Przemówienie do biskupów polskich

W dniach od 29 kwietnia do 2 maja 1998, na zaproszenie Konferencji Episkopatu Polski i nuncjusza apostolskiego abpa Józefa Kowalczyka, przebywał w Polsce Sekretarz Stanu kard. Angelo Sodano, któremu towarzyszył jego osobisty sekretarz ks. prał. Timothy Broglio i ks. prał. Henryk Nowacki, kierownik sekcji polskiej Sekretariatu Stanu.

W czwartek 30 kwietnia kard. Angelo Sodano spotkał się z prezydentem RP Aleksandrem Kwaśniewskim, z premierem prof. Jerzym Buzkiem i z ministrem spraw zagranicznych prof. Bronisławem Geremkiem. Głównym przedmiotem rozmów były sprawy związane z Konkordatem zawartym między Stolicą Apostolską a Rzecząpospolitą Polską dającym możliwości prawnego uregulowania stosunków między państwem i Kościołem w Polsce.

Podczas spotkania w pałacu prezydenckim Aleksander Kwaśniewski poprosił Sekretarza Stanu o przekazanie Janowi Pawłowi II zaproszenia do odwiedzenia w przyszłym roku Ojczyzny.

Tego samego dnia kard. Angelo Sodano nawiedził archikatedrę św. Jana w Warszawie, gdzie modlił się przy grobie Prymasa Tysiąclecia, sługi Bożego kard. Stefana Wyszyńskiego, po czym udał się do katedry wojskowej. Wieczorem poświęcił kaplicę i nowe skrzydło budynku nuncjatury apostolskiej w Warszawie.

W piątek 1 maja w gmachu Sekretariatu Episkopatu Sekretarz Stanu dokonał otwarcia wystawy publikacji poświęconych Konkordatowi, a następnie wygłosił publikowane poniżej przemówienie do biskupów zgromadzonych na 294. Konferencji Episkopatu Polski. Po zakończeniu tego spotkania zwiedził Muzeum Fryderyka Chopina w Żelazowej Woli, odwiedził Ośrodek Charytatywno-Kulturalny w Pilaszkowie oraz klasztor franciszkanów w Niepokalanowie.

O godz. 18 w katedrze warszawsko-praskiej pw. św. Floriana przewodniczył Eucharystii z okazji 350-lecia nadania Pradze praw miejskich (koncelebrowali kardynałowie Józef Glemp, Franciszek Macharski, Henryk Gulbinowicz, Kazimierz Świątek, nuncjusz apostolski abp Józef Kowalczyk, biskupi polscy oraz przedstawiciele Episkopatów innych krajów). Uroczystość była połączona z promocją Biblii Praskiej w tłumaczeniu bpa Kazimierza Romaniuka.

W sobotę 2 maja rano kard. Angelo Sodano opuścił Polskę i udał się w drogę powrotną do Rzymu.

Eminencjo, Czcigodny Księże
Kardynale Prymasie,
Czcigodni Księża Kardynałowie,
Księże Arcybiskupie Nuncjuszu,
Księża Arcybiskupi i Biskupi —
Członkowie Konferencji Episkopatu
Polski, czcigodni Goście,

1. Na samym początku pragnę serdecznie podziękować za zaproszenie mnie na to spotkanie, które odbywa się w ramach plenarnej sesji Konferencji Episkopatu Polski. Pozdrawiam wszystkich tu obecnych. Przy różnych okazjach spotykałem się z wami i wielu z was znam bardzo dobrze. Po raz pierwszy jednak spotykamy się w siedzibie Konferencji Episkopatu w tak licznej grupie, która obejmuje biskupów nie tylko z Polski, ale także przedstawicieli innych Konferencji Episkopatów Europy.

2. Wizyta moja w Polsce zbiega się z pierwszą rocznicą 46. Międzynarodowego Kongresu Eucharystycznego, który miałem zaszczyt uroczyście inaugurować jako Legat Papieski. Mile wspominam ten czas pobytu w archidiecezji wrocławskiej, a zwłaszcza w pięknym i historycznym Wrocławiu oraz w Trzebnicy — mieście związanym ze świętą Jadwigą Śląską. Na zawsze pozostanie w mojej pamięci szczera gościnność Pasterza Kościoła wrocławskiego — ks. kard. Henryka Gulbinowicza, jak również serdeczność księży, władz lokalnych i mieszkańców Wrocławia. Dla nas wszystkich Kongres Eucharystyczny, na zakończenie którego przybył do Wrocławia Ojciec Święty Jan Paweł II, był głębokim doświadczeniem duchowym i dziękujemy Bogu, że mogliśmy wraz z całym Kościołem wyznać naszą wiarę w Chrystusa-Eucharystię, w Chrystusa, który «wyswobodził nas ku wolności» (por. Ga 5, 1).

Mój pobyt zbiega się również z rocznicą szóstej wizyty duszpasterskiej Ojca Świętego Jana Pawła II w ojczystym kraju. Drogi tej pielgrzymki — jak już wspomniałem — wiodły przez Wrocław, następnie przez Gniezno, gdzie Kościół w Polsce obchodził 1000--lecie męczeńskiej śmierci św. Wojciecha oraz przez Kraków. To historyczne Miasto uroczyście świętowało 600. rocznicę jagiellońskiej fundacji krakowskiego uniwersytetu, a także kanonizację błogosławionej Jadwigi Królowej, tak bardzo oczekiwaną przez Polaków. Przypominam te fakty dlatego, że są to wydarzenia wychodzące poza granice waszego kraju. Dotyczą one bowiem całego Kościoła powszechnego, jak Międzynarodowy Kongres Eucharystyczny, czy też innych krajów Europy Środkowej i Zachodniej, jeżeli chodzi o postać św. Wojciecha czy św. Jadwigi Królowej i związanego z jej osobą Uniwersytetu Jagiellońskiego.

3. Pragnę również wspomnieć wizytę Biskupów polskich ad limina Apostolorum, jaka miała miała miejsce w styczniu i lutym tego roku. Wizyta ta dała wam okazję do spotkania z Ojcem Świętym, jak również z dykasteriami Kurii Rzymskiej. Każde nawiedzenienie progów apostolskich ma głęboki wymiar eklezjalny i jest znakiem hierarchicznej wspólnoty cum Petro et sub Petro. Poprzez wymianę informacji i doświadczeń, która nabiera szczególnego charakteru wymiany duchowych darów, następuje wzajemne ubogacenie się, umacniające jedność Kościoła przy zachowaniu jego różnorodności. W swoich trzech przemówieniach Papież podał bogaty program duszpasterski dla Kościoła w Polsce.

Na wizytę ad limina Apostolorum należy też spojrzeć z perspektywy zbliżającego się Wielkiego Jubileuszu Roku 2000 i nowych zadań ewangelizacyjnych, jakie stoją przed Kościołem powszechnym i przed każdym Kościołem lokalnym. Ojciec Święty w liście apostolskim Tertio millennio adveniente napisał, że: «przygotowanie do tego Jubileuszu dokonuje się w wymiarze zarówno uniwersalnym jak i lokalnym w całym Kościele, ożywionym nową świadomością misji zbawczej, jaką otrzymał od Chrystusa» (por. n. 21). W przygotowanie tego Jubileuszu włączają się także synody kontynentalne, regionalne, krajowe czy diecezjalne. Jak wiemy, w Rzymie odbyły się już Specjalne Zgromadzenia Synodu Biskupów poświęcone Afryce, Libanowi i Ameryce. Obecnie trwają prace Synodu poświęconego Azji, na jesieni zaś będziemy mieli Synod dla Oceanii, a następnie zakończymy, jeśli Bóg pozwoli, w 1999 r. II Synodem Biskupów poświęconym Europie. Przy tej okazji pragnę wyrazić moje uznanie dla tych wszystkich, którzy włączyli się w prace II Synodu Plenarnego Kościoła w Polsce. Prace te weszły już w fazę końcową. Wiem też, że wiele diecezji polskich rozpoczęło albo zakończyło już swoje synody diecezjalne.

Wszystkie te inicjatywy duszpasterskie, jakie dokonują się w wymiarze Kościoła powszechnego, czy też w Kościele polskim stanowią ważny wkład «w przygotowanie nowej wiosny życia chrześcijańskiego». Chodzi o to, aby Kościół «odnowiony w wierze, nadziei i miłości mógł, jak powiedział Papież, z nową gorliwością i nowymi metodami duszpasterskimi głosić ludziom naszych czasów, że Jezus Chrystus jest jedynym Zbawicielem świata — wczoraj, dziś i zawsze» (por. przemówienie z dnia 16 lutego 1996 r. do uczestników spotkania poświęconego Wielkiemu Jubileuszowi Roku 2000).

4. Obecna plenarna sesja Konferencji Episkopatu, obok innych ważnych dla Kościoła w Polsce spraw, zajmować się będzie także problematyką formacji kapłańskiej. Nie trzeba nikogo przekonywać, jak ważna jest to sprawa dla całego Kościoła powszechnego i dla każdego Kościoła lokalnego. Ważna jest ona również w waszym kraju, gdzie doszło w ostatnich latach do głębokich i zasadniczych przemian społecznych, politycznych i kulturowych. Zmieniona sytuacja domaga się nowych zwiastunów Dobrej Nowiny. Nowych — to znaczy dobrze uformowanych duchowo, intelektualnie i duszpastersko kapłanów. Ojciec Święty w swoim przemówieniu do trzeciej grupy Biskupów polskich, przybyłych z okazji wizyty ad limina Apostolorum, zwrócił uwagę na zagadnienie formacji kapłańskiej. Powiedział, że «troska o formację kandydatów do kapłaństwa, jak i samych kapłanów należy do najważniejszych zadań biskupów. Powiększyło się pole działania Kościoła i potrzeba dobrze przygotowanych duszpasterzy, odpowiedzialnych za rozwój duchowy powierzonych ich trosce wiernych» (14 lutego 1998 r., n. 6). Tylko kapłan posiadający taką formację może być prawdziwym przewodnikiem Ludu Bożego wśród zamętu i trudności dzisiejszego świata, stając się zarazem pewną i mocną podporą dla wiernych powierzonych jego pieczy, a także wyraźnym i czytelnym drogowskazem na drodze ich życia moralnego.

Opatrzność Boża obdarzyła Kościół w Polsce bardzo hojnie powołaniami do kapłaństwa i życia zakonnego. Jest to wielki dar Boga. Macie więc powód do radości płynącej z posiadania licznych kapłanów, zakonników i zakonnic. Pozbawionych tej radości jest wiele krajów na świecie, gdzie odczuwa się dotkliwie brak powołań i co za tym idzie brak kapłanów. Statystyki ukazują, że Polska posiada ogółem 25 537 kapłanów diecezjalnych i zakonnych na ogólną liczbę 35 milionów wiernych. Średnio na jednego kapłana przypada więc 1 372 katolików, podczas gdy ta średnia na przykład w Afryce wynosi 4 428 katolików na jednego kapłana. W seminariach przygotowuje się do kapłaństwa 6 831 alumnów diecezjalnych i zakonnych. (Są to dane Instytutu Statystyki Kościoła Katolickiego SAC oraz Centralnego Urzędu Statystycznego Kościoła, z 31 grudnia 1996 r.). Te liczby mówią same za siebie, ale są też jakimś wyzwaniem dla Kościoła w Polsce. Są wyzwaniem do solidarności z innymi Kościołami lokalnymi, zwłaszcza w krajach misyjnych. Kraje te czekają na waszą pomoc. Wiem, że Kościół w Polsce wielkodusznie wychodzi naprzeciw tym wyzwaniom i w pełni rozumie trudną sytuację wielu krajów świata. Kapłani polscy pracują duszpastersko na wszystkich kontynentach, a zwłaszcza w Afryce i w Ameryce Południowej. Ponadto pragnę w szczególny sposób podkreślić ich wielkie zaangażowanie duszpasterskie w takich krajach, jak: Białoruś, Ukraina, Rosja, Kazachstan czy Gruzja. Dziękujmy Bogu za te szerokie możliwości pomocy i prośmy wspólnie Pana żniwa, aby dawał nieustannie Kościołowi pasterzy gorliwych i zatroskanych o rozwój religijny Ludu Bożego.

5. Kończąc te krótkie refleksje pragnę nawiązać do wydarzenia, które nastąpiło przed miesiącem w Pałacu Watykańskim. Odbyła się tam uroczysta ceremonia wymiany Dokumentów Ratyfikacyjnych Konkordatu między Stolicą Apostolską i Rzecząpospolitą Polską. W przemówieniu wygłoszonym przy tej okazji powiedziałem między innymi, że «dzięki tej uroczystej umowie Kościół katolicki ma więc możliwości pełnienia swojej misji ewangelizacyjnej i działania na rzecz rozwoju człowieka, które są gwarantowane odpowiednimi przepisami prawnymi, oddając się ze wzmożoną energią pracy duszpasterskiej, otwartej na wszystkie dziedziny życia społecznego w Polsce» (25 marca 1998 r.).

Życzę Kościołowi w Polsce, aby pod kierownictwem Ducha Świętego prowadził dalej dzieło rozpoczęte w tym narodzie przed tysiącem lat; aby światłem czerpanym z Ewangelii dzielił się hojnie z każdym człowiekiem, przyczyniając się w ten sposób do odnowy serc i sumień, a w konsekwencji do odnowy całego społeczeństwa. «U podłoża bowiem wszystkich przemian — jak mówi Sobór Watykański II — istnieje wiele rzeczy nie ulegających zmianie, a mających swą ostateczną podstawę w Chrystusie, który jest Ten sam, wczoraj, dziś i na wieki» (Gaudium et spes, 10).

Wasz pasterski trud, ofiarną pracę wszystkich kapłanów i osób konsekrowanych oraz ludzi świeckich polskiego narodu zawierzam macierzyńskiej opiece Pani z Jasnej Góry. Tymi życzeniami pragnę objąć także obecnych tu Czcigodnych Gości i ich kraje.