Rola kina w kształtowaniu osobowości człowieka

«Kino właściwie używane może przyczyniać się do upowszechnienia prawdziwego humanizmu, a tym samym pomnażać chwałę, jaką stworzenie oddaje swojemu Stwórcy» — powiedział Ojciec Święty, zwracając się do uczestników międzynarodowego sympozjum obradującego w dniach od 1 do 3 grudnia 1997 r. w Rzymie na temat: «Kino nośnikiem wartości duchowych i kulturowych». W spotkaniu uczestniczył także reżyser Krzysztof Zanussi i autor scenariuszy filmowych Krzysztof Piesiewicz. W przemówieniu Jan Paweł II wskazał m.in. na potrzebę pomagania publiczności, szczególnie młodej, w wykształceniu umiejętności krytycznego odbioru treści przekazywanych przez kino.

Księże Kardynale, Panie i Panowie!

1. Cieszę się z tego spotkania z wami — uczestnikami Międzynarodowego Sympozjum nt. «Kino nośnikiem wartości duchowych i kulturowych». Wyrażam uznanie Papieskiej Radzie ds. Kultury i Papieskiej Radzie ds. Środków Społecznego Przekazu, które zorganizowały to sympozjum we współpracy z czasopismem «Rivista del Cinematografo», wydawanym przez Ente dello Spettacolo [stowarzyszenie zajmujące się promocją kina i teatru, działające pod egidą Konferencji Episkopatu Włoch].

Witając was serdecznie, pragnę przekazać słowa pozdrowienia oraz życzenia owocnej pracy także wszystkim, którzy współdziałają z wami w świecie kultury, środków przekazu i kina.

2. Zakończył się niedawno pierwszy wiek historii kina, a nadal przyciąga ono zainteresowanie publiczności, która traktuje je jako okazję do rozrywki. Kino jednak może także przyczyniać się do rozwoju osobowości, jeśli jest źródłem wzniosłych przeżyć estetycznych i duchowych. Dlatego przy okazji I Festiwalu «Tertio millennio» Kościół pragnie wnieść swój wkład w refleksję nad wartościami duchowymi i kulturowymi, których nośnikiem może być kino.

Od początku istnienia środków społecznego przekazu Kościół uznawał ich doniosłą rolę jako pożytecznych narzędzi, dzięki którym można upowszechniać wartości humanistyczne i religijne przyczyniające się do kształtowania dojrzałych osobowości. Dlatego napominał zawsze wszystkich, którzy pracują w tej delikatnej dziedzinie, aby kierowali się wysokim poczuciem odpowiedzialności. Jednym z tych środków jest kino, posługujące się specyficznym językiem, który pozwala mu docierać do ludzi różnych kultur.

W ciągu pierwszych stu lat istnienia kino rozwijało się równolegle z innymi gałęziami sztuki, powstałymi już wcześniej, łącząc je w całość w sposób nowy i oryginalny. Powstały w ten sposób arcydzieła, które weszły już na stałe do powszechnego dziedzictwa kultury. Podnosił się zarówno ich poziom techniczny, jak wartość artystyczna i humanistyczna. W pierwszym wieku swojej historii kino poczyniło poważne postępy, które otworzyły przed nim wielkie możliwości ekspresji, chociaż w niektórych przypadkach technika opiera się bardziej na efektach specjalnych niż na bogactwie treści.

3. Miarą rzeczywistego postępu tej nowoczesnej formy przekazu jest jej zdolność wyrażania określonych treści i ukazywania wzorów życiowych. Ludzie obcujący z kinem w jego różnorakich formach podlegają jego przemożnemu wpływowi, oddziałuje ono bowiem na poglądy i postępowanie całych pokoleń. Dlatego ważne jest, aby umiało przedstawiać wartości pozytywne i wyrażało poszanowanie ludzkiej godności.

Obok filmów o charakterze wybitnie rozrywkowym istnieje nurt kina bardziej nastawionego na problematykę egzystencjalną. Jego sukcesy są może mniej spektakularne, ale wyraża się w nim praca wielkich mistrzów, którzy swoimi dziełami wzbogacili artystyczne i kulturowe dziedzictwo ludzkości. Filmy tego rodzaju skłaniają widza do refleksji, ukazują mu aspekty rzeczywistości czasem nieznane, tak że zaczyna on stawiać sobie pytania, zastanawiać się nad znaczeniem obrazów, konfrontuje się z różnymi punktami widzenia i nie może pozostać obojętny na przesłanie zawarte w dziele sztuki filmowej.

Kino może być źródłem głębokich przeżyć, gdy utrwala w obrazie jakąś sytuację życiową i analizuje ją, posługując się czasem językiem prawdziwie poetyckim. Dzięki temu ta nowa forma sztuki może wnieść bardzo wartościowy wkład w nieustanny proces poznawczy, przez który człowiek poszerza swą wiedzę zarówno o otaczającym go świecie, jak i o swojej rzeczywistości wewnętrznej. Należy oczywiście pomagać publiczności, zwłaszcza młodszej, w wykształceniu umiejętności krytycznego odbioru treści przekazywanych przez kino, aby mogło ono wspomagać integralny i harmonijny rozwój osobowości.

4. Kino podejmowało w przeszłości i nadal podejmuje tematy inspirowane przez wiarę. Pismo Święte, życie Jezusa, Matki Bożej i świętych oraz problematyka kościelna są tu niewyczerpanym źródłem natchnienia dla tych, którzy poszukują duchowego i religijnego sensu życia.

Idąc tą drogą, kino potrafi często przekazywać bardzo wzniosłe treści, przyczyniając się do umocnienia szacunku dla wartości, które wzbogacają ludzką duszę i bez których trudno jest żyć pełnią życia. W ten sposób może wnosić cenny wkład w kulturę i być formą konkretnej współpracy z Kościołem. Nabiera to szczególnego znaczenia obecnie, gdy przygotowujemy się do wejścia w nowe tysiąclecie chrześcijaństwa. Ufam, że zagadnienia związane z wiarą będą zawsze podejmowane w sposób kompetentny i z należnym szacunkiem.

Także w filmach nie podejmujących bezpośrednio tematyki religijnej można znaleźć autentyczne wartości humanistyczne, wizję życia i świata otwartą na transcendencję. Staje się dzięki temu możliwa wymiana między różnymi kulturami, dla których kino jest jak gdyby «oknem wystawowym»: sprzyja to zmniejszeniu odległości między nimi, wzajemnemu zrozumieniu i poszanowaniu.

5. Kino jako środek przekazu może zatem pełnić także funkcję wychowawczą, gdy pomaga człowiekowi poznawać uniwersalne wartości obecne w różnych kulturach i uczy go postrzegać uprawnione odmienności jako okazję do wzajemnej wymiany darów.

Kino jest środkiem szczególnie zdatnym do przedstawienia niewypowiedzianej tajemnicy, która otacza świat i człowieka. Za pośrednictwem obrazów reżyser nawiązuje dialog z widzem, dzieli się z nim swoimi myślami, każe mu stanąć wobec sytuacji, które muszą wzbudzić jakiś odzew w jego sercu. Jeżeli kieruje się nie tylko kryteriami artystycznymi, ale także inteligencją i poczuciem odpowiedzialności, może wnieść oryginalny wkład w wielki dialog toczący się między ludźmi, narodami i kulturami. W ten sposób staje się niejako wychowawcą nie tylko swoich współczesnych, ale także przyszłych pokoleń, podobnie jak każdy inny twórca kultury.

Kino jest zatem instrumentem niezwykle czułym, zdolnym odczytywać znaki czasu, które czasem wymykają się nieuważnemu obserwatorowi. Gdy jest właściwie używane, może przyczyniać się do upowszechnienia prawdziwego humanizmu, a tym samym pomnażać chwałę, jaką stworzenie oddaje swojemu Stwórcy. Życzę wam, aby temu właśnie służyła wasza działalność, a modląc się o światło Ducha Świętego dla waszej pracy w służbie kultury, pokoju i dialogu, z serca udzielam wam wszystkimi i waszym rodzinom Apostolskiego Błogosławieństwa.