Sobory XV wieku

Recenzja "Dokumenty Soborów Powszechnych, t.III" pod redakcją Arkadiusza Barona i ks., Henryka Pietrasa SJ

Historyk PAT

SOBORY XV WIEKU

Najnowszy, trzeci tom dokumentów soborowych obejmuje uchwały soborów w Konstancji (1414-18) oraz Bazylei-Ferrarze-Florencji-Rzymie (1431-45). Pierwszy z tych soborów przywrócił jedność Kościoła, długo (1378-1417) podzielonego wskutek schizmy papieskiej. Drugi - popadł w konflikt z papiestwem wybierając w Bazylei antypapieża. Starcia papieży i soborów o to kto komu podlega były nie tylko sporem o zasady ustroju Kościoła, ale i o wydolność jego funkcjonowania. Absolutyzm papieski, rzymski centralizm i kurialny fiskalizm hamowały możliwość przeprowadzenia niezbędnych reform. Dążący do nich ojcowie soborowi, wychodząc od wspólnotowej a nie monarchicznej koncepcji Kościoła, chcieli większego udziału jego przedstawicieli w podejmowaniu decyzji (koncyliaryzm). Mimo że koncyliarystyczne tendencje posuwały się czasem daleko w ograniczaniu roli papieży, a ci je wkrótce przezwyciężyli na 5 wieków, to przecież koncyliarny epizod obu soborów miał się okazać owocny na dłuższą metę. Jego zdrowie, ważne, a długo tłumione demokratyzujące elementy znalazły swoje miejsce w eklezjologii II soboru watykańskiego. Jego harmonijnej współpracy z papieżem brakowało wiele razy tamtym soborom (stąd i przenoszenie obrad z Bazylei do kolejnych miast Italii przez Eugeniusza IV). Ich dokumenty, aprobowane przez papieży, należą przecież do nauczania Kościoła. Służyć też mogą nie tylko studiowaniu dawnych sporów o jego ustrój, ale i stanowić historyczne tło refleksji nad dzisiejszym i przyszłym funkcjonowaniem tej społeczności religijnej w zmieniającym się świecie.