupa von Galena Pius XII wyniósł go do godności kardynalskiej na konsystorzu, który odbył się 18 lutego 1946 r. Po konsystorzu kard. von Galen odwiedził żołnierzy niemieckich przebywających w obozach jenieckich na południu Włoch.

16 marca, po powrocie do Münsteru, na ruinach katedry wygłosił swe ostatnie przemówienie. Został wówczas przywitany przez władze miejskie, burmistrza, który nadał mu tytuł honorowego obywatela miasta, i 50-tysięczny tłum wiernych. Kilka dni później poddał się operacji, a 22 marca 1946 r. zmarł.

Proces informacyjny dotyczący heroiczności jego życia i cnót został otwarty w 1956 r.

opr. mg/mg